Αχαΐα: Η ξήρανση της ελάτης είναι προειδοποίηση – Δύο ειδικοί του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών εξηγούν το πρόβλημα στα ελατοδάση
Από τον Χελμό και το Μαίναλο μέχρι τον Παρνασσό, οι πλαγιές γεμίζουν με νεκρά έλατα, συνθέτοντας ένα σκηνικό που μοιάζει προειδοποίηση για το μέλλον.
Οικολογικό και ταυτόχρονα αισθητικό καμπανάκι ηχεί από τα ελατοδάση της Ελλάδας. Οπως έχει αναδείξει η «Πελοπόννησος» τους τελευταίους μήνες, οι πλαγιές γύρω από τα Καλάβρυτα, με εκατοντάδες νεκρά έλατα, σχηματίζουν ένα τοπίο που δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού. Η εικόνα είναι αποκαρδιωτική.
Οι παρατεταμένες ξηρασίες, η αύξηση της θερμοκρασίας και η μείωση της χιονοκάλυψης οδηγούν τα δάση σε δραματική υποβάθμιση.
Και εάν δεν γίνουν άμεσα οι ορθές παρεμβάσεις, το σκηνικό θα γίνει ακόμα πιο γκρίζο και απόκοσμο…
Δύο εξειδικευμένοι ερευνητές, ο Δρ Παναγιώτης Κουλελής, κύριος ερευνητής στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών (ΙΔΕ)-ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ και ο Δρ Στέφανος Στεφανίδης, εντεταλμένος ερευνητής στο ίδιο Ινστιτούτο, εξηγούν στην «Π» τι φταίει και, κυρίως, τι πρέπει να γίνει για να προληφθεί η επέκταση του φαινομένου.
«Οι μαζικές ξηράνσεις δασών ελάτης αποτελούν σημάδι μιας κλιματικής και οικολογικής μεταβλητότητας που ξεκίνησε να γίνεται ορατή ήδη από τα μέσα του 20ού αιώνα και ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του 1970.
Η εμπειρία της δασολογικής επιστήμης, πηγαίνοντας σε παλαιότερους αιώνες, δείχνει ξεκάθαρα ότι τα ακραία κλιματικά γεγονότα, ιδιαίτερα η ξηρασία, ασκούν μεγάλη πίεση στη ζωτικότητα πολλών κωνοφόρων και όχι μόνο. Τα δέντρα που είναι λιγότερο ανθεκτικά ή περισσότερο ευαίσθητα στην ξηρασία, όπως η ελάτη, είναι τα πρώτα που επηρεάζονται και γίνονται πιο ευάλωτα σε προσβολές εντόμων, μυκήτων και άλλων παθογόνων.
Τα ελληνικά ελατοδάση φύονται κανονικά σε ορεινό μεσογειακό κλίμα, με ετήσια βροχόπτωση από ~700 έως πάνω από 1.000 mm. Επομένως, μια μόνιμη μετατόπιση του υδατικού ισοζυγίου προς τη ξηρασία, σε συνδυασμό με αυξημένες απώλειες νερού, ωθεί τα οικοσυστήματα ελάτης έξω από το εύρος οικολογικής τους σταθερότητας.
Στην Ελλάδα, οι πρώτες σοβαρές αναφορές για ξηράνσεις ελάτης προέρχονται από τον Ταΰγετο, από τη δεκαετία του 1960. Το φαινόμενο επανεμφανίστηκε και τις επόμενες δεκαετίες, φτάνοντας σε ένταση κατά τα έτη 1985–1989. Στο όρος Μαίναλο, η κατάσταση το 1988–1989 ήταν δραματική.
Ανάλογες ξηράνσεις παρατηρήθηκαν και στον Παρνασσό, ήδη από το 1977, με τις πιο έντονες επιπτώσεις στα χαμηλότερα υψόμετρα και σε περιοχές μικτής βλάστησης, όπου η ελάτη βρισκόταν διάσπαρτη ανάμεσα σε άλλα πλατύφυλλα είδη. Η κατάσταση επιδεινώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’80, με ποσοστά ξήρανσης να φτάνουν έως και το 40%, ακόμα και σε περιοχές με σχετικά μεγαλύτερο υψόμετρο.
Παναγιώτης Κουλελής και Στέφανος Στεφανίδης για ένα πρόβλημα που ακουμπά και την Αχαΐα
Η εικόνα επαναλήφθηκε και κατά τα έτη 2000, 2002 και το 2009, με εκτεταμένες ξηράνσεις να καταγράφονται σε πολλά ορεινά συγκροτήματα της κεντρικής και νότιας Ελλάδας.
Τα ελατοδάση της Ελλάδας, παρότι δέχονται υψηλά επίπεδα βροχοπτώσεων το φθινόπωρο και τον χειμώνα, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις θερινές ξηρασίες.
Η μείωση της διάρκειας και της έκτασης της χιονοκάλυψης αποτελεί έναν από τους ιδιαίτερα κρίσιμους μηχανισμούς μεταβολής του υδατικού ισοζυγίου στα ορεινά οικοσυστήματα της ελάτης. Η συχνότερη επικράτηση βροχοπτώσεων έναντι χιονοπτώσεων κατά τη χειμερινή περίοδο, καθώς και η πρόωρη τήξη του χιονιού, έχουν περιορίσει σημαντικά τη ρυθμιστική λειτουργία του χιονιού ως εποχικής «δεξαμενής» νερού.
Η βιβλιογραφία αναφέρει δύο βασικούς τύπους ελατοδασών: Τα μεσοφυτικά και τα ξηροφυτικά. Τα πρώτα βρίσκονται σε μεγαλύτερα υψόμετρα, κυρίως στη βόρεια Πίνδο, στα Αγραφα, ψηλά στον Χελμό, στην Οίτη, Γκιώνα, Παρνασσό. Τα δεύτερα σε χαμηλότερα υψόμετρα, σε περιοχές όπως το Μαίναλο, η Ζήρεια, ο νοτιοδυτικός Παρνασσός και αλλού όπου οι συνθήκες είναι πιο ξηρές και το έδαφος φτωχότερο.
Οι προβλέψεις για τα ξηροφυτικά ελατοδάση είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Εκτιμάται ότι μπορεί να υπάρξει απώλεια έως και του 50% της δυνητικής τους κατανομής μέσα στις επόμενες δεκαετίες, λόγω μείωσης των χιονοπτώσεων και της βροχής, αύξησης της θερμοκρασίας και της μείωσης της θερινής υγρασίας.
Χρειάζεται εντοπισμός των πιο ευάλωτων περιοχών, συστηματική παρακολούθηση της κατάστασης των δέντρων και εφαρμογή μέτρων κυρίως πρόληψης αλλά και αποκατάστασης όπου είναι δυνατό, με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες κάθε οικοσυστήματος.
Η ξήρανση της ελάτης είναι προειδοποίηση για το μέλλον των ορεινών δασών της χώρας μας και για την ανάγκη να δράσουμε με επιστημονική γνώση και οικολογική υπευθυνότητα».
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
