Παρένθετη μητέρα: Συναλλαγή ή δικαίωμα; – Τι λένε στην «Π» ο καθηγητής Σ. Σούλης και ο νομικός Π. Παπαϊωάννου

Η απάντησή του:

«Οι ανησυχίες σας θα έλεγα ότι εδράζονται όχι μόνο στις επικρατούσες απόψεις της κοινής γνώμης, αλλά και στις πρακτικές και διαδικασίες που έχουν εδραιωθεί στην ελληνική κοινωνία.

Η άποψή μου είναι ότι κάθε μεταρρύθμιση που επέρχεται στην κοινωνική αναδιοργάνωση και λαμβάνει θεσμικό χαρακτήρα επανακαθορίζει τον τρόπο της συμπεριφοράς μας μέσω της ατομικής και κοινωνικής συνείδησης.

Το ερώτημα που πρέπει να θέτουμε κάθε φορά είναι, εάν οι μεταρρυθμίσεις διευκολύνουν στη βελτίωση των κοινωνικών σχέσεων και εάν προασπίζονται καλύτερα κάποια δικαιώματα.

Απέναντι σε αυτή τη μεγάλη εικόνα, τα κυκλώματα δεν διαθέτουν ούτε ηθική υπόσταση, ούτε κοινωνική συνείδηση, αλλά επιδιώκουν πολλές φορές ακόμη και με παράνομο τρόπο να επωφεληθούν σε πρώτο στάδιο από κάθε μεταρρυθμιστική αλλαγή.  

Αυτό δεν σημαίνει, για παράδειγμα, ότι επειδή οι επιχειρηματίες δεν είναι αγγελικά πλασμένοι, πρέπει να καταργήσουμε την αγορά και την επιχειρηματικότητα.  

Το κράτος μέσω της αρχής της επικουρικότητας οφείλει να διαπιστώνει τις αδυναμίες ή ακόμη και τα νομικά παραθυράκια και να παρεμβαίνει είτε νομοθετικά, είτε ενημερωτικά-εκπαιδευτικά, είτε με τη δημιουργία κατάλληλων δομών, είτε με την ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών, ώστε να προασπίζει τα συμφέροντα των πολιτών.

Είμαστε ανήσυχοι για τα κυκλώματα που πιθανόν να εμπορευματοποιήσουν και να επωφεληθούν κερδοσκοπικά από την επερχόμενη μεταρρύθμιση της υιοθεσίας από τα ομόφυλα ζευγάρια, αλλά παράλληλα στρουθοκαμηλίζουμε στη μεγιστοποίηση του προβλήματος της παρένθετης μητέρας εις ό,τι αφορά τα ετερόφυλα ζευγάρια.

Δηλαδή, έχουμε πέσει πάνω στους ελάχιστους που πιθανόν στο μέλλον να διογκώσουν την υιοθεσία μέσω παρένθετης μητέρας, ανασύροντας θρησκευτικού τύπου ιεροεξεταστικές ενοχές και αφήνουμε τη συντριπτική πλειοψηφία των ετερόφυλων ζευγαριών χωρίς την παραμικρή κριτική.

Εάν θέλουμε πραγματικά να βοηθήσουμε, η έννοια της διάκρισης της κοινωνίας μέσω του σεξουαλικού προσανατολισμού θα πρέπει να εκλείψει, γιατί απλά θα συνεχίσουμε να ευνοούμε, αλλά και να αποενοχοποιούμε την κοινωνία της παιδοφιλίας, της σεξουαλικής κακοποίησης από το ίδιο το οικογενειακό περιβάλλον, του trafficking, της ανεξέλεγκτης πορνείας, της χρήσης βίαιων σεξουαλικών εικόνων στο διαδίκτυο από την παιδική ηλικία κ.ά.

Ας στηρίξουμε λοιπόν τη θεσμική διευθέτηση των δικαιωμάτων των ομόφυλων ζευγαριών ανεξάρτητα υψομετρικού επιπέδου ηθικής υπόστασης. Αλλωστε, σε πρώτο θεσμικό στάδιο τα εν λόγω ζευγάρια θα υιοθετούν παιδιά μόνο από ιδρύματα, επιτελώντας ύψιστο κοινωνικό έργο. Ας στηρίξουμε τα τέκνα τους εάν θέλουμε να λέμε ότι αγαπάμε όλα τα παιδιά, που σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να επιστρέφουν σε ανεπιθύμητες δομές. Ας προετοιμαστούμε, ώστε μακροπρόθεσμα τα κυκλώματα να μην επαυξήσουν την εμπορευματοποίηση θεμελιωδών κοινωνικών λειτουργιών και διαδικασιών και ας εντείνουμε τις προσπάθειες προσφοράς συναισθηματικής ασφάλειας στα παιδιά, τόσο από ομόφυλα, όσο και από ετερόφυλα ζευγάρια.

Ας κάνουμε όλα τα παιδιά να αισθάνονται ότι τα αγκαλιάζουμε με χαρά, χωρίς ναι μεν αλλά. Αυτή η ατομική και κοινωνική συμπεριφορά είναι μονόδρομος στη μείωση του ρυθμού του κοινωνικοπαθολογικού κατήφορου της χώρας που κατατρώει τον πυρήνα της αγάπης ως αιώνιο αξιακό πρότυπο της κοινωνικής συμβίωσης».

«Η κοινοτική νομοθεσία δεν επιβάλλει τη νομοθέτηση υπέρ του γάμου ή της τεκνοθεσίας ομοφύλων ζευγαριών. Αυτή η μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου δεν επιβάλλεται σήμερα ούτε από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ, Στρασβούργο) ούτε από το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης ή το Δικαστήριό της (ΔΕΕ, Λουξεμβούργο).

Σε περίπτωση που ψηφιστεί και στη χώρα μας νόμος που θα καθιερώνει το δικαίωμα των ομοφύλων ζευγαριών σε γάμο, θα επέλθουν και οι συνέπειες σχετικά με την τεκνοθεσία. Σήμερα, στη χώρα μας μόνον ένα έγγαμο ετερόφυλο ζευγάρι μπορεί να τεκνοθετήσει από κοινού ένα παιδί.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Υιοθεσία Παιδιών, «Τα Κράτη έχουν τη δυνατότητα να επεκτείνουν το πεδίο ισχύος της παρούσας Σύμβασης στα έγγαμα ομόφυλα ζευγάρια ή στα ομόφυλα ζευγάρια που έχουν συνάψει μεταξύ τους καταχωρισμένη συμβίωση.

Σε πρόσφατη τηλεοπτική του συνέντευξη, πριν την κατάθεση του προαναγγελθέντος νομοσχεδίου στη Βουλή, ο πρωθυπουργός τόνισε ότι δεν καταργείται η ιατρική αναγκαιότητα ως προϋπόθεση προσφυγής σε μεθόδους Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΙΥΑ).

(8) Η Σύµβαση του Οβιέδο για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα και τη Βιοϊατρική απαγορεύει ρητώς τη διάθεση για οικονομικό όφελος «τµήµατος του ανθρωπίνου σώµατος».

Συνεπώς, είναι κατά νόμον εφικτή μόνον σε περιπτώσεις ιατρικώς αποδεδειγμένης αδυναμίας της επιθυμούσας να τεκνοποιήσει γυναίκας, υποκαθιστώντας μόνον μερικώς μια ιατρικώς διαπιστωθείσα αδυναμία αυτής. Δεν έχει προβλεφθεί για να νομιμοποιήσει την επιθυμία κάποιου να αποκτήσει παιδί χωρίς μητέρα (από νομική άποψη), ούτε για να εργαλειοποιήσει το γυναικείο φύλο, ανοίγοντας τον δρόμο στην εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου γενετικού υλικού και ενδεχομένως στην κατ΄επιλογήν χρήση γενετικού υλικού από διάφορους ανθρώπινους φορείς, με όργανο το γυναικείο σώμα, το οποίο μόνον αυτό μπορεί να κυοφορήσει.

Τον Οκτώβριο του 2023 η μικτή επιτροπή Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα δικαιώματα των γυναικών και τις πολιτικές ελευθερίες πρόσθεσε την παρένθετη μητρότητα στον κατάλογο των εγκλημάτων που δύναται να υπαχθεί σε ποινικώς κολάσιμη συμπεριφορά οργανωμένου εγκλήματος (trafficking).

Στη χώρα μας, με τον Ν. 4272/2014, καθιερώθηκαν προϋποθέσεις για την παρένθετη μητρότητα, με επέκταση του δικαιώματος και σε αιτούντες (ζευγάρια) ή παρένθετες μητέρες που έχουν τη μόνιμη κατοικία τους εκτός Ελλάδας, με αποτέλεσμα να έχει καταστεί η χώρα μας δημοφιλής προορισμός για αλλοδαπές αιτούσες μητέρες για την απόκτηση τέκνου μέσω της διαδικασίας της παρένθετης μητρότητας.

Συνοπτικά μπορεί να διατυπώσει κανείς τα εξής συμπεράσματα: Δεσμευτικότητα από ευρωπαϊκό δεδομένο δεν υπάρχει, υπάρχει ευχέρεια νομοθέτησης από πλευράς ελληνικού κράτους του γάμου των ομοφύλων.

Το δικαίωμα των ομοφύλων στον γάμο συνεπάγεται αυτονόητα την τροποποίηση των διατάξεων περί υιοθεσίας εντός γάμου με όρους και προϋποθέσεις πάντως που δεν προεπιβάλλονται από τα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια. Το ζήτημα που απασχολεί πολύ τον δημόσιο διάλογο, το «παιδί κατά παραγγελία» μέσω της παρένθετης μητρότητας μεταξύ ζεύγους ομοφύλων ανδρών, δείχνει να προσκρούει σθεναρά -προς το παρόν- σε διεθνή και εγχώρια δικαιοστάσια. Τέλος, κρίσιμη πολιτική επιλογή προφανώς συνιστά και η έμπρακτη θεσμική, ασφαλιστική, οικονομική, στεγαστική, εργασιακή υποστήριξη των ετεροφυλόφιλων ζευγαριών, στο πλαίσιο των ίδιων άρθρων της ΕΣΔΑ (8 και 14), μέσα από την εκ των πραγμάτων απαραίτητη για τη χώρα μας αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας, ζήτημα το οποίο αντιμετωπίζει ευρύτατος αριθμός ετεροφυλόφιλων εντός γάμου, εντός συμφώνου συμβίωσης ή και σε ελεύθερη ένωση».