Εθνικές Εκλογές: Τα κρίσιμα δημοψηφίσματα

Επιλογές Team

Γιαα να κατανοήσουμε τη λειτουργία και την υφή του θεσμού του δημοψηφίσματος, θα πρέπει να καθορίσουμε κατ’ αρχάς την έννοιά του.


Ο ελληνικός όρος «δήμοψήφισμα» είναι σύνθετος και αποτελείται από τις λέξεις «δήμος» (λαός) και «ψήφισμα» (απόφαση). Κατά συνέπεια, όπως προκύπτει απ’ την γλωσσολογική διασαφήνιση του όρου, δημοψήφισμα σημαίνει απόφαση του λαού.

Ως αντίστοιχος του όρου «δημοψήφισμα» χρησιμοποιείται στις διάφορες γλώσσες, ο λατινικός και διεθνής πλέον όρος «referendum».
Πάντως, πρέπει να σημειωθεί ότι από ορισμένους συγγραφείς ο όρος αυτός χρησιμοποιείται με πολύ στενότερη έννοια, για την απόδοση μόνον του λεγομένου «κλασικού δημοψηφίσματος», που διαμορφώθηκε στην Ελβετία. Συμπερασματικά, το δημοψήφισμα θα μπορούσε να ορισθεί ως εξής: ∆ημοψήφισμα είναι η για βασικά θέματα και σύμφωνα με τις συνταγματικές αρχές που διέπουν τη γραπτή ψήφο και ψηφοφορία, λαμβανόμενη κρατική απόφαση από το εκλογικό σώμα ως ανώτατο όργανο του κράτους. Με το δημοψήφισμα, το εκλογικό σώμα καλείται να διατυπώσει την προτίμησή του σε ένα συγκεκριμένο ζήτημα που απασχολεί την κοινωνία.

Το 1920
Το δημοψήφισμα διενεργήθηκε από την κυβέρνηση ∆ημητρίου Ράλλη στις 22 Νοεμβρίου (παλ. ημερ) / 5 ∆εκεμβρίου 1920 «περί επανόδου της Α.Μ. του Βασιλέως Κωνσταντίνου εις την Πατρίδαν» (11 Νοεμβρίου 1920).
Στις 12 Οκτωβρίου 1920 πεθαίνει αιφνίδια ο βασιλιάς Αλέξανδρος. Αντιβασιλέας εκλέγεται από τη Βουλή ο Ναύαρχος Π. Κουντουριώτης. Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, η αντιβενιζελική παράταξη έλαβε μέρος ως «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» και κέρδισε μεγάλη πλειοψηφία εδρών . Μετά την παραίτηση Βενιζέλου από την πρωθυπουργία και την αναχώρησή του στο εξωτερικό, η αντιβενιζε- λική κυβέρνηση του ∆. Ράλλη προκήρυξε το δημοψήφισμα για την επάνοδο του Κωνστα- ντίνου. Η διεξαγωγή του θεωρήθηκε πλεονα- σμός, καθώς στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου που προηγήθηκαν, είχε επικρατήσει το Λαϊκό Κόμμα, το οποίο είχε ταχθεί υπέρ της επανόδου του βασιλιά.
Στο δημοψήφισμα της 22ας Νοεμβρίου, το οποίο έγινε μεσούσης της μικρασιατικής εκστρατείας, το ψηφοδέλτιο που ανέγραφε «Κωνσταντίνος» συγκέντρωσε το 98,97% των έγκυρων ψήφων και το «ΟΧΙ» το 1,03%. Κοντολογίς, υπέρ της επανόδου του Κωνσταντίνου θα έπρεπε να ψήφισαν και οι Φιλελεύθεροι, οι οποίοι επισήμως απείχαν.

1924
Μετά τη συνθήκη της Λωζάννης έγιναν εκλογές στις 16 ∆εκεμβρίου 1923. Από τις εκλογές αυτές απείχαν τα φιλοβασιλικά κόμματα.
Η σύνθεση της νέας Βουλής ενίσχυσε τις τάσεις για την κατάλυση της βασιλείας. Η νέα κυβέρνηση του Αλέξανδρου Παπαναστασίου παρουσιάστηκε στη
Βουλή στις 24 Μαρτίου 1924, όπου στη συγκεκριμένη συνεδρίαση δεν μετείχαν οι προοδευτικοί φιλελεύθεροι, οι οποίοι σύμφωνα με εξαγγελία τους δεν θα ελάμβαναν μέρος σε καμία συζήτηση σχετική με το πολιτειακό. Η κυβέρνηση Παπαναστασίου έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης με 259 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και 125 αποχές. Στις 25 Μαρτίου 1924, ο πρόεδρος της συνέ- λευσης Κ. Ρακτιβάν, ανήγγειλε στους συγκεντρωμένους έξω από το κτίριο της Βουλής την ανακήρυξη της αβασίλευτης δημοκρατίας. Η ∆’ Συντακτική Συνέλευση, αποφασίζει την μεταβολή του πολιτεύματος, θέτει όμως την απόφασή της αυτή υπό τον όρο της έγκρισής της από τον λαό. Πρόκειται για δημοψήφισμα καταστατικό και ειδικότερα πολιτειακό.
Το δημοψήφισμα διενεργήθηκε στις 13 Απριλίου 1924. Υπέρ της ∆ημοκρατίας ψήφισαν 758.472, ήτοι ποσοστό 69,95% και κατά 325.322, ήτοι ποσοστό 30,05%

1935
Στις εκλογές της 9ης Ιουνίου 1935 δεν έλαβαν μέρος τα βενιζελικά κόμματα και επομένως δεν εκπροσωπήθηκαν στην Ε’ Εθνοσυνέλευση. Η συνέλευση αυτή, από την οποία απουσίαζαν τα βενιζελικά κόμματα, συνήλθε την 1η Ιουλίου 1935. Ηδη στις πρώτες συνεδριάσεις της κυριάρχησε η δι- αφωνία για τον τρόπο επίλυσης του πολιτειακού. Με ψήφισμα της 10ης Ιουλίου 1935, η εθνοσυνέλευση αποφάσισε τη διεξαγωγή, μέχρι τη 15η Νοεμβρίου 1935, δημοψηφίσματος «περί διατηρήσεως του υφισταμένου δημοκρατικού πολιτεύματος ή περί καθιερώσεως της βασιλευομένης δημοκρατίας».
Στο δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου, που καταγγέλθηκε ως νόθο, το «Ναι» συγκέντρωσε το 97,88% των εγκύρων ψήφων και το «Οχι» το 2,12%.

1946
Με το διάταγα Ιανουαρίου 1946, προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη αναθεωρητικής Βουλής. Η Βουλή θα μπορούσε να αναθεωρήσει οποιαδήποτε συνταγματική διάταξη εκτός από εκείνες που θα καθόριζαν τη μορφή του πολιτεύματος και προκειμένου να καθοριστεί η μορφή του, θα διεξαγόταν δημοψήφισμα μετά τις εκλογές.
Στις 31 Μαρτίου 1946 έλαβαν χώρα οι εκλογές. Για την κυβερνητική πλειοψηφία, που προέκυψε απ’ αυτές, δεν ετίθετο πολιτειακά ζήτημα. Το πολίτευμα, η βασιλευομένη δημοκρατία, ήταν δεδομένο.
Με το δημοψήφισμα αυτό, στον λαό δεν ετίθετο θέμα ανάμεσα στη βασιλευομένη και την αβασίλευτη δημοκρατία, αλλά ερώτημα που αφορούσε την επιστροφή του συγκεκριμένου μονάρχη. Το πολιτειακό θεωρείτο ως λυμένο ζήτημα.
Το δημοψήφισμα έγινε την 1η Σεπτεμβρίου, σε μία εποχή που ο Εμφύλιος Πόλεμος βρισκόταν στο αρχικό του στάδιο. Υπέρ της επανόδου του βασιλιά ψήφισε το 68,40%, ενώ το λευκό συγκέντρωσε το 31,60% των έγκυρων ψήφων. Το ΚΚΕ, με άρθρο του «Ριζοσπάστη», κάλεσε τον ελληνικό λαό να ρίξει «λευκό» στις κάλπες.

1968
Την 21η Απριλίου 1967 πραγματοποιήθηκε στρατιωτικό πραξικόπημα, το οποίο κατέλυσε την κοινοβουλευτική δημοκρατία και εγκατέστησε δικτατορική κυβέρνηση. Στις πρώτες εξαγγελίες της δικτα-τορίας, ανήκε κι η σύνταξη νέου Συντάγματος, έτσι ώστε να καλλιεργείται η εντύπωση ότι μετά την ψήφισή του θα αποκαθίστατο η πολιτική ομαλότητα.

Στις 30 Ιουλίου 1968 εκδόθηκε η 133 πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου «Περί προκηρύξεως διεξαγωγής δημοψηφίσματος επί του καταρτισθέντος νέου σχεδίου Συντάγματος της χώρας, τρόπου διενέργειας αυτού κ.λπ.».
Το «Ναι» συγκέντρωσε το 92,10% των έγκυρων ψηφοδελτίων και το «Οχι» 7,89%.

1973
Το δικτατορικό καθεστώς προχώρησε μετά το κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού (Μάιος 1973), σε δεύτερο «δημοψήφισμα» για την κατάργηση της βασιλείας. Η χουντική κυβέρνηση αποφασίζει την κατάργηση της βασιλείας και την εγκαθίδρυση προεδρικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

Αντίθετα με τη συμφωνία της Βάρκιζας, είχε προβλεφθεί ότι το δημοψήφισμα θα γινόταν πριν από τις εκλογές και την «πολιτειακή αλλαγή».
Το «αποτέλεσμα» του δημοψηφίσματος ήταν αναμενόμενο, 78,4 % υπέρ του σχεδίου.

1974
Μετά την επάνοδο της δημοκρατίας στην Ελλάδα (23 Ιουλίου 1974) και την επικράτηση της Νέας ∆ημοκρατίας στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής προκηρύσσει δημοψήφισμα για την οριστική λύση του πολιτειακού ζητήματος. Η κυβέρνηση αυτή προχώρησε στην προσωρινή ρύθμιση με συντακτική πράξη του συνταγματικού καθεστώτος της χώρας, μέχρι τον καθορισμό του πολιτεύματος και την κατάρτιση νέου Συντάγματος.

Στις 22 Νοεμβρίου 1974 εκδόθηκε το Π.∆. 804 για την προκήρυξη του δημοψηφίσματος. Το τελευταίο δημοψήφισμα διενεργήθηκε στην Ελλάδα στις 8 ∆εκεμβρίου 1974, για τον καθορισμό της μορφής του πολιτεύματος της Ελλάδος, ως βασιλευομένης ή αβασίλευτης δημοκρατίας.
Το δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στις 8 ∆εκεμβρίου 1974, και ο ελληνικός λαός επέλεξε την αβασίλευτη μορφή του πολιτεύματος. Τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος έδωσαν 69,18 % υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας και 30,82 % υπέρ της βασιλευομένης.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω