Αλτσχάιμερ: Tέσσερις Έλληνες δοκιμάζουν νέο φάρμακο, πότε θα ξεκινήσουν οι κλινικές δοκιμές

Ομάδα καταξιωμένων επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Ιδρυμα Τεχνολογίας Ερευνας (ΙΤΕ) στο Ηράκλειο σε συνεργασία με το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) στην Αθήνα, επιχειρεί θεραπευτικό χτύπημα σε τρία νοσήματα που αποτελούν μείζονα προβλήματα της δημόσιας υγείας.

Η νόσος Αλτσχάιμερ, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και το τραύμα στον νωτιαίο μυελό, νοσήματα με βαθύ αποτύπωμα στην υγεία, στην κοινωνία και την οικονομία, βρίσκονται επί μακρόν στο ερευνητικό τους στόχαστρο, αλλά πλέον η φαρέτρα τους περιέχει πιθανά θεραπευτικά βέλη: δύο μελλοντικά φάρμακα και μία κυτταρική θεραπεία, για τα οποία δρομολογούνται κλινικές μελέτες στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

20 χρόνια ερευνών

Οι Έλληνες επιστήμονες είναι αφοσιωμένοι στη νευροαναγεννητική ιατρική και την εμβιομηχανική του νευρικού ιστού από το 2004. Είκοσι χρόνια μετά οι ερευνητικοί τους κόποι αποδίδουν καρπούς.

«Η χώρα μας διαθέτει ερευνητικές ομάδες εξαιρετικής ποιότητας που μπορούν να διεκδικήσουν ανταγωνιστικές θέσεις στο διεθνές επιστημονικό πεδίο. Φιλοδοξία μας ήταν και είναι να προσφέρουμε καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις σημαντικών νοσημάτων που σήμερα δεν έχουν θεραπεία.

Και ταυτόχρονα ήταν ορατό το κύμα της πανδημίας που θα προκαλούσε. Παγκοσμίως υπάρχουν πάνω από 60 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με άνοια, αριθμός που θα αυξηθεί δραματικά στο μέλλον λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης.

Στόχος μας ήταν να βοηθήσουμε αυτό τον τεράστιο αριθμό ασθενών, αλλά και τους φροντιστές τους», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο καθηγητής κ. Γραβάνης.

Ξεκινώντας από τη δυσχερή αφετηρία ότι δεν είναι γνωστό τι προκαλεί την εκφύλιση και συνεπώς δεν είναι εφικτό να σχεδιαστούν θεραπείες που θα ελέγξουν τη νόσο, η επιστημονική ομάδα έθεσε ως στόχο τη θεραπεία των συμπτωμάτων που προκαλεί η εκφύλιση.

Αχιλλέας Γραβάνης

Γιάννης Χαραλαμπόπουλος

Επιτυχή πειράματα

«Στη νόσο Αλτσχάιμερ σχεδιάσαμε πολυδύναμα συνθετικά μόρια που έχουν συγχρόνως:

β) αντι-νευροφλεγμονώδη δράση περιορίζοντας τη διέγερση της εγκεφαλικής μικρογλοίας, και
γ) νευροαναγεννητική δράση προάγοντας την ανάπτυξη νέων νευρώνων από τα εγκεφαλικά νευρικά βλαστικά κύτταρα», σημειώνει ο κ. Γραβάνης.Οι τελευταίες δημοσιεύσεις της ομάδας έγιναν πριν από λίγες εβδομάδες στα επιστημονικά περιοδικά «Molecular Psychiatry» και «Glia» και αφορούσαν την ευεργετική δράση της συνθετικής μικρονευροτροφίνης BNN27.

Η χορήγησή της μείωσε σημαντικά το φορτίο του νευροτοξικού αμυλοειδούς-β στον εγκέφαλο των ζώων (το β-αμυλοειδές σχετίζεται με την εκφύλιση των νευρώνων), ενίσχυσε την ανάπτυξη νέων νευρώνων, αποκατέστησε τη λειτουργία των νευρωνικών συνάψεων, ενώ μείωσε τη νευροφλεγμονή οδηγώντας σε σημαντική αποκατάσταση των γνωστικών λειτουργιών και της μνήμης των πειραματόζωων.

Εκτός από το μόριο BNN27, η ομάδα των ερευνητών έχει αναπτύξει επίσης μια σειρά συνθετικών ουσιών που μιμούνται τις ενδογενείς νευροτροφίνες, ουσίες εξαιρετικά σημαντικές για την προστασία και εύρυθμη λειτουργία του εγκεφάλου, οι οποίες ελαττώνονται στις νευροεκφυλιστικές νόσους.

Μία εξ αυτών θεωρείται πολλά υποσχόμενη θεραπεία για τη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, η οποία αποτελεί την κύρια αιτία απώλειας της όρασης σε περίπου 40 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Και για αυτό το φάρμακο η κλινική αξιολόγηση είναι προ των πυλών, καθώς η spinoff εταιρεία BioNature του Πανεπιστημίου Κρήτης και του ΙΤΕ υπέγραψε συμφωνία με την ευρωπαϊκή φαρμακευτική εταιρεία Novaliq.

«Τώρα σχεδιάζονται οι κλινικές μελέτες σε συνεργασία με διεθνείς φαρμακευτικές εταιρείες. Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια αναμένεται να ξεκινήσουν οι κλινικές δοκιμές σε ασθενείς στις ΗΠΑ και το 2028 θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα», περιγράφει ο κ. Γραβάνης, που έχει αφιερώσει δεκαετίες στην έρευνα και τη διδασκαλία.

Δημήτρης Τζεράνης

Διευθύντρια Ερευνών του ΕΙΕ: Θεοδώρα Καλογεροπούλου

Η ερευνητική ομάδα από το 2016 εστιάζει επίσης στη θεραπεία του τραύματος του νωτιαίου μυελού και της αναστροφής της συνεπαγόμενης παράλυσης. Επειτα από οκτώ χρόνια έρευνας ανέπτυξε νευροεμφύτευμα, του οποίου η μεταμόσχευση στον τραυματισμένο νωτιαίο μυελό ποντικών οδήγησε σε αναστροφή της παράλυσης.

«Τα αποτελέσματα της μελέτης μας δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό “npj Regenerative Medicine”, και είμαστε περήφανοι γι’ αυτό. Το νευροεμφύτευμα αποτελείται από ένα τρισδιάστατο ικρίωμα κολλαγόνου, μέσα στο οποίο φιλοξενούνται νευρικά βλαστικά κύτταρα. Για να προχωρήσουμε στην κλινική εφαρμογή του νευροεμφυτεύματος που θα επιτρέψει τη θεραπεία της παράλυσης ατόμων με τραυματισμό στον νωτιαίο μυελό, ιδρύσαμε μία ακόμη spinoff εταιρεία, τη ReNeuroCell Therapeutics, η οποία συνεργάζεται με την αμερικανική εταιρεία Neurocords και την ελληνική φαρμακευτική Uni-Pharma», λέει ο κ. Γραβάνης.

Επιπλέον, η ερευνητική ομάδα δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη νέων μεθόδων μεταφοράς φαρμάκων γονιδιακής, πρωτεϊνικής ή κυτταρικής φύσης στον εγκέφαλο με τη βοήθεια μιας νέας γενιάς μαλακών ιατρικών νανορομπότ (χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας).

«Η διαδικασία ανάπτυξης νέων πρωτότυπων φαρμάκων έχει μεγάλο επιχειρηματικό ρίσκο, είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα, αλλά η προσπάθεια αξίζει τόσο ιατρικά όσο και οικονομικά για τη χώρα», επισημαίνει ο κ. Γραβάνης, ερωτηθείς από το «ΘΕΜΑ» αν είχε σταθμίσει το κόστος και το όφελος αυτής της μακράς ερευνητικής διαδρομής στο ξεκίνημά της το 2004.

«Η έρευνα δεν έχει προθεσμίες, μόνο όραμα και προσήλωση στη θεραπεία και τους ασθενείς. Προσωπικά αισθάνομαι ότι οφείλω να επικοινωνώ το αποτέλεσμα της έρευνάς μας στους πολίτες γιατί αυτή υποστηρίζεται με τα χρήματά τους», λέει ο καθηγητής.

Καταλήγοντας αναφέρει με έμφαση πως «η Ελλάδα μόνο κερδισμένη θα βγει αν επενδύσει στην έρευνα», και ζητεί από την Πολιτεία να ενισχύσει τις ερευνητικές ομάδες και να τις συνδέσει με τα πανεπιστήμια και τη φαρμακοβιομηχανία «για να αναπτυχθούν προϊόντα, φάρμακα και θεραπείες υψηλής προστιθέμενης αξίας, να αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο της χώρας και να παραμείνουν ή να επαναπατριστούν τα πολύτιμα επιστημονικά μυαλά της χώρας».