Ενσυναίσθηση: Τo «κλειδί» που ανοίγει την πόρτα στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους, ξεκινώντας από τη σχέση με τον εαυτό μας

Όλα ξεκινούν και τελειώνουν από εμάς! Από την ιδέα που μπορεί να φτιάξουμε μέσα στο κεφάλι μας για κάποιον που ενδεχομένως μας αρέσει ή έχουμε ερωτευτεί, ασχέτως αν αυτός ο άνθρωπος κάνει κάτι για μας, μέχρι μιαν απόφαση που θα πάρουμε και που θα σημαίνει το τέλος μιας επαγγελματικής συνεργασίας.

Έτσι λοιπόν και το κομμάτι της ενσυναίσθησης, έχει να κάνει πρώτα με εμάς κι ύστερα με τους άλλους. Αν κατανοήσουμε τον εαυτό μας, κάνουμε μια ενδοσκόπηση και δούμε τελικά τι είναι αυτό που μας ενοχλεί στους γύρω μας, τι μας αρέσει και γιατί, τι είναι αυτό που μας εξαγριώνει αλλά και τι είναι εκείνο που μας κάνει να νιώθουμε χαρά ή ικανοποίηση, θα καταλάβουμε πολύ περισσότερα από όσα πιστεύαμε. Κυρίως δε, θα καταλάβουμε και θα παρατηρήσουμε συμπεριφορές, καταστάσεις, τους λόγους που πιθανόν μας συμβαίνει κάτι επανειλημμένα ή γιατί κάποιοι φέρονται και σκέφτονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο.

Τι είναι ενσυναίσθηση και τι σημαίνει

Ως ενσυναίσθηση ορίζεται η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου, και η κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων του.

Τα συστατικά της λέξης αποτελούνται από τις λέξεις εν, συν και αίσθηση, υποδηλώνοντας την επέκταση της αίσθησης του ατόμου πέρα από τον εαυτό του.

Η ενσυναίσθηση θεωρείται μια βασική διάσταση της Συναισθηματικής Νοημοσύνης (Emotional Intelligence).

Βασική παραδοχή για την σημασία της Συναισθηματικής Νοημοσύνης είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί η άποψη ότι μονάδες μέτρησης των ικανοτήτων και της ευφυΐας των ανθρώπων, όπως το γνωστό IQ, δεν είναι πλέον επαρκείς.

Αντιθέτως, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναλύονται και άλλες παράμετροι. Αυτές μπορεί να επηρεάζουν και τελικά να καθορίζουν τη συμπεριφορά ενός ατόμου τόσο όσον αφορά στον εαυτό του όσο και στις σχέσεις του με άλλους.

Μια από αυτές τις παραμέτρους είναι η δυνατότητα που έχουμε να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων, ακόμα κι αν (ιδίως τότε) διαφωνούμε μαζί τους. Η ενσυναίσθηση, επομένως, αποτελεί μια βασική ικανότητα ατόμων που είναι ανεκτικοί και ανοικτοί στη διαφορετικότητα.

Οι άνθρωποι που νιώθουν ενσυναίσθηση τείνουν να είναι λιγότερο αγχωμένοι και θλιμμένοι, είναι πιο ικανοποιημένοι με τη ζωή τους και πιο επιτυχημένοι στην εργασία τους.

Τι δεν είναι ενσυναίσθηση

Δεν είναι απαραίτητα το ίδιο με τη συμπάθεια, η οποία μπορεί να περιορίζεται μόνο στη συναισθηματική αναγνώριση, και γενικά να είναι επιφανειακή και μη αντικειμενική ή τη συμπόνια -αν και ταυτίζεται πολύ συχνά με αυτή- η οποία υποδηλώνει πως πέρα από τη συναισθηματική ταύτιση το άτομο επίσης εκδηλώνει συμπαράσταση με την κατάσταση του άλλου ατόμου.

Η δυσκολία ή απουσία ενσυναίσθησης και συναισθημάτων -όπως η Αλεξιθυμία-, ή και η παρουσία χαράς για τον πόνο του άλλου ατόμου -όπως ο σαδισμός-, ενδέχεται να υποδηλώνει παρουσία ψυχοπάθειας.

Διαφέρει επίσης από τη διαίσθηση, η οποία περιορίζεται στο ίδιο το άτομο όταν αναλογίζεται την πιθανότητα να συμβεί κάποιο ενδεχόμενο, καθώς και από την περιγραφή των ιδιοτήτων της τηλεπάθειας -μη αποδεδειγμένη θεωρία της παραψυχολογίας- η οποία προυποθέτει απομακρυσμένη επικοινωνία.

Το αντίθετο της ενσυναίσθησης είναι συχνά η εμπάθεια, η οποία υποδηλώνει προκατάληψη και αρνητική στάση.

Στις περισσότερες ξένες γλώσσες η λέξη εμπάθεια (empathy) χρησιμοποιείται με την έννοια της ενσυναίσθησης, προερχόμενη από την αρχαία ελληνική λέξη εμπαθής, η οποία είχε τη σημασία του έντονου πάθους.

H έννοια της ενσυναίσθησης και τα οφέλη της

 

Τα τελευταία χρόνια ο ακριβής ορισμός της ενσυναίσθησης έχει εξελιχθεί σε μεγάλη πρόκληση για κοινωνιολόγους, ψυχολόγους, ψυχιάτρους, συμβούλους, εκπαιδευτικούς και γλωσσολόγους. Στις κοινωνικές επιστήμες ενσυναίσθηση «καλείται η κατανόηση της συμπεριφοράς ενός άλλου με βάση τη βίωση και συμπεριφορά του ίδιου του ατόμου».

«Ενσυναίσθηση είναι αυτό που συμβαίνει σε μας όταν αφήνουμε το σώμα μας… και βρισκόμαστε είτε προς στιγμήν είτε για μεγαλύτερη χρονική περίοδο στο μυαλό του άλλου.

Παρατηρούμε την πραγματικότητα μέσω των ματιών του, αισθανόμαστε τις συγκινήσεις του, μοιραζόμαστε τον πόνο του.» έλεγε το 2005 ο Khen Lampert…

Ενσυναισθάνομαι VS Συμπάσχω

Κυρίως στα αγγλικά ο όρος empathy ταυτίζεται συχνά με τον όρο sympathy. Και αρκετοί άνθρωποι σήμερα εμπλέκουν την ενσυναίσθηση με την συμπάθεια (συμπάσχω). Ένας άνθρωπος μπορεί να συμπάσχει βιώνοντας τον ψυχικό πόνο του άλλου, αλλά δεν μπορεί να αντιληφθεί τα συναισθήματα που προκαλούν αυτόν τον πόνο ή απορρέουν από αυτόν. Η έννοια της συμπάθειας περικλείει στοιχεία οίκτου, συλλύπησης και συμφωνίας, τα οποία δεν χαρακτηρίζουν την ενσυναίσθηση.

Γενικά στη συμπάθεια η προσοχή του ατόμου στρέφεται στα δικά του συναισθήματα και στην υποτιθέμενη ομοιότητά τους με εκείνα του άλλου χωρίς να χάνει την προσωπική του ταυτότητα, ενώ στην ενσυναίσθηση η προσοχή του ατόμου στρέφεται στα συναισθήματα του άλλου χάνοντας τον εαυτό του.

Από την άλλη, η ενσυναίσθηση μπορεί να βοηθήσει στην αιτιολόγηση των πράξεων του άλλου, όχι όμως και στη δικαιολόγησή τους. Προσπαθώντας να βιώσουμε τα συναισθήματα του άλλου μπορούμε να καταλάβουμε πώς οδηγήθηκε σε συγκεκριμένες πράξεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να συμφωνήσουμε με αυτές.

Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την ενσυναίσθηση μας;

1. Καλλιεργούμε την περιέργεια μας για τους ξένους

Οι άνθρωποι με ενσυναίσθηση έχουν μια ακόρεστη περιέργεια για τους ανθρώπους που δεν γνωρίζουν. Θα μιλήσουν σε έναν άνθρωπο που κάθεται δίπλα τους στο λεωφορείο, έχουν διατηρήσει αυτή την φυσική περιέργεια που όλοι έχουμε ως παιδιά, αλλά πολλοί άνθρωποι την χάνουν μεγαλώνοντας. Πιστεύουν ότι οι άλλοι άνθρωποι είναι πιο ενδιαφέροντες από τον εαυτό τους αλλά δεν τους ανακρίνουν και δείχνουν το ενδιαφέρον τους.

Η περιέργεια ενισχύει την ενσυναίσθηση μας όταν μιλάμε σε ανθρώπους πέρα από το συνήθη κοινωνικό μας κύκλο, καθώς συναντάμε εμπειρίες και απόψεις πολύ διαφορετικές από τις δικές μας. Η περιέργεια είναι σημαντική και για εμάς, είναι συστατικό κλειδί που ενισχύει την ικανοποίηση μας από τη ζωή. Και είναι χρήσιμη για την αντιμετώπιση της χρόνιας μοναξιάς.

Η καλλιέργεια της περιέργειας απαιτεί πολλά περισσότερα από μια απλή συζήτηση για τον καιρό. Σημαίνει ότι κάνουμε προσπάθεια να κατανοήσουμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια ενός άλλου ανθρώπου. Καθημερινά συναντάμε αγνώστους και για αυτό χρειάζεται να ανοίγουμε μια συζήτηση με έναν άγνωστο μια φορά την εβδομάδα. Σίγουρα για αυτό χρειάζεται αρκετό κουράγιο.

Η μετάβαση από την κριτική στην περιέργεια είναι ένα σημαντικό βήμα για τον κάθε άνθρωπο που θέλει να ενισχύσει την ενσυναίσθησή του. Είτε πρόκειται για φίλους, ή απολύτως αγνώστους ανθρώπους, συχνά τους κρίνουμε με βάση τις υποθέσεις μας. Αλλά μπορούμε να μάθουμε να καλλιεργούμε την περιέργειά μας, η εναλλαγή από την σκέψη ότι γνωρίζουμε τι συμβαίνει στην ειλικρινή αμφιβολία για όσα συμβαίνουν.

Η νοητική μετατόπιση είναι λεπτή, αλλά μπορεί να αλλάξει την οπτική μας σε μεγάλο βαθμό. Όλοι μας κάνουμε υποθέσεις για τους άλλους και βάζουμε ταμπέλες, οι οποίες μας αποτρέπουν να εκτιμήσουμε την μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου. Καλό να αφήνουμε στην άκρη τις προκαταλήψεις και να ανακαλύπτουμε όσα μας ενώνουν με τους άλλους ανθρώπους και όχι όσα μας χωρίζουν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θα μπορούσε να είναι το εξής:

Πηγαίνετε στο σούπερ μάρκετ, και ανάμεσα σε εσάς και στο αγαπημένο σας γάλα είναι ένα παιδάκι σε ξέσπασμα. Η μαμά του φαίνεται να έχει χάσει τον έλεγχο και στέκεται εκεί, χωρίς να κάνει και πολλά πράγματα.

“Κριτική”: Είναι μια κακή μητέρα. Το παιδί της συμπεριφέρεται σαν σίφουνας, και δεν μπορεί να κάνει τίποτε! Μερικοί άνθρωποι δεν πρέπει να κάνουν παιδιά μέχρι να είναι έτοιμοι.

“Περιέργεια”: Αυτή η μαμά δεν κάνει τίποτε ενώ το παιδί της είναι σε κρίση. Τι συμβαίνει; Μπορεί να νιώθει κούραση, να μην έχει κοιμηθεί; Ίσως να χρειάζεται μια μεγάλη αγκαλιά και την επιβεβαίωση ότι όλα θα πάνε καλά;

Μόνο μια δόση “περιέργειας” είναι αρκετή για να βοηθήσετε την μητέρα να τελειώσει τα ψώνια της. Βλέπετε πως η εναλλαγή στην περιέργεια είναι ένας διακόπτης που από τις απλές υποθέσεις μας οδηγεί στη σκέψη και βοηθά στην ενίσχυση της ενσυναίσθησης.

2. Δοκιμάζουμε καινούργια πράγματα

Πιστεύετε ότι η αναρρίχηση στα χιονισμένα βουνά και η ελεύθερη πτώση είναι κάτι δύσκολο; Τότε είναι ανάγκη να δοκιμάσετε την βιωματική ενσυναίσθηση, η οποία αποτελεί την μεγαλύτερη πρόκληση και προσφέρει την μεγαλύτερη επιβράβευση. Καλό είναι να περπατήσουμε με τα παπούτσια του άλλου πριν του κάνουμε κριτική.

Για παράδειγμα, ένα άνθρωπος που έχει υπηρετήσει αρκετά χρόνια στην αστυνομία μπορεί να θέλει να ανακαλύψει πως είναι να ζει κάποιος στο περιθώριο. Θέλει να κατανοήσει πλήρως την κατάστασή αυτών των ανθρώπων και έτσι ξεκινά την περιπλάνηση του στις κακόφημες γειτονιές. Αυτό το ταξίδι οδηγεί στην αλλαγή των πεποιθήσεων, των προτεραιοτήτων και των σχέσεων. Όχι μόνο συνειδητοποιεί ότι οι άστεγοι άνθρωποι δεν είναι “κακοί” αλλά δημιουργεί νέες φιλίες , βλέπει την κοινωνική ανισότητα. Επίσης συνειδητοποιεί ότι η ενσυναίσθηση δεν κάνει καλό σε αυτόν, αλλά είναι καλή για αυτόν.

Μπορεί ο καθένας μας να κάνει τα δικά του πειράματα στην καθημερινότητα. Τις επόμενες διακοπές σας μπορείτε να προσφέρετε εθελοντική εργασία σε περιοχές και χώρες που το έχουν ανάγκη.

Όλη η γνήσια εκπαίδευση προκύπτει μέσω της εμπειρίας.

3. Ακούμε ενεργά

Υπάρχουν δύο χαρακτηριστικά ενός συνομιλητή με ενσυναίσθηση. Το ένα είναι η τέχνη της ενεργητικής ακρόασης, η δεξιότητα του να ακούει το άλλο άτομο, να κατανοεί τα συναισθήματά του και τις ανάγκες του την παρούσα στιγμή. Οι άνθρωποι με ενσυναίσθηση ακούνε προσεκτικά και κάνουν ότι μπορούν για να κατανοήσουν τη συναισθηματική τους κατάσταση και τις ανάγκες του άλλου, είτε είναι ένας φίλος που μόλις διαγνώστηκε με καρκίνο ή η σύντροφος που είναι πιεσμένη επειδή δουλεύει μέχρι αργά.

Φυσικά, η ενεργητική ακρόαση δεν είναι αρκετή από μόνη της. Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι να είμαστε ανοιχτοί, δεκτικοί στην επικοινωνία. Είναι ζωτικής σημασίας να δείχνουμε τα συναισθήματά μας ώστε να δημιουργήσουμε ένα δυνατό δεσμό ενσυναίσθησης. Η ενσυναίσθηση είναι ένας δρόμος διπλής κατεύθυνσης, και στην καλύτερη περίπτωση στηρίζεται στην αμοιβαία συναισθηματική κατανόηση, και στην ανταλλαγή σημαντικών πεποιθήσεων και εμπειριών. Για παράδειγμα, όταν ένα άτομο μιλάει για ιστορίες με αγαπημένα του πρόσωπα που έχει πλέον χάσει (πένθος), συνειδητοποιεί ότι εκεί έξω υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν τον ίδιο πόνο, και αυτό είναι παρηγορητικό.

4. Εμπνέουμε την κοινωνική αλλαγή

Τυπικά υποθέτουμε ότι η ενσυναίσθηση συμβαίνει σε ατομικό επίπεδο, αλλά μπορεί να είναι και ένα μαζικό φαινόμενο που θα φέρει ουσιαστικές κοινωνικές αλλαγές.

Απλά σκεφτείτε τις κινήσεις εναντίον της δουλείας τους προηγούμενους αιώνες. Οι υπέρμαχοι της κατάργησης της δουλείας εναπόθεσαν τις ελπίδες τους όχι σε εμπνευσμένα κείμενα αλλά στην ανθρώπινη ενσυναίσθηση. Έκαναν ότι μπορούσαν για να κατανοήσουν οι άνθρωποι ότι υπάρχει πολύς πόνος εκεί έξω.

Η ενσυναίσθηση πιθανότατα θα ανθίσει αν βάλουμε το σπόρο στα παιδιά μας. Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να μάθουν την δύναμη της συναισθηματικής νοημοσύνης και έτσι να μπει ένα τέλος στο bullying.

Πέρα από την εκπαίδευση, η μεγάλη πρόκληση είναι να κατανοήσουμε πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μειώσει την ενσυναίσθηση.

5. Αφήνουμε την ενσυναίσθηση να μας καθοδηγήσει

Οι άνθρωποι με ενσυναίσθηση κάνουν πολύ περισσότερα από το να συμπάσχουν απλά με τους άλλους. Είναι ανάγκη να δείχνουμε ενσυναίσθηση σε ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουμε τις ίδιες πεποιθήσεις ή κατά κάποιο τρόπο είμαστε ακόμα και εχθροί.

Ο εικοστός αιώνας ήταν η εποχή της ενδοσκόπησης, στην οποία η αυτοβελτίωση και η ψυχοθεραπεία ήταν ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουμε βαθιά τον εαυτό μας. Τον εικοστό πρώτο αιώνα είναι η εποχή της ενσυναίσθησης, στην οποία ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας όχι μόνο μέσα από ενδοσκόπηση αλλά και με το ενδιαφέρον μας για τις ζωές των άλλων. Χρειαζόμαστε την ενσυναίσθηση για να οδηγηθούμε σε μια νέα μορφή επανάστασης για τις ανθρώπινες σχέσεις.

Μπορούμε να ενισχύσουμε την ενσυναίσθηση μας

 

Αμφισβητούμε τον εαυτό μας: καλό είναι να δοκιμάζουμε πράγματα έξω από τη ζώνη άνεσής μας. Μπορούμε να μάθουμε μια νέα δεξιότητα, ένα χόμπι ή μια ξένη γλώσσα.

Βγαίνουμε έξω από το συνηθισμένο περιβάλλον μας: τα ταξίδια, ειδικά σε νέα μέρη και κουλτούρες μας δίνουν την ευκαιρία να εκτιμήσουμε τους άλλους.

Ζητάμε την άποψη των άλλων: μιλάμε με κοντινούς μας ανθρώπους όπως η οικογένεια, οι φίλοι, οι συνεργάτες για τις δεξιότητές μας όπως η ακρόαση.

Εξετάζουμε τις προκαταλήψεις μας: όλοι έχουμε κρυφές (και μερικές φορές όχι και τόσο κρυμμένες) προκαταλήψεις που παρεμβαίνουν στην ικανότητά μας να ακούμε και να κατανοούμε τους άλλους. Αυτές αφορούν παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο και η καταγωγή.

Τα πρόσωπα αυτά με ανεπτυγμένη την ενσυναίσθηση, για να προστατεύουν τον εαυτό τους, πρέπει να χρησιμοποιούν κάποιες στρατηγικές, όπως σωστή διαχείριση του χρόνου, θέτοντας όρια, κάνοντας διαλογισμό και βγαίνοντας έξω στη φύση.

Η ενσυναίσθηση είναι ένα «δώρο» στη ζωή του ατόμου, αλλά συγχρόνως πρέπει να μάθει να φροντίζει τον εαυτό του.

Έχει και αυτό ανάγκες.

 

Εν κατακλείδι…

 

Το θέμα δεν είναι όταν υπάρχει μια διαφωνία, να πει κάποιος την άποψή του, απλά για να πει αυτό που του έρχεται στο νου, αλλά να ακούσει αληθινά το άλλο άτομο που του ανοίγεται για κάτι, που του μιλά για ένα ζήτημα και να απαντήσει σαν να ήταν εκείνος στη θέση του. Συχνά, δεν ακούμε οι άνθρωποι και απλώς απαντάμε στους άλλους.

Αλήθεια, όταν θα έχουμε ένα δίλημμα θα θέλαμε να μας επιπλήξουν; Να νιώσουμε κατηγορούμενοι ό,τι δεν μπορούμε ώριμα να πάρουμε μια απόφαση για τη ζωή μας; Για το καλό μας;

Θα θέλαμε, όταν δεν είμαστε καλά να ακούσουμε ένα, δύο ή και περισσότερα στόματα να μας λένε τι να κάνουμε χωρίς να καταλαβαίνουν κι εκείνοι ό,τι θέλουμε λίγο χρόνο να συνειδητοποιήσουμε ορισμένα πράγματα; Να αποδεχτούμε ίσως μιαν αλήθεια;

Μήπως θα θέλαμε όταν νιώθουμε φόβο για να κάνουμε ένα βήμα ή και το επόμενο, να μας πιάσει κάποιος τον ώμο και να μας πει ” μπορείς αν θέλεις να πας μακριά και με πίστη στον εαυτό σου όλα θα πάνε καλά” ; Μήπως γιατί αυτό που “φωνάζει” μέσα μας είναι πως χρειαζόμαστε μια ώθηση κι όχι υπόδειξη με το δάχτυλο…;!

Για αυτό λέγεται και εν- συναίσθηση’ αισθάνεσαι αυτό το αίσθημα που νιώθει κι άλλος απέναντί σου. Απλό ε; Δεν είναι και δύσκολο. Αρκεί να θέλουμε. Να πούμε ότι θα προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και πράττουμε. Kι αυτό δεν είναι λίγες φορές δύσκολο αν συμπεριλάβουμε τον εγωισμό σε πολλές των περιπτώσεων.

 

O μοναχός Thich Nhat Hanh είχε πει το εξής:

 

~Φυτεύεις ένα μαρούλι, αν δεν μεγαλώνει σωστά, δεν κατηγορείς το μαρούλι. Ψάχνεις τι δεν πάει καλά. Μπορεί να χρειάζεται λίπασμα η περισσότερο νερό η λιγότερο ήλιο. Δεν κατηγορείς ποτέ το μαρούλι. Κι όμως, όταν έχουμε προβλήματα με τους φίλους η την οικογένεια μας,κατηγορουμε τους άλλους.

Μα, αν μάθουμε πώς να τους φροντίσουμε, θα μεγαλώνουν καλά, όπως το μαρούλι. Η κατηγόρια δεν μπορεί ποτέ να έχει θετική επίδραση,ούτε το να προσπαθείς να πείσεις τον άλλο χρησιμοποιώντας λογική κι επιχειρήματα. Αυτό μου λέει η εμπειρία. Ούτε η κατηγόρια,ούτε η εκλογίκευση, ούτε η διαφωνία,μόνο η κατανόηση.

Αν καταλαβαίνεις και το δείχνεις, τότε μπορείς να αγαπήσεις και η κατάσταση θα αλλάξει.~

 

Πηγές: psychopedia.gr/armyvoice.gr/psychologytoday.com/psychologynow.gr

 

Διαβάστε επίσης:

 

Μεσολόγγι: Σκεπασμένη με βαρύ αντικείμενο η σορός του 31χρονου – Μαρτυρία ατόμου που συμμετείχε στην έρευνα

Πάτρα: Τι ζητούν επιχειρηματίες εστίασης για το Καρναβάλι – «Αστυνομία, τουαλέτες και διαφήμιση»

Μεσολόγγι: «Το παιδί μου» – Η στιγμή που έμαθε τα άσχημα νέα η οικογένεια του Μπάμπη ΒΙΝΤΕΟ

Κτηνωδία στο Ηράκλειο Κρήτης: Ζωοκλέφτες κρέμασαν σκύλο και το έβλεπαν να σπαρταράει

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω