Η Ρηνιώ Κυριαζή κινείται ανάμεσα στα ερείπια των Ελεύθερων Πολιορκημένων και αναμετράται με τον Διονύσιο Σολωμό

Η Ρηνιώ Κυριαζή επιστρέφει σε έναν χώρο απ’ όπου ξεκίνησε, στο Λιθογραφείον. Η παράσταση «Τέλος Πάντων» ήταν η δική της έναρξη. Ακολούθησε η «Φεύγουσα κόρη» και άλλες επιστροφές με παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου. Τώρα, επιστρέφει στο Λιθογραφείον με την παράσταση «Ανάμεσα στα ερείπια των Ελεύθερων Πολιορκημένων», μια περιπλάνηση στο κείμενο του Διονύσιου Σολωμού, ένα μουσικό έργο στο Ανάμεσα του τραγουδιού και της κενής σιωπής.

Σήμερα, η Ρηνιώ Κυριακή, μιλά στο pelop.gr για το πώς είναι να αναμετράται με το έργο και τα νοήματα του Διονυσίου Σολωμού, τους σύγχρονους Ελεύθερους Πολιορκημένους, τις λέξεις και την γλώσσα και πολλά άλλα.

Πώς είναι να αναμετράσαι με το συγκεκριμένο ποίημα του Διονυσίου Σολωμού; Πώς προέκυψε;

Είναι μεγάλη πίστα, δύσκολη πίστα αλλά ασχολούμαι με τον Διονύσιο Σολωμό πολύ καιρό τώρα. Ξεκίνησε η ιστορία το 2021 όπου κάναμε μία πρόταση στην ελληνική ραδιοφωνία για μία ηχογράφηση, καθώς τότε, μέσα στην καραντίνα είχε βγάλει το Τρίτο Πρόγραμμα έναν διαγωνισμό. Ήταν για εμάς μία πρόκληση το θέατρο στο ραδιόφωνο και σκεφτήκαμε να ασχοληθούμε με το συγκεκριμένο ποίημα, ένα κείμενο πάνω στο οποίο δούλευα και εγώ στα μαθήματά μου στις σχολές θεάτρου που διδάσκω. Κάναμε αυτή την πρώτη δουλειά με διαδικτυακές πρόβες, αργότερα συναντιόμασταν στα πάρκα και δουλεύαμε και όλο είχε και μια γοητεία και μία συγκίνηση καθώς μέσα σε αυτές τις δυσκολίες και τις πρώτες μας συναντήσεις μας βοήθησε να αισθανθούμε καλύτερα, δημιουργικά και να πάρουμε θάρρος.

Μετά την πρώτη ηχογράφηση, προχωρήσαμε στην πρώτη παρουσίαση της παράστασης στο Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων και ήταν μια καταπληκτική εμπειρία. Αργότερα το παρουσιάσαμε για κάποιους μήνες στο θέατρο Φούρνος και μετά ταξιδέψαμε στα Γιάννενα και τώρα είμαστε στην Πάτρα. Δεν θέλουμε να αποχωριστούμε αυτή την παράσταση και βρίσκουμε συνέχεια την ευκαιρία να την ξαναδουλέψουμε.

Από εκεί και πέρα εγώ έχω κάνει και μία άλλη έρευνα πάνω στο έργο του Σολωμού, καθώς με τα παιδιά του τρίτου έτους του Ωδείου Αθηνών όπου διδάσκω, ηχογραφήσαμε σε συνεργασία με το Τρίτο Πρόγραμμα τον «Λάμπρο» και αποφασίσαμε να το κάνουμε παράσταση η οποία και παρουσιάστηκε πριν από λίγο καιρό. Τώρα, και πάλι με το τρίτο έτος της δραματικής σχολής του Ωδείου Αθηνών ετοιμάζουμε τη «Γυναίκα της Ζάκυνθος». Πιστεύω πως πλέον αντιλαμβάνομαι περισσότερο το βάθος του Διονυσίου Σολωμού, την ουσία και κάποιες λεπτομέρειες, κάποια στοιχεία που επαναλαμβάνονται και το ύφος του. Χαίρομαι γιατί είναι μια έρευνα που δεν τελειώνει και φυσικά μιλάμε και για μία παράσταση η οποία εξελίσσεται συνέχεια. Εχει και το χαρακτηριστικό ότι πρόκειται για ένα αποσπασματικό έργο, ανολοκλήρωτο. Μέσα σε αυτό υπάρχουν μεγάλα ερωτηματικά για το τι κάνουμε με τα κομμάτια όπου έχουμε αποσιωπητικά και δεν συμπληρώνονται. Είχαμε την σκέψη ότι η μουσική μπορεί να συμπληρώσει αυτά τα κομμάτια τα ανολοκλήρωτα και ο Νίκος Βελιώτης έκανε μια πολύ σημαντική δουλειά.

Επιστημονικός σύμβουλος και βοηθός ήταν ο Στέφανος Ροζάνης, ο οποίος σημειώνει πως αυτά τα κενά του Διονυσίου Σολωμού δεν είναι από αδυναμία αλλά από επιλογή. Εχει μια καταπληκτική φράση που λέει ότι ο ποιητής παλεύει με τις λέξεις για να περιγράψει κάτι και όταν φτάνει να το αγγίξει αυτό το κάτι, τελικά οι λέξεις δεν αρκούνε και κατακριμνίζονται, οπότε εκεί μένει μόνο η σιωπή. Ενας τέτοιος μεγάλος ποιητής θα μπορούσε να τα ολοκληρώσει αυτά με μια λέξη, θα μπορούσε να βρει πολλές αλλά δεν θέλει. Θέλει να ακούς τη σιωπή, και για αυτό στην παράσταση στον τίτλο υπάρχει η φράση «ανάμεσα στα ερείπια των ελεύθερων πολιορκημένων».

Δεν είχαμε πρόθεση να ενώσουμε τα σπαράγματα, αλλά θέλαμε να αφήσουμε τους χώρους ανάμεσα, όπου η μουσική ή η κίνηση μπορεί να τα συμπληρώσει και να υπάρξει και μια νίξη για το τι έχει μείνει σήμερα από αυτόν τον αγώνα, ποια είναι τα δικά μας ερείπια και τι μπορούμε να κάνουμε εμείς σήμερα για να προχωρήσουμε λίγο καλύτερα τη ζωή μας και τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε. Και όπως λέει και ο υπότιτλος της παράστασης «Ανάμεσα του τραγουδιού και της κενής σιωπής», άλλη μία φράση του Ροζάνη, εκεί ανάμεσα βρίσκεται ο Σολωμός.

Υπάρχουν σήμερα, σε διαφορετικά βέβαια κοινωνικά δεδομένα, ελεύθεροι πολιορκημένοι; Απλοί άνθρωποι που αναγκάζονται να γίνουν ήρωες;

Σίγουρα υπάρχουν. Για τον Διονύσιο Σολωμό το Μεσολόγγι, αυτό το αλωνάκι που έλεγε, ανάγεται σε έναν τόπο και χρόνο συμβολικό. Μία κουκίδα στον χάρτη που κανείς δεν το υπολόγιζε. Εκεί οι άνθρωποι μαζεύτηκαν, υπήρξε μία πύκνωση και παρότι μπορούσαν να παραδοθούν δεν το έκαναν. Αποφάσισαν την μεγάλη έξοδο, γνωρίζοντας ότι θα ήταν θαύμα αν σωζώταν κάποιο από αυτούς. Παρόλα αυτά ήταν μια πράξη που συνέβαλε στο να απελευθερωθεί η Ελλάδα, ήταν τόσο μεγάλος ο αντίκτυπός της που κίνησε ένα τεράστιο κύμα φιλελληνισμού. Αυτή η τρομακτικά θαρραλέα πράξη δεν πέρασε αδιάφορη. Οπότε κατά κάποιο τρόπο τον πέτυχαν τον στόχο τους, έστω και αν εκείνοι δεν το απόλαυσαν όπως τους άξιζε.

Σήμερα, ίσως δεν έχουμε ένα τέτοιο τεράστιο γεγονός, όμως έχουμε πολλά μικρότερα ή πιο μεμονωμένα, που ο καθένας καλείται να δώσει τον δικό του αγώνα. Σίγουρα μπορούμε να πάρουμε αυτό το θάρρος και την τόλμη και να πούμε ότι δεν μπορεί να χάθηκαν τελείως οι αξίες από τον κόσμο αυτό και ότι αξίζει ο καθένας με τον τρόπο του να κάνει μικρές πράξεις «επανάστασης» και να υπερασπίσει τα ιδανικά του. Γιατί η εποχή είναι μια εποχή χωρίς ιδανικά σε γενικές γραμμές, αλλά δεν μπορούμε ποτέ να μην δούμε ότι πάντα υπάρχουν άνθρωποι που παλεύουν.

Μιλήσαμε για τις λέξεις του Σολωμού, σήμερα πώς συμπεριφερόμαστε εμείς στις λέξεις;

Είναι μια μεγάλη συζήτηση και μπαίνει και πάρα πολύ στα ενδιαφέροντά μου και στην έρευνά μου για το πώς προχωρά η γλώσσα. Προφανώς αλλάζει, σίγουρα αλλάζει και αυτό δεν είναι κακό. Κάτι που είναι δύσκολο είναι μια ισοπέδωση ή κάτι το αυτονόητο μέσα στη γλώσσα όπου εκεί χάνεται η ποίηση και η ελευθερία και η φαντασία. Τώρα, ο Διονύσιος Σολωμός έχει αυτή την ιδιότητα του να είναι σχεδόν δίγλωσσος, φεύγει από την Ελλάδα πολύ νέος, μιλάει στα ιταλικά, γράφει στα ιταλικά, σχεδόν ξεχνάει τα ελληνικά είναι όμως η γλώσσα της μητέρας του, η μητρική του γλώσσα. Επιστρέφει και αποφασίζει να γράψει στα ελληνικά, γιατί θα μπορούσε να είναι ένας μεγάλος ποιητής στα ιταλικά, αλλά εδώ είναι ένας τεράστιος ποιητής στα ελληνικά. Και μέσα από τα λάθη του, τα οποία είναι συγκλονιστικά, μέσα από μια «αφέλεια», παιδικότητα ίσως, από τη μεγάλη ανάγκη να εκφράσει κάτι και γνωρίζοντας την ουσία των λέξεων και όχι την αυτονόητη χρήση τους φτάνει να μας ξαφνιάζει συνεχώς.

Ο Σολωμός μας δίνει χιλιάδες τρόπους να πούμε κάτι και υπάρχουν χίλιοι τρόποι, όμως σήμερα μένουμε στα πιο δεδομένα πράγματα. Ίσως ευθύνεται η τηλεόραση, αλλά και ο τρόπος που γίνεται η εκπαίδευση, οι δημοσιογράφοι στα κανάλια, ο τρόπος που γράφουν οι δημοσιογράφοι στις εφημερίδες, τα παιδικά προγράμματα που βλέπουν τα παιδιά στις τηλεοράσεις και όλη αυτή η εύκολη πρόσβαση ας πούμε σε πράγματα που δεν έχουν το μεράκι μέσα τους. Είναι και το ότι απομακρυνόμαστε από την προφορική παράδοση, από τους παππούδες και τις γιαγιάδες που έλεγαν παραμύθια.

Παράλληλα, όπως είπατε και εσείς διδάσκετε. Ποια είναι η σχέση που έχει η γλώσσα με το σώμα όσον αφορά τα παιδιά;

Όταν ξεκινάμε να δουλεύουμε βλέπω πως η φωνή δεν έχει σώμα και το σώμα δεν έχει φωνή, οπότε υπάρχει μια δυσκολία σύνδεσης. Και αυτό είναι κρίμα, γιατί βλέπουμε ότι ενώ τα παιδιά κάνουν πολλά πράγματα, εξαιρετικές δραστηριότητες, κάτι συμβαίνει. είναι ο τρόπος ζωής, η τηλεόραση, το ίντερνετ, το κινητό, οτιδήποτε τους κάνεις να μην συνδέσουν μέσα τους όλα αυτά τα στοιχεία. Επίσης, πιστεύω πως πολύ σημαντική είναι και η έλλειψη χρόνου. Τα παιδιά τρέχουν από τη μία δραστηριότητα στην άλλη, που μπορεί να είναι εξαιρετικές, όμως δεν έχουν τον χρόνο να επεξεργαστούν τα πράγματα. Και ας μην ξεχνάμε το ότι δεν διαβάζουμε…

Δεν διαβάζουμε στο σχολείο, μετά την Τρίτη ή την Τετάρτη Δημοτικού τελειώνει δυστυχώς το θέμα της ανάγνωσης. Δεν διαβάζουμε στο σπίτι, δεν διαβάζουμε φωναχτά. Διαβάζουμε ένα βιβλίο από μέσα μας, μας αρέσει και όταν πρέπει να μιλήσει το παιδί έχει μεγάλη δυσκολία. Από εκεί ξεκινούν τα παιδιά όμως έχουν πολύ θάρρος. Ας μην ξεχνάμε ότι η απόφαση του να γίνει κανείς ηθοποιός δεν είναι εύκολη. Δεν υπάρχει καμία εξασφάλιση, υπήρξε υποβάθμιση των πτυχίων μας και οι σπουδές είναι απαιτητικές.

Όμως, τα παιδιά το ποθούν πραγματικά και επιθυμούν να το κάνουν. Είναι πιο συνειδητά και νομίζω ότι θα δημιουργήσουν πολλά και πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, τόσο καλλιτεχνικά όσο και ηθικά.

Για τους περισσότερους, ο Σολωμός, όπως και π.χ. ο Όμηρος, είναι συνδεδεμένος με το σχολείο με κάτι το αναγκαστικό. Πώς μπορούμε να αλλάξουμε αυτή την νοοτροπία;

Είναι πολύ δύσκολο, όταν κάποιος έχει βιώσει ας πούμε κάτι αρνητικό στο σχολείο. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Παπαδιαμάντη, όπως και με τον Σολωμό και με τα αρχαία κείμενα. Βέβαια, υπάρχουν και περιπτώσεις που συναντάς κάποιους υπέροχους δασκάλους, φιλολόγους και σε κάνουν να λατρεύεις αυτά τα κείμενα. Και σου αποκαλύπτουν έναν κόσμο διαφορετικό. Από εκεί και πέρα, χρειάζεται να ξεχάσουμε ότι τον Σολωμό τον ονομάζουμε εθνικό μας ποιητή και να δούμε τα νοήματα. Ακούμε τον εθνικό ύμνο αλλά δεν ακούμε την συγκλονιστική αυτή φράση «απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη». Πόσο μεγάλο και πόσο ασύλληπτο είναι νε περιγράψει κανείς την ελευθερία και να πει ότι είναι βγαλμένη από τα κόκκαλα των ανθρώπων που πέθαναν. Δυστυχώς όταν ακούμε τον εθνικό μας ύμνο, δεν «πιάνουμε» αυτό το νόημα και ας μην ξεχνάμε πως κάποιες φορές ο εθνικός ύμνος είναι φορτισμένος και με πολλά αρνητικά στοιχεία που αφορούν τον εθνικισμό και τον φασισμό. Εμένα αυτό προσωπικά με πονάει γιατί είναι κρίμα να χάνουμε κάτι τέτοιο.

Το ίδιο συμβαίνει και με τον Παπαδιαμάντη, τον λεγόμενο κοσμοκαλόγερο, ο οποίος είναι ο πρώτος που κριτικάρει την εκκλησία και μιλάει για την βαθιά πίστη και την πραγματική αγάπη. Θα πρέπει να κάνουμε ένα «ξεσκόνισμα» και να μπούμε μέσα στην ουσία τους. Και τότε θα μας αποκαλυφθεί πόσο πιο καινούργια είναι αυτά τα κείμενα και πόσο μπροστά είναι ο Σολωμός. Ίσως για αυτό να μην μπορούμε να πιάσουμε τα νοήματα.

Θα τολμήσω να ρωτήσω ποιοι είναι οι αγαπημένοι στίχοι σας.

Σίγουρα το «τα σπλάχνα τους και η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν». «τριαντάφυλλα είναι θεϊκά στην κόλαση πεσμένα» είναι εκεί που κάνουν την Έξοδο και μιλάει για αυτούς που σφάχτηκαν. «Ντουφέκια, τούρκια σπαθιά, το ξεροκάλαμο περνά», ένα στάχυ για εμένα είναι, ένας άνθρωπος, μια ψυχή μέσα στην κόλαση, τον πόλεμο, την καταστροφή, το αίμα. Και πάντα αυτό το μικρό, το λουλουδάκι που ανθίζει παρόλα αυτά. Γύρω-γύρω η πείνα και το πουλάκι που θα βρει το σπυράκι να μπορέσει να θρέψει το παιδάκι του. Προχωράμε την παράσταση βρίσκουμε και καινούργιους τρόπους και πιο πολύ χτίζεται. Συμβαίνει ένα πράγμα πολυφωνικό ανάμεσα στους 3 μας με κανόνες, άλλος τραγουδάει, άλλους μιλάει, υπάρχουν επαναλήψεις και χρειάζεται πολύ καλή επικοινωνία και συντονισμός από εμάς. Και ξεφεύγουμε και επίτηδες σε κάποια πράγματα. Εδώ στο Λιθογραφείο θα αλλάξουν κάποια πράγματα. Είναι ένας χώρος που θα κοντράρει πολύ ωραία το βιομηχανικό στοιχείο του με το κείμενο αυτό, θα ταιριάξει πάρα πολύ με μουσική του Νίκου Βελιώτη, η οποία είναι βασισμένη σε παραδοσιακές φόρμες αλλά με τον δικό του σύγχρονο τρόπο.

Η σχέση σας με το λιθογραφείον;

Ήμουν εδώ όταν πρωτοφτιάχτηκε, είχα παίξει στην πρώτη παράσταση που ήταν σχεδόν η πρώτη μου παράσταση –είχα κάνει πριν μία παράσταση στο Εθνικό Θέατρο- το «Τέλος Πάντων». Πολλά χρόνια πίσω, αλλά ήταν μια τεράστια εμπειρία. Είμαι ευγνώμων για όλη αυτή τη διαδρομή, και εκτός αυτού κάναμε στο Λιθογραφείον με την Μίρκα Γεμεντζάκη την «Φεύγουσα κόρη», πρώτη φορά πρεμιέρα εδώ και παίξαμε για 1 μήνα στον επάνω χώρο του θεάτρου. Θυμάμαι ανέβαινα από την κολώνα, πατώντας σε κάποια σκαλάκια… Η «Φεύγουσα Κόρη» ήταν ένας σταθμός για εμένα στη ζωή μου. Επρόκειτο για ένα διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη , το «Μια ψυχή» με μοιρολόγια, νανουρίσματα, παραμύθια από την Ήπειρο, βασισμένη σε μία έρευνα και καταγραφή που είχε καταγραφεί.

Είχα ξανάρθει στην Πάτρα με παραστάσεις του Εθνικού, όπως οι Πέρσες, ο Ορέστης, οι οποίες είχαν παρουσιαστεί στο Ρωμαϊκό Ωδείο. Εχω ξαναπεράσει από την Πάτρα, αλλά με παραγωγές μεγαλύτερες. Αυτά τα μικρά όμως είναι για εμάς και τα πιο δικά μας, τα πιο χειροποίητα.

Ίνφο

Συντελεστές
σκηνοθεσία – δραματουργική επεξεργασία: Ρηνιώ Κυριαζή
επιστημονικός σύμβουλος: Στέφανος Ροζάνης
μουσική: Νίκος Βελιώτης
κίνηση: Άλκηστις Πολυχρόνη
φωτισμοί: Στέβη Κουτσοθανάση
βοηθός σκηνοθέτη: Αρετή Πολυμενίδη
ηθοποιοί: Ειρήνη Κουμπαρούλη, Μιχάλης Κουτσκουδής, Ρηνιώ Κυριαζή
sound-space: Διαλεχτή Πουρσανίδου
φωτογραφίες αφίσας: Σοφία Χουλιαρά
φωτογραφίες: Βλαδίμηρος Γιαννακάκος
εταιρεία παραγωγής: Άλκη Α.Μ.Κ.Ε.

Η παράσταση δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος 2021 του θεσμού “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός” του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και παρουσιάστηκε στο Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων ενταγμένη στο πρόγραμμα του 64ου Φεστιβάλ Φιλίππων.

Η παράσταση Ανάμεσα στα ερείπια των Ελεύθερων Πολιορκημένων απευθύνεται και σε παιδιά ηλικίας από 8 ετών και άνω, καθώς και σε εφήβους.

*Με αφορμή την παρουσίαση της παράστασης Ανάμεσα στα ερείπια των Ελεύθερων Πολιορκημένων, η Ρηνιώ Κυριαζή πραγματοποιεί σεμινάριο με τίτλο Πάλι μοῦ ξίπασε τ΄αὐτί γλυκεῖας φωνῆς ἀγέρας.
Σάββατο 10 και Κυριακή 11 Φεβρουαρίου 11.00-15.00

*Πληροφορίες- κρατήσεις στο τηλέφωνο
-261 032 8394 Θέατρο Λιθογραφείον

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω