Κριτική Θεάτρου: Δυναμικές «Βάκχες» 2023

Χριστίνα Κόκκοτα

Στην παραγωγή του Ευριπίδη οι «Βάκχες» κατέχουν περίοπτη θέση, όχι μόνο γιατί αποτελούν το κύκνειο άσμα του μεγάλου τραγικού, αλλά κυρίως γιατί καταγράφουν μια σαφή μετατόπιση της στάσης του απέναντι στο θεϊκό στοιχείο, το οποίο στην προηγούμενη διαδρομή του, επηρεασμένος από τους Σοφιστές, αντιμετώπισε με σταθερό θρησκευτικό σκεπτικισμό και αδιαπραγμάτευτο διαλεκτικό πνεύμα.

Iσως το πλέον βίαιο και ωμό έργο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, με στοιχεία ωμοφαγίας του γιου από τη μητέρα -του άπιστου Πενθέα από τη μανική και εκστασιασμένη Αγαύη – οι «Βάκχες» σηματοδοτούν την πορεία του ποιητή προς το φως και τη μέθεξή του με το θείο, καθώς εγκαταλείπει την κριτική στάση του απέναντι σ’ αυτό -την τόσο οικεία στα άλλα έργα του- και παραδίδεται στη παραδοχή του.

Η ενανθρώπιση του Διόνυσου στην τραγωδία, η θαυματοποιία του και η υπερίσχυσή του τελικά απέναντι στον διώκτη και αμφισβητία Πενθέα αναδεικνύει την ατόφια θεολογική και μεταφυσική διάσταση του δράματος και αποκαλύπτει τον τρόπο, με τον οποίο ο άλλοτε σκεπτικιστής Ευριπίδης συλλαμβάνει την τραγικότητα του ανθρώπου στα τέλη της ζωής του. Η πραγμάτωση του τραγικού μέσα από τη σύγκρουση της ανθρώπινης ύπαρξης με τις θεϊκές δυνάμεις και η συντριβή της από αυτές, που αποτυπώνεται στη σχέση του τιμωρού Διόνυσου με τον «άπιστο» Πενθέα, αποτελεί επιστροφή του Ευριπίδη στις πηγές της διονυσιακής λατρείας και επομένως στις ρίζες της τραγικής τέχνης των Ελλήνων.

Στο τελευταίο φανέρωμα της τέχνης του και στα στερνά του βίου του ο μεγάλος τραγικός συμβιβάζεται με την ύπαρξη του Θεού και παραδέχεται το θρίαμβό του. Μας καλεί να αφήσουμε τη μεταφυσική να ξαναβρεί στις ψυχές μας τον χώρο, που της ανήκει, μέσα από φρικτές και οδυνηρές σωματικές εμπειρίες, αποτίοντας φόρο τιμής στον θεϊκό παράγοντα και ειδικότερα στον θεό του θεάτρου, έστω και την ύστατη στιγμή. Μέσα από τη σύγκρουση του έλλογου με το άλογο, της τάξης με την αταξία, των λογικών με τις φυσικές δυνάμεις, ο Ευριπίδης πραγματοποιεί τη μεγάλη συνάντηση με τη θρησκεία του Διονύσου.

Οι «Βάκχες» του φετινού καλοκαιριού μόλις ξεκίνησαν το σκηνικό τους ταξίδι με δεύτερο σταθμό, το Δημοτικό Θέατρο της Πάτρας (28-6-23). Αν και μη ενταγμένες στο πρόγραμμα της Επιδαύρου -άλλωστε δεν αποτελεί κατ’ ανάγκην εύσημο η συμμετοχή μιας παράστασης σ’ αυτό- αναγνώσθηκαν σκηνοθετικά από την Ελενα Μαυρίδου με σημεία εστίασης τον λόγο του ποιητή, που ακούστηκε μέσα από την αγέραστη στον χρόνο μετάφραση του Θεόδωρου Στεφανόπουλου, και την ανάδειξη της «βακχείας», που αποτελεί την πεμπτουσία της τραγωδίας.

Εχοντας στη διάθεσή της σημαίνοντες ηθοποιούς στην ερμηνεία των ρόλων (τον Δημήτρη Λάλο ως Διόνυσο, θεό διφυή και τιμωρό, τον Γιώργο Χριστοδούλου στον ρόλο του άπιστου της υπόθεσης Πενθέα, τη Βίκυ Βολιώτη ως πιστό Τειρεσία, τον Θανάση Δόβρη στον ρόλο του Κάδμου, με την ίδια ως τραγική Αγαύη) και έναν ευάγωγο Χορό, πέτυχε την κλιμακωτή απόδοση της έκστασης, της ένθεης μανίας και του ιερού παραληρήματος. Ενα επίτευγμα που άντλησε δημιουργικά από το υπερβατικό κλίμα των Αναστενάριων στην κινησιολογία και από το πάντρεμα παραδοσιακών ακουσμάτων με σύγχρονους ήχους στο ηχοτοπίο της παράστασης.

Μια έντιμη, καθαρή και συνάμα δυναμική προσέγγιση.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω