Πάτρα – Κτίριο Λιμένα: Γιατί πρέπει να κατεδαφιστεί το οικοδόμημα – Ο Π. Μπούσμπουρας αναλύει
Ο Παναγιώτης Μπούσμπουρας γνωρίζει το παλαιό κτίριο των Υπηρεσιών Λιμένα Πατρών σαν το σπίτι του. Ισως κι ακόμα καλύτερα. Το κτίριο κατασκευάστηκε τέλη της δεκαετίας του ’60, επί χούντας.
Για 30 χρόνια, ως το 2000 δηλαδή που συνταξιοδοτήθηκε, ο Παναγιώτης Μπούσμπουρας (πολιτικός μηχανικός ΕΜΠ, πρώην διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών Λιμένα Πατρών) έζησε, επαγγελματικά, σ’ αυτό το κτίριο. Μια ολόκληρη ζωή. Και μάλιστα, ήταν δική του εισήγηση στον τότε πρόεδρο Αχιλλέα Κούκο (σταφιδέμπορος) να κατεδαφιστεί το παλιό Τελωνείο και να κατασκευαζόταν, όπως και συνέβη, ένα κτίριο που θα στέγαζε όλες του Υπηρεσίες του Λιμανιού.
Το έργο χωρίστηκε σε 3 εργολαβίες: Την πρώτη την είχε η ανώνυμη εταιρεία Ηρακλής (που την είχαν ο πατέρας και ο αδελφός του Αλέξη Τσίπρα, μετά ο Παπαγεωργίου και την τρίτη και τελευταία ο Χριστόπουλος.
Εδώ και καιρό, έχει ανοίξει μεγάλη κουβέντα για το αν πρέπει ή να κατεδαφιστεί το απαρχαιωμένο και χτυπημένο από το σεισμό του 2008 κτίριο.
Η «ΠτΔ», με δεδομένο ότι πάντα οι επιστημονικές-τεχνικές προσεγγίσεις του κ. Μπούσμπουρα παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, ζήτησε την άποψή του.
«Ολοι γνωρίζουμε το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου στην Πλατεία Γεωργίου δίπλα στο Δημοτικό Θέατρο. Είναι πολυώροφο κτήριο, το ισόγειο και ο 1ος στην οικοδομική γραμμή, οι υπόλοιποι όροφοι σε εσοχή. Λίγοι όμως νομίζω πως θυμούνται ότι αρχικά η πρόσοψη των δύο πρώτων ορόφων ήταν όμοια με αυτή των ορόφων σε εσοχή. Κάποια χρονιά ο Δήμος, στο πλαίσιο της αποκριάτικης διακόσμησης της πόλης, κάλυψε στους δύο ορόφους με «ψευδοπρόσοψη» όμοια με τη σημερινή. Η εντύπωση ήταν ικανοποιητική και ο Δήμος αποφάσισε να τη «μονιμοποιήσει».
Οι αρχιτέκτονες ξεσηκώθηκαν όπως και σήμερα για το Κτήριο Υπηρεσιών Λιμένα. Οργάνωσαν εκδήλωση κατά την οποία, μεταξύ άλλων, προβλήθηκε το επιχείρημα ότι η αρχική πρόσοψη αποτελούσε πνευματική ιδιοκτησία του μελετητή και ουδείς είχε το δικαίωμα να την τροποποιήσει χωρίς την άδειά του. Κατά τη συζήτηση κάποιος παρατήρησε ότι και η εσωτερική διαρρύθμιση ενός διαμερίσματος αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία και θα πρέπει ο ιδιοκτήτης να ζητήσει έγκριση του μελετητή για να την τροποποιήσει ! Κάποιες φορές, μία κατ’ αρχήν σωστή άποψη με την γενίκευσή της οδηγεί σε ακραία συμπεράσματα. Τελικά η νέα πρόσοψη ολοκληρώθηκε και όλοι σήμερα θαυμάζουμε το ωραίο κτιριακό τρίπτυχο στην πλατεία.
Θυμήθηκα την ιστορία με αφορμή το θόρυβο που ξεσηκώθηκε όταν έγινε γνωστή η πρόθεση του Δήμου να κατεδαφίσει το Κτήριο ΥΛ. «Γνωρίζω» το κτήριο από τη γέννησή του.
Tη 10ετία του ’60 προτείναμε ως Λιμενικό Ταμείο (νυν ΟΛΠΑ) στο υπουργείο Οικονομικών την κατεδάφιση του παλαιού τελωνείου και την ανέγερση στη θέση του νέου κτηρίου στέγασης όλων των Υπηρεσιών του λιμανιού, (ευτυχώς τότε δεν υπήρξαν αντιδράσεις για την κατεδάφιση).
Μετά την έγκριση του Υπουργείου, συνέταξα το κτιριολογικό πρόγραμμα και τη διακήρυξη αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και ως Λιμ. Ταμείο προκηρύξαμε και ολοκληρώσαμε το διαγωνισμό. Τη συνέχιση των διαδικασιών μέχρι την ολοκλήρωσή του έργου, το υπουργείο Οικονομικών ως φορέας, ανέθεσε στις τοπικές Υπηρεσίες του υπουργείου Δημοσίων Εργων. Η μελέτη προέβλεπε 3οροφο κτήριο και συντάχθηκε σύμφωνα με τον τότε ισχύοντα Αντισεισμικό Κανονισμό, δηλαδή με προδιαγραφές που υστερούν σημαντικά έναντι αυτών του Α.Κ. 1985 που ισχύει σήμερα.
Κατά τη διάρκεια της κατασκευής, ενώ είχε σχεδόν ολοκληρωθεί ο σκελετός οπλισμένου σκυροδέματος, προστέθηκε μετά από αίτηση του Τελωνείου τρίτος όροφος (4οροφο) χωρίς ενίσχυση του σκελετού, γεγονός που κατά τεκμήριο μείωσε τη στατική- αντισεισμική του επάρκεια. Αργότερα προστέθηκε στο δώμα του 4οροφου παρατηρητήριο για το Λιμεναρχείο.
Η κοινή γνώμη της πόλης ασχολήθηκε για πρώτη φορά (και νομίζω για τελευταία μέχρι σήμερα) με το κτήριο, όταν στη μεγάλη επιγραφή που αναρτήσαμε στη πρόσοψη μετά την εγκατάστασή μας, γράψαμε ΚΤΗΡΙΟ αντί ΚΤΙΡΙΟ. Ολα τα χρόνια που εργαζόμουν εκεί δεν είδα πούλμαν με τουρίστες να θαυμάζουν το κτήριο, ούτε φοιτητές της αρχιτεκτονικής με τον καθηγητή τους να περιηγούνται ένα κτήριο που στέγαζε πολλές Υπηρεσίες με διαφορετικές και πολλές φορές αντικρουόμενες λειτουργίες, να αναλύει τη λειτουργία του αλλά και να τους επισημαίνει τα λάθη στη βασική σχεδίαση όπως: την χωροθέτηση του κλιμακοστασίου και των ανελκυστήρων στην προνομιούχο δυτική πλευρά με θέα προς τη θάλασσα και αντίστοιχες αίθουσες γραφείων στην ανατολική πλευρά να «βλέπουν» τις απέναντί πολυκατοικίες. Ή το δισεπίλυτο δομικό πρόβλημα που έχει δημιουργήσει η αρχιτεκτονική μελέτη και είχε συνέπεια τις ζημιές στο νότιο τμήμα, (το κτήριο χωρίζεται με αρμό λόγω μεγάλου μήκους), από το σεισμό του 2008. Δεν γνωρίζω αν ένα τόσο «σπουδαίο κτήριο» αποτέλεσε τουλάχιστον αντικείμενο διάλεξης σε αμφιθέατρο Αρχιτεκτονικής Σχολής. Ούτε έχω δει στον τοπικό τύπο άρθρο συμπολίτη αρχιτέκτονα να το εκθειάζει ή φωτογραφία του στο διαδίκτυο.
ΤΑ ΤΟΠΟΣΗΜΑ ΔΕΝ ΚΑΘΙΕΡΩΝΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΝΑΓΓΕΛΙΕΣ
Οταν, με την ευκαιρία του διαγωνισμού για το θαλάσσιο μέτωπο, έγινε γνωστή η πρόθεση του Δήμου να κατεδαφίσει το κτήριο, μερικοί συμπολίτες, κυρίως αρχιτέκτονες, ξεσηκώθηκαν. Οργανώθηκε και διαδικτυακή συζήτηση κατά την οποία, όπως διάβασα στο ρεπορτάζ της «ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ», διατυπώθηκαν και περίεργες απόψεις, όπως ότι το Δημοτικό Συμβούλιο δεν πρέπει να έχει άποψη επί του θέματος διότι αποτελείται από μη ειδικούς! Κάποιος πρότεινε να ορισθεί το συγκεκριμένο κτήριο «τοπόσημο» της πόλης. Τα τοπόσημα δεν καθιερώνονται με καλές προθέσεις ή αναγγελίες. Είναι ανθρώπινα ή φυσικά δημιουργήματα και αναδεικνύονται ως τοπόσημα με την πάροδο του χρόνου, όταν αξιολογούνται από τον κόσμο και εγγράφονται στη συλλογική μνήμη όχι μόνο των κατοίκων της πόλης αλλά και των τουριστών, των θεατών κινηματογραφικών ταινιών, των επισκεπτών του διαδικτύου. Οπως συνέβη με την «μικρή γοργόνα» της Κοπεγχάγης, τον πύργο του Eiffel, τους κάκτους της Arizona.
Η συνέλευση της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, του οποίου έχω το προνόμιο να είμαι απόφοιτος, υποστήριξε, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ότι πρέπει να διατηρηθεί το κτήριο επειδή ο μελετητής έχει διατελέσει λέκτορας της Σχολής (!) και διότι αποτελεί «…ιδιαίτερα αξιόλογο δείγμα του μοντέρνου μπρουταλισμού…» (brutal=κτηνώδης, brutalism= βαρβαρότητα). Επειδή πάρα πολλοί –και εγώ μέχρι πρόσφατα— δεν γνωρίζουν τον όρο, διευκρινίζω ότι πρόκειται για αρχιτεκτονικό ρυθμό, θα έλεγα της «φτώχιας», που αναπτύχθηκε στην Αγγλία μετά τον τελευταίο πόλεμο, ώστε να διευκολυνθεί οικονομικά η αποκατάσταση των εκτεταμένων καταστροφών από τους Γερμανικούς βομβαρδισμούς. Και η Πάτρα καλείται από κάποιους να δαπανήσει δεκάδες εκατομμύρια —που δεν διαθέτει– για να αποκαταστήσει και να συντηρεί το «δείγμα»! Που βέβαια δεν είναι επαρκές για να ανακηρυχθεί η Πάτρα μητρόπολη του «μπρουταλισμού», δίδυμη με τη μητρόπολη του «μπαουχάους» Βαϊμάρη. Αλλοι πρότειναν να χαρακτηρισθεί διατηρητέο. Παραβλέπουν ότι στη χώρα υπάρχουν εκατοντάδες διατηρητέα τα οποία είναι πλέον ετοιμόρροπα και προωθείται νομοθετική ρύθμιση για να διευκολυνθεί η κατεδάφισή τους.
Η ΚΑΡΑΜΕΛΑ
Για τη χρήση του κτηρίου μετά την αποκατάστασή του υπάρχει η καραμέλα «πολιτιστικές και μορφωτικές δραστηριότητες». Υπενθυμίζω ότι στο χώρο του Λαδόπουλου υπάρχει θέατρο που χτίστηκε για τις εκδηλώσεις της «πολιτιστικής πρωτεύουσας» και το έχουμε ξεχάσει. Πώς θα «γεμίσουν» τα 11000 τ.μέτρα του κτιρίου; Οι εγκαταστάσεις Λαδόπουλου διαμορφώνονται για τη στέγαση των Υπηρεσιών της Περιφέρειας. Οι Δημοτικές Υπηρεσίες σύντομα θα στεγασθούν στο Αρσάκειο. Το Λιμεναρχείο και ο ΟΛΠΑ στεγάστηκαν στο ν. λιμάνι, όπου από τις τρείς αίθουσες επιβατών οι δύο παραμένουν κενές. Σε λίγα χρόνια, με τη μεταστέγαση των Αστυνομικών Υπηρεσιών, θα προκύψει και άλλο «κουφάρι» στο κέντρο της πόλης.
Και βεβαίως δεν έχει ακουστεί μια λέξη από όσους υποστηρίζουν την αποκατάσταση του κτηρίου, για τις δεκάδες εκατομμύρια που θα χρειασθούν,.
Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ
Το σημαντικότερο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα είναι ο κίνδυνος να επαναληφθεί το τραγικό συμβάν του Αύγουστου 2017, όταν ξαφνικά κατέρρευσε μεγάλο υπόστεγο στο λιμάνι και ανασύρθηκαν από τα χαλάσματα ένας μετανάστης νεκρός και ένας με σοβαρά τραύματα. Ηταν φραγμένο και υπήρχε προειδοποιητική πινακίδα αλλά οι ανθρώπινες ανάγκες δεν γνωρίζουν φράχτες.
Σήμερα έχουμε ένα 4οροφο κτήριο ύψους πλέον των είκοσι μέτρων με τις υπερκατασκευές στο δώμα, σημαντικά μειωμένης αντισεισμικής αντοχής, δίπλα σε οδό στην οποία κυκλοφορούν αυτοκίνητα και πεζοί και σε απόσταση είκοσι μέτρων περίπου από τη σιδ, γραμμή του προαστιακού. Περιβάλλεται και αυτό από φράχτη αλλά οι τρύπες στο φράχτη δείχνουν ότι «κατοικείται».
Εχοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, πρότεινα να κατεδαφιστούν οι τρεις όροφοι. Το δώμα του ισογείου μαζί με αυτό της τελωνιακής αποθήκης να διαμορφωθούν σε υπερυψωμένη πλατεία έξη στρεμμάτων σε στάθμη +5μ. περίπου. (Το Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν. Υόρκης παραχωρεί κάθε καλοκαίρι το δώμα του κτηρίου του σε διακεκριμένο καλλιτέχνη για να το διαμορφώσει κατά την κρίση του). Για τους νοσταλγούς και όσους θεωρούν το υπάρχον κτήριο σημαντικό, μπορεί να κατασκευασθεί μακέτα στην πλατεία που θα διαμορφωθεί.
Αν το κτήριο παραμείνει στη σημερινή κατάσταση, κάποια ημέρα θα επέμβει ως «από μηχανής θεός» ο Εγκέλαδος. Ας ελπίσουμε να μην υπάρξουν θύματα.
ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΒΕΡΓΑΝΕΛΑΚΗ
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
