Γλυκά νερά της Κύπρου

Κωνσταντίνος Μάγνης

Την έπνιξε στο κρεβάτι τους. Ο Οθέλλος, τη Δεισδαιμόνα. Αλλά αν ένας δολοφόνος τύπου Γλυκών Νερών γίνεται αποσυνάγωγος και συγκεντρώνει πάνω του αφορισμούς και κατάρες και βαθυστόχαστες αναλύσεις για τη διαρκή γυναικεία θυματοποίηση, ο Οθέλλος βλέπεται με κάποια συμπάθεια. Κι ας τον ξεβαφτίζει στο τέλος του έργου- για την αναγκαία κάθαρση που αποκαθιστά τις ισορροπίες στο θυμικό του κοινού- η εξ απορρήτων του θύματος, που ευτυχώς σηκώνεται για να υποκλιθεί: Μπορεί το μάτι του Μπέζου να παίζει άγρια, αλλά στα ψέματα την έπνιξε. Ανάμεσα σε άλλα, η κολλητή θα αποκαλέσει τον Οθέλλο ηλίθιο. Στιούπιντ, με λόγια της Καρολάιν, που μακάρι να είχε υποπτευθεί έγκαιρα με πόσο στιούπιντ άνδρα είχε μπλέξει.

Οι άνθρωποι της θεατρικής ομάδας που κατέβασε στην Πάτρα την τραγωδία, έλεγαν πως δεν μπορούσε να τους περάσει από το μυαλό σε πόσο επίκαιρη στιγμή θα έπαιζαν τον «Οθέλλο» των Χειλάκη και Δούνια. Και βέβαια έκοψε στο σχήμα να αποφύγει τη δημόσια συσχέτιση. Θα ήταν ύβρις. Αλλά υπάρχει κοινός τόπος ανάμεσα στον έγκλημα των Γλυκών Νερών και στον στραγγαλισμό της Δεισδαιμόνας: Αφορά την ανδρική ανασφάλεια και τα συμπλέγματα του άνδρα απέναντι στη γυναίκα. Όταν η τελευταία αποφασίσει να ορίσει το σώμα της δυναμικά, είτε μέσω του διαζυγίου είτε μέσω της απιστίας, οι άνδρες τείνουν να θεωρούν ότι ρημάζεται ο κόσμος τους και ο κόσμος όλος,  εγκληματικά: Η γυναίκα δεν ασεβεί απλά απέναντι στη σχέση, αλλά απέναντι στον νόμο, διότι δεν έχει απλά μια σχέση, αλλά είναι υποταγμένη. Συνεπώς το έγκλημά της μπορεί να συγχωρήσει ένα έγκλημα, αν δεν το επιβάλλει κιόλας.

Πριν ο Κάιν δολοφονήσει τον Αβελ- εκτός από φρικαλέα πράξη ήταν και τεράστια κουτουράδα, γιατί υπήρχαν μόνο οι δυο τους, συνεπώς ήταν αυτονόητο ποιος έκανε τον φόνο- ο όρος αδελφοκτονία δεν υπήρχε. Οι λέξεις κατασκευάζονται για να αποτυπώσουν αντικείμενα και έννοιες που προκύπτουν καθώς ο πολιτισμός προχωράει. Οι ανθρωποκτονίες δεν είναι όλες ίδιες. Είναι αναγκαίο να κατηγοριοποιούνται, υπό τον όρο ότι η κατηγορία δεν πρέπει να γίνεται φίλτρο ερμηνείας όλων των καταστάσεων που συνδέονται με το έγκλημα. Αυτή είναι και η ρίζα του καυγά γύρω από την καθιέρωση του όρου «γυναικοκτονία», καθώς μια κοινωνική μερίδα διαβλέπει πως κάθε ανθρωποκτονία με θύμα μια γυναίκα, γίνεται  εργαλείο μέσω του οποίου η «αντίθετη» μερίδα θα επιδοθεί σε φυλετικές ενοχοποιήσεις οριζόντιες, που μηδενίζουν το προσωπικό στοιχείο ( ο χαλασμένος χαρακτήρας) και εστιάζουν σε παθολογικά στερεότυπα (ο στρεβλός τρόπος με τον οποίο είναι εκπαιδευμένος ο άνδρας ώστε να αποδέχεται τη γυναίκα ως φαινόμενο). Πράγματι στην υπόθεση των Γλυκών Νερών καλπάσαμε ως αναλυτές. Διαβάσαμε, πχ, ένα άρθρο όπου ο φόνος ερμηνευόταν μέσα από την κακή διαπαιδαγώγηση του δράστη, του οποίου η μητέρα αν διάβασε το άρθρο, σαν μη φτάνει ο πόνος της, θα βρισκόταν αντιμέτωπη με την προεξόφληση ηθικής αυτουργίας από την ίδια. Λες και δεν θα ζει με την ενοχή η καψερή, φταίει –δεν φταίει, λες και μπορεί να φταίει για έναν φόνο κάποιος, πέρα από τον δολοφόνο.  Μπορεί να διαπαιδαγωγήσεις εσφαλμένα έναν άνθρωπο, αλλά τουλάχιστον τον έχεις μάθει ότι, όπως και να έχει, δεν  πνίγουμε τους άλλους.

Δεν τα ξέρουμε όλα. Οι γενικεύσεις είναι αναγκαίες σαν εργαλεία, αλλά είναι και επικίνδυνες. Κάθε φόνος αποτελεί τμήμα ενός φαινομένου, αλλά αποτελεί ο ίδιος ατομικό φαινόμενο. Ο Σαίξπηρ προσπαθεί να ερμηνεύσει τον Οθέλλο σαν έναν άνθρωπο που η διαφορετικότητά του ως πολιτισμικό χάος γίνεται παγίδα στην οποία, πριν τη Δεισδαιμόνα, πιάνεται ο ίδιος. Το δίδυμο Χειλάκη- Δούνια προσπαθούν να το «εξελίξουν» αυτό, εμφανίζοντας έναν Οθέλλο να συντρίβεται μέσα από την επιθυμία του να ενταχθεί σε έναν κόσμο με τον οποίο ήταν ασύμβατος: Φεύγοντας από τον κόσμο του πέφτει στο χάος. Αλλά σε κάθε περίπτωση, πέρα από τη γυναικοκτονία του Οθέλλου, διαπράττεται και μια τέτοια από τον Σαίξπηρ: Η Δεισδαιμόνα μετατρέπεται σε εργαλείο που ερωτεύεται, αφοσιώνεται και πεθαίνει, προκειμένου να εξυπηρετηθεί η προσέγγιση στον ψυχισμό του δράστη. Η ίδια είναι μια κατασκευή: Αγνή, αθώα, αφελής, ανιδιοτελής, ολιγαρκής, πιτσουνακοειδής, έτοιμη για αυτοθυσία για τον άνδρα. Η γυναίκα δολοφονείται μέσα από ένα σχήμα που δηλώνει πώς θα ήθελε ο άνδρας την τέλεια γυναίκα. Πολλοί είδαν ρατσισμό στην επιλογή του Σαίξπηρ να είναι μαύρος ο ήρωας, αλλά όχι και τον ρατσισμό να φτιάξει μια ηρωίδα όπως θα ήθελε ο άνδρας τη γυναίκα αλλά όχι η γυναίκα τον εαυτό της. Δεν μπορεί να μην την άρεσε κάποιος Κάσιος μια στάλα.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω