Πάτρα: Το κόσμημα που καταστράφηκε – Τι ενέπνευσε τον Τσίλλερ για το θέατρο «Απόλλων»

Μαρίνα Ριζογιάννη

Πώς θα ήταν αλήθεια η Πάτρα και η πλατεία Γεωργίου αν είχε διατηρήσει τον αρχιτεκτονικό της χαρακτήρα; Αυτόν που λάτρεψε και εμπνεύστηκε ο Τσίλλερ, ώστε να δημιουργήσει το Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων»;

«Ο Τσίλλερ είχε συνείδηση ότι η Πάτρα έχει καμάρες. Δεν επιλέγει τυχαία τον συγκεκριμένο ρυθμό για το Δημοτικό Θέατρο. Επιλέγει έναν ρυθμό που συμβαδίζει με τα κτίρια της Πάτρας. Και γι’ αυτό είναι δραματικό που καταστρέψατε την πλατεία Γεωργίου. Η πλατεία Γεωργίου ήταν ολόκληρη ένα κόσμημα που έπρεπε να μείνει όπως ήταν. Οχι με ψηλές πολυκατοικίες, όπως είναι σήμερα. Αλλά, δυστυχώς, αυτό συνέβη σε όλη την Ελλάδα. Αργήσαμε να πάρουμε είδηση την αξία των πραγμάτων που είχαμε στα χέρια μας» ανέφερε η διακεκριμένη ομότιμη καθηγήτρια αρχιτεκτονικής του ΕΚΠΑ Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, μιλώντας στον «Peloponnisos FM». Το θέμα αυτό απασχόλησε την εκδήλωση που διοργάνωσε την περασμένη Παρασκευή η Εταιρεία Αχαϊκών Σπουδών, όπου η κ. Αδάμη ήταν ανάμεσα στους ομιλητές.

Η Μάρω Καρδαμήτση – Αδάμη

Μιλώντας για τον Ερνεστ Τσίλλερ και την αρχιτεκτονική του κυριαρχία με το έργο του να μας απασχολεί μέχρι σήμερα η κ. Αδάμη σημείωσε ότι «πέραν του ταλέντου ήταν και πάρα πολύ ικανός να πλασάρει τον εαυτό του. Κάτι το οποίο δεν είναι πάντα εύκολο. Ο Τσίλλερ είχε αυτή την ιδιότητα. Αν και ξεκίνησε από ένα μικρό χωριό της Σαξωνίας και τα αδέλφια του έμειναν εκεί και δημιούργησαν μία πολύ μεγάλη αρχιτεκτονική εταιρεία, αυτός συνδέθηκε με προσωπικότητες. Με ανθρώπους του ανώτερου κοινωνικού περιβάλλοντος. Νομίζω ότι αυτό τον βοήθησε να γίνει αυτό που έγινε πέρα από το ταλέντο του. Κι αυτό το λέω με την έννοια ότι είχε λύσει το βιοποριστικό του πρόβλημα, καθώς είχε έναν μεγάλο μισθό από τον βαρόνο Σίνα και παράλληλα να επιλέγει με τι θα ασχοληθεί. Επιλογή την οποία δεν είχαν Ελληνες αρχιτέκτονες».

Ο Τσίλλερ, όπως περιγράφει η κ. Αδάμη, άρχισε να ασχολείται με τη χώρα μας την εποχή που έμενε στη Βιέννη. Εκεί εργάστηκε πάνω στα σχέδια της Ακαδημίας Αθηνών, έργο που είχε αναλάβει ο Χάνσεν με ανάθεση του βαρόνου Σίνα. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1861, ο Τσίλλερ θα εγκατασταθεί στην Αθήνα ως εκπρόσωπος του Χάνσεν και θα αναλάβει την επίβλεψη της κατασκευής της Ακαδημίας Αθηνών με πλήρη εξουσιοδότηση, ενώ ταυτόχρονα είναι ταμίας και λογιστής της οικοδομής με ετήσια πίστωση 150-300.000 δρχ. Ενα ιδιαίτερα μεγάλο ποσό για την εποχή αυτή.

«Ετσι, ο Τσίλλερ αντίθετα με τους άλλους νεαρούς αρχιτέκτονες Ελληνες και αλλοδαπούς που κατοικούσαν την περίοδο αυτή στην Ελλάδα δεν αντιμετώπισε ποτέ οικονομικό πρόβλημα διαβίωσης. Γρήγορα εντάσσεται στον αθηναϊκό κύκλο των ξένων διπλωματών, αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων και μαζί τους πραγματοποιεί αρχαιολογικές εκδρομές και περιηγήσεις σ΄ όλη τη χώρα. Αντίθετα, δεν φαίνεται να αποκτά σχέσεις και φιλίες με τους Ελληνες συναδέλφους του και τους αντίστοιχους επαγγελματικούς κύκλους».

Ο ΤΣΙΛΛΕΡ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ

Πώς έφτασε ο Τσίλλερ στην Πάτρα; Η κ. Αδάμη απαντά: «Το 1871 συναντάμε τον Τσίλλερ για πρώτη φορά στην Πάτρα. Τι ήταν αυτό που έφερε το Τσίλλερ στην αχαϊκή πρωτεύουσα δεν γνωρίζουμε, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε» αναφέρει η κ. Αδάμη και προσθέτει:

«Οπωσδήποτε η Πάτρα το 1870 ήταν μία εντελώς διαφορετική πολιτεία από την Πάτρα του 1830. Ο πληθυσμός της έχει ξεπεράσει τους 20.000 κατοίκους. Ανάμεσά τους πλούσιοι ομογενείς, τραπεζίτες, εμπορικοί πράκτορες, έμποροι και αρκετοί αλλοδαποί, Γερμανοί, Αγγλοι, Ιταλοί. Μια νέα αστική τάξη γεννιέται που προσπαθεί να συναγωνιστεί τα άλλα σημαντικά λιμάνια της χώρας, τον Πειραιά, την Ερμούπολη, τον Βόλο… Είναι η περίοδος της μεγάλης ακμής της πόλης.

Ισως το θέατρο Απόλλων της Ερμούπολης να ήταν η αφορμή για τη δημιουργία των δύο άλλων θεάτρων Απόλλων της Πάτρας και της Ζακύνθου που χτίστηκαν σχεδόν ταυτόχρονα στις αρχές της δεκαετίας του ΄71.

Η ανέγερση του θεάτρου της Πάτρας οφείλεται σε πρωτοβουλία των πλούσιων εμπόρων της πόλης με επικεφαλής τον Γερμανό βιομήχανο Αμβουργερ, ο οποίος χρηματοδότησε το έργο».

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Σύμφωνα με τη μελέτη της κ. Αδάμη «το Απόλλων λειτούργησε τόσο ως Λυρική Σκηνή όσο και ως στέγη ελληνικών δραματικών θιάσων. Κατά καιρούς φιλοξένησε και άλλα θεάματα, μπαλέτο, ερασιτεχνικές παραστάσεις συλλόγων και σχολείων και άλλα».

Περιγράφοντας την πρόσοψή του παρατηρεί: «Είναι φανερά επηρεασμένη από την πρώιμη ιταλική Αναγέννηση, υποδιαιρείται σε τρεις ζώνες με δύο γείσα. Στο κέντρο η στοά με τα πέντε τοξωτά ανοίγματα στο ισόγειο που υποστηρίζουν τέσσερις μαρμάρινοι πεσσοί, καθώς και η αντίστοιχη στοά του εξώστη συνέδεε το κτίριο με τα υπόλοιπα κτίρια με τις στοές στο ισόγειο, δημιουργώντας ένα ενιαίο σύνολο.

Η πλατεία βασιλέως Γεωργίου Α΄ (αρχικά πλατεία Καλαμογδάρτη) ήταν αναμφισβήτητα η ωραιότερη πλατεία της πόλης. Περιτριγυρισμένη με κτίρια, με στοές στα ισόγεια, μπορούσε να συναγωνιστεί ισάξια τις ευρωπαϊκές πλατείες.

Το 1874 λίγο μετά την έναρξη της λειτουργίας του θεάτρου στήθηκαν στην πλατεία δύο αναβρυτήρια που ήρθαν από τη Γαλλία. Μέχρι το 1930 η πλατεία διατηρούσε το μοναδικό της χρώμα. Μετά τον πόλεμο άρχισαν σταδιακά κάποιες κατεδαφίσεις που ακολούθησαν ανεγέρσεις νέων πολυώροφων κτιρίων, οπότε και η πλατεία αλλοιώθηκε οριστικά. Τα αγάλματα που κοσμούν τη στέγη είχαν παραγγελθεί από το εργοστάσιο Wienerberg της Βιέννης».

ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ

Τρία χρόνια αργότερα, σημειώνει η κ. Αδάμη, και ενώ το θέατρο της Πάτρας δεν έχει ακόμα αποπερατωθεί, ο Τσίλλερ σε συνεργασία με το εργαστήρι του Δημήτρη Σαρρή κατασκευάζει κεραμικά αρχιτεκτονικά κοσμήματα στην Ελλάδα. Τα κοσμήματα αποστέλλονται σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας και στοιχίζουν 15-30 φορές φθηνότερα.

«Την περίοδο αυτή αρχίζουμε και συναντάμε και σε κατοικίες της Κάτω Πόλης κυρίως, πήλινα γεισόποδια, καμαρόκλειδα, ρόδακες και άλλα με το κτίριο του Μεγάρου Βουρλούμη να πρυτανεύει. Οροφογραφίες και τοιχογραφίες κοσμούν τα πλούσια αρχοντικά. Κάποιες από αυτές ακολουθούν την τυπολογία των κατοικιών του Τσίλλερ (Περιβαλλαρόπουλου Καρακίτσου κ.ά.), άλλες είναι φανερά κατασκευασμένες από Ιταλούς γαριβαλδινούς τεχνίτες (οικογένειας Γερολυμάτου).

Σε κάποιες κατοικίες συναντάμε την κόγχη–εσοχή που σχεδιάζει ο Τσίλλερ τόσο στα σπίτια της πόλης όσο και της εξοχής, όπου τοποθετούνται γλάστρες ή μικρού μεγέθους αγάλματα. Πρόκειται για έργα του Τσίλλερ; Για κάποια από αυτά, ελάχιστα, υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες. Η περιγραφή του Παναγιώτη Χρόνη της Πάτρας του 1884 είναι χαρακτηριστική ”Τινές είναι μεγαλοπρεπέσταται κτισμένοι με μάρμαρα και αρχιτεκτονικόν σχέδιον. Εχουσι εξώστας και λήγουσιν εις αετώματα ή στεγάσματα επιπεδωτά με κορωνίδα διάκοσμου Αττικού ή ημίστυλον περιόρισμα εστολισμένον με ανθοφόρους γλάστρας και αγαλμάτια”. Και ξεχωρίζει την οικία Μακρυγιάννη ”Κατά το σχέδιον Φλωρεντινού παλατιού”, την νεόκτιστη οικία Φραγκοπούλου ”στολιζόμενη με αγάλματα κατά το στέγασμα”. Είναι τα σπίτια που οι Πατρινοί ονόμαζαν Ανάκτορα, γιατί εκεί φιλοξενούντο οι βασιλείς όταν ερχόντουσαν στην πόλη και που σταδιακά επεκτείνονται και στις άλλες νεοελληνικές πόλεις».

Οσον αφορά στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική δεν έχουμε στοιχεία απ΄ όπου να προκύπτουν ότι ο Τσίλλερ σχεδίασε εξαρχής κάποιον ναό στην Πάτρα. Η συμμετοχή του μάλλον σταματά στην επιδιόρθωση της εισόδου του Ναού του Παντοκράτορα που μετά τον σεισμό του 1894 υπέστη σημαντικές ζημιές, όπως και τα θέατρα Ζακύνθου και Πάτρας».

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News