Ελεύθερο Πανεπιστήμιο: Είναι συνταγματικό το Νομοσχέδιο; – Δύο συνταγματολόγοι μιλούν στην «Π»

Είναι ειλημμένη η απόφαση της κυβέρνησης να φέρει στη Βουλή, και άμεσα, το Νομοσχέδιο με τίτλο «Ελεύθερο Πανεπιστήμιο» για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Το Σχέδιο Νόμου του υπουργείου Παιδείας θα τεθεί τις επόμενες μέρες σε δημόσια διαβούλευση.

Το Νομοσχέδιο προβλέπει τη διαμόρφωση του πλαισίου για τη λειτουργία στη χώρα μας μη κρατικών παραρτημάτων ΑΕΙ τα οποία είναι εγκατεστημένα σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης ή σε τρίτες χώρες και τα οποία θα έχουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα.

Το μείζον θέμα που εγείρεται, και το οποίο θα αποτελέσει πεδίο αντιπαράθεσης με άγνωστες προεκτάσεις, είναι η συμβατότητα του νέου Νομοσχεδίου με το Σύνταγμα.

Το Ελληνικό Σύνταγμα απαγορεύει ρητά την ίδρυση ΑΕΙ από μη κρατικούς φορείς.

Ακόμα και οι συνταγματολόγοι δεν έχουν κοινό βηματισμό σ’ αυτό το θέμα. Κάποιοι εκτιμούν πως το νέο Νομοσχέδιο παραβιάζει κατάφωρα τις συγκεκριμένες διατάξεις του Συντάγματος και κάποιοι πως υπερισχύει το Ενωσιακό Δίκαιο, επί του θέματος, άρα δεν τίθεται θέμα.

Η «Πελοπόννησος» ζήτησε την επιστημονική άποψη δύο διακεκριμένων νομικών-συνταγματολόγων. Του Ακρίτα Καϊτατζή και του Χαράλαμπου Τσιλιώτη.

Το ερώτημά μας ήταν σαφές.

Αρθρο 16, παράγραφος 5 του Συντάγματος: «Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση…».

Και παράγραφος 8: «H σύσταση ανώτατων πανεπιστημιακών σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται».

Με ποια νομική φόρμουλα μπορεί, πιστεύετε, να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο για να περάσει το Νομοσχέδιο η κυβέρνηση για ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα;

Θα είναι αντισυνταγματική η ίδρυση τέτοιων Ιδρυμάτων ή όχι; Κι αν κάποιος προσφύγει δικαστικά, τι θα γίνει;

 

Ακρίτας Καϊδατζής: Παραβίαση, όχι παράκαμψη του Συντάγματος

Ο Ακρίτας Καϊδατζής είναι αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Η άποψή του, έτσι όπως την καταθέτει στην «Πελοπόννησο», είναι πως απαιτείται πρώτα αναθεώρηση του Συντάγματος και μετά η κατάθεση ενός τέτοιου Νομοσχεδίου, ειδάλλως πρόκειται για σαφέστατη παραβίαση του Συντάγματος!

«Τρεις είναι οι κρίσιμες διατάξεις του άρθρου 16 : Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νπδδ με πλήρη αυτοδιοίκηση (παρ. 5). Οι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί (παρ. 6). Η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται (παρ. 8). Ο συνδυασμός των τριών διατάξεων είναι πεντακάθαρος και καταλυτικός.

Απαγορεύεται η παροχή ανώτατης (πανεπιστημιακής) εκπαίδευσης από κάθε είδους φορέα, ιδιωτικό ή δημόσιο, που δεν είναι αυτοδιοικούμενο νπδδ με καθηγητές δημόσιους λειτουργούς. Κατεξοχήν, βεβαίως, από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Τα πανεπιστήμια δεν είναι επιχειρήσεις. Οι φοιτητές δεν είναι πελάτες. Οι καθηγητές δεν είναι υπάλληλοι κανενός αφεντικού.

Οι διατάξεις του άρθρου 16 είναι τόσο ξεκάθαρες και επιτακτικές που δεν νοείται “παράκαμψη” παρά μόνο παραβίασή τους. Και, παρά τα όσα λέγονται, δεν έρχονται σε σύγκρουση με το δίκαιο της ΕΕ. Αρκεί να λάβουμε υπόψη μια βασική διάκριση που τεχνηέντως αποκρύπτεται. Το ενωσιακό δίκαιο πράγματι κατοχυρώνει το δικαίωμα επιχειρήσεων άλλων κρατών μελών να παρέχουν υπηρεσίες τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Και αυτό πράγματι συμβαίνει εδώ και χρόνια με τα κολλέγια που συνεργάζονται με πανεπιστήμια του εξωτερικού. Μόνο που αυτά παρέχουν τριτοβάθμια μεν (επαγγελματική), αλλά όχι ανώτατη (πανεπιστημιακή).

Απονέμουν επαγγελματικά δικαιώματα, όπως τους επιτρέπει το ενωσιακό δίκαιο, αλλά όχι πανεπιστημιακούς τίτλους, όπως απαγορεύει το ελληνικό Σύνταγμα.

Παροχή πανεπιστημιακής εκπαίδευσης από επιχειρήσεις -δημόσιες ή ιδιωτικές, ελληνικές ή ξένες- δεν είναι επιτρεπτή στην Ελλάδα χωρίς προηγουμένως να αναθεωρηθεί το Σύνταγμα. Οποιαδήποτε άλλη “κατασκευή” δεν είναι παράκαμψη, είναι κατάφωρη παραβίαση του Συντάγματος.

 

Χαράλαμπος Τσιλιώτης: Μόνο μέσω του Ενωσιακού Δικαίου

Ο Χαράλαμπος Τσιλιώτης, συνταγματολόγος, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, έχει διαφορετική άποψη από τον κ. Καϊτατζή. Εκτιμά πως το Ενωσιακό Ευρωπαϊκό Δίκαιο υπερισχύει, στο συγκεκριμένο θέμα, της πρόβλεψης του Συντάγματος και εκεί θα πατήσει η κυβέρνηση για να παρακάμψει την απαγόρευση για μη κρατικά ΑΕΙ.

Να πώς εξηγεί στην «Π» τη θέση του:

«Οι διατάξεις των άρθρων 5 και 8 του άρθρου 16 του Συντάγματος σχετικά με την Ανώτατη Εκπαίδευση είναι σαφείς. Περιέχουν τόσο έναν επιτακτικό (παρ. 5) όσο και έναν απαγορευτικό (παρ. 8) κανόνα δικαίου με τους οποίους ο συνταγματικός νομοθέτης του 1975, κατά νομοτεχνικά ασυνήθιστο τρόπο, θέλησε με διττό τρόπο να διασφαλίσει το κρατικό μονοπώλιο στα ΑΕΙ. Οσο όμως σαφείς είναι αυτές οι διατάξεις, άλλο τόσο είναι αναχρονιστικές, καθότι δεν αποδίδουν απλά το πνεύμα της εποχής σύνταξης του Συντάγματος, αλλά του χρόνου σύνταξης του προηγούμενου Συντάγματος του 1952. Εύλογο είναι λοιπόν το ερώτημα εάν αυτός ο αναχρονισμός μπορεί να ξεπεραστεί μόνο με συνταγματική αναθεώρηση ή υπάρχει άλλος συνταγματικά ενδεδειγμένος τρόπος.

Ολες οι ερμηνευτικές λύσεις που κατά καιρούς προτάθηκαν υπήρξαν αδόκιμες, όπως και η τελευταία του περασμένου καλοκαιριού, όπου η κυβέρνηση ανήγγειλε την παράκαμψη του άρθρου 16 του Συντάγματος με διεθνείς διακρατικές συμφωνίες. Το ερμηνευτικό και κατά συνέπεια πολιτικό αυτό εγχείρημα ήταν αδόκιμο, διότι σύμφωνα με απολύτως κρατούσα άποψη στη νομολογία τόσο του Αρείου Πάγου όσο και του Συμβουλίου της Επικρατείας, αλλά και στη θεωρία του Συνταγματικού και του Διεθνούς Δικαίου, το Διεθνές Δίκαιο και βέβαια και οι διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες υπερισχύουν μεν του κοινού νόμου, όχι όμως του Συντάγματος.

Ο μόνος συνταγματικά δόκιμος τρόπος παράκαμψης του κρατικού μονοπωλίου στα ΑΕΙ είναι μέσω του Ενωσιακού και μάλιστα του πρωτογενούς Ενωσιακού Δικαίου και ιδίως των θεμελιωδών ελευθεριών της ελεύθερης εγκατάστασης και παροχής υπηρεσιών και των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην επιχειρηματική και ακαδημαϊκή ελευθερία που προστατεύονται από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Το Ενωσιακό Δίκαιο υπερέχει του δικαίου των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένων και των Συνταγμάτων τους, σύμφωνα με πάγια νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης από τη δεκαετία του 1960 (απόφαση Costa/ENEL). Την αρχή αυτή της υπεροχής του Ενωσιακού Δικαίου έχει υιοθετήσει και η ελληνική έννομη τάξη με την προσχώρηση της χώρας μας στις τότε Κοινότητες, δυνάμει του άρθρου 28 παρ. 2 και 3. Συν σε συνδυασμό με τον κυρωτικό νόμο της Συνθήκης Προσχώρησης. Αρα, η εγκατάσταση ενός νομικού ή ακόμα και φυσικού προσώπου στη χώρα μας από χώρα/ες της ΕΕ για την παροχή της υπηρεσίας της ανώτατης εκπαίδευσης, είτε μη κερδοσκοπικά είτε ακόμα και κερδοσκοπικά, προστατεύεται από το πρωτογενές Ενωσιακό Δίκαιο και το ελληνικό Σύνταγμα δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο.

Σε περίπτωση που ο ελληνικός νόμος προβλέψει μία τέτοια δυνατότητα που απορρέει από το Ενωσιακό Δίκαιο, οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος μπορεί να προσφύγει στα ελληνικά Δικαστήρια για να αποφανθούν για τη συνταγματικότητα του νόμου και το ζήτημα της υπεροχής. Πιο πιθανή είναι η προσφυγή στο ΣτΕ κατά οποιασδήποτε πράξης, κανονιστικής ή ατομικής, εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότηση του νόμου που θα προβλέψει αυτή τη δυνατότητα, οπότε σε αυτή την περίπτωση, εάν τεθεί ζήτημα ερμηνείας και εφαρμογής του Ενωσιακού Δικαίου, θα πρέπει το ελληνικό δικαστήριο, το ΣτΕ εν προκειμένω, να παραπέμψει κατ’ άρθρο 267 Συνθήκης Λειτουργίας Ευρωπαϊκής Ενωσης στο ΔΕΕ, το οποίο θα αποφανθεί επί του ή των ερωτημάτων που θα του τεθούν και εν συνεχεία το ΣτΕ θα πρέπει να εκδώσει την απόφασή του με βάση τις νομικές απαντήσεις που θα λάβει από το ΔΕΕ.

Τηρουμένων των αναλογιών, αυτή ήταν η λύση που δόθηκε τόσο από το ΔΕΕ όσο και εν τέλει από το ΣτΕ στη δεύτερη απόφασή του για τον «βασικό μέτοχο». Η παραπάνω νομική δυνατότητα υπήρχε ανέκαθεν, καμία κυβέρνηση όμως δεν επιχειρούσε να την αξιοποιήσει, διότι μέρος του πολιτικού συστήματος και της ελληνικής κοινωνίας ήταν κολλημένα σε ιδεοληψίες.

Η σημερινή κυβέρνηση δείχνει ότι αυτές τις ιδεοληψίες τις έχεις ξεπεράσει ενώ και η κοινωνία είναι σαφώς πιο ώριμη και έτοιμη να δεχθεί μία τέτοια λύση».

 

Διαβάστε επίσης

Χρήστος Μπούρας: Η Πάτρα δεν φοβάται τα ιδιωτικά ΑΕΙ – Τι λέει ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου μιλώντας στην «Π»

Ιδιωτικά Πανεπιστήμια: Τι λένε στην «Π» δύο πρώην πρυτάνεις του Πανεπιστημίου Πατρών για το άρθρο 16

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω