ΑΦΙΕΡΩΜΑ – Ευρώ: Μας κράτησε ζωντανούς ή αποδυνάμωσε και την τσέπη μας και την οικονομία μας;

Χρήστος Βεργανελάκης

Πέρασαν κιόλας 21 χρόνια. Ηταν Πρωτοχρονιά του 2002, όταν ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, μπροστά στις κάμερες, έκανε την πρώτη ανάληψη από ΑΤΜ σε ευρώ.

Το κλίμα πανηγυρικό (για τους περισσότερους). Το ευρώ αντικαθιστούσε από εκείνη την ημέρα τη δραχμή ως νομισματική μονάδα του ελληνικού κράτους.

Κάποιοι, οι περισσότεροι –και οι πιο ανυποψίαστοι– πανηγύριζαν και ξεχείλιζαν από υπερηφάνεια που η μικρή Ελλάδα κατάφερνε να μπει στο ίδιο καζάνι με ευρωπαϊκούς οικονομικούς γίγαντες.

Κάποιοι, όμως, -οι πιο υποψιασμένοι- ξεχείλιζαν από μια αδιόρατη ανησυχία: Μα είναι δυνατόν να μπαίνουμε σε κοινό νόμισμα εμείς και οι Γερμανοί;

Γράφτηκαν πολλά όλ’ αυτά τα χρόνια, ειδικά μετά την οικονομική κρίση και τα Μνημόνια…

Το ερώτημα που θέτει η εφημερίδα «Πελοπόννησος» στους τρεις εκλεκτούς προσκεκλημένους της είναι σαφές:

Τελικά, μας έκανε καλό, μακροπρόθεσμα, η συμμετοχή μας στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα ή αποδυνάμωσε και την τσέπη μας και την οικονομία μας;
Μήπως, όμως, δεν γινόταν αλλιώς; Μήπως δεν υπήρχε άλλη επιλογή και αναγκαστικά συρθήκαμε σε κάτι υπεράνω των δυνατοτήτων μας αλλά υποχρεωτικό για την επιβίωσή μας, έστω και κατ’ αυτό τον τρόπο;

ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΣ Κοινό νόμισμα για διαφορετικές οικονομίες

1.Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο νομίσματος κοινού σε ομάδα κρατών με διαφορετικά οικονομικά χαρακτηριστικά. Το νόμισμα αποτελεί ευθεία έκφραση των πλουτοπαραγωγικών και ανθρώπινων πόρων, των δομών και των δυνατοτήτων μίας οικονομίας. Η Ελλάδα, χώρα που δεν πέρασε ποτέ από την διαδικασία της Βιομηχανικής Επανάστασης, με παράδοση κυρίως γεωργική, εμποροναυτική και μικροαστική, βρέθηκε σε κοινή νομισματική επικράτεια με ναυαρχίδες της βαριάς βιομηχανίας και καπιταλιστικές μητροπόλεις με αποικίες και υπερπόντια συμφέροντα (Γερμανία, Γαλλία κ.λπ.). Νομοτελειακά η ανισορροπία οδηγεί τον αδύναμο νομισματικό εταίρο σε θέση εξάρτησης, εισαγωγέα αγαθών που δεν παράγει και εξαγωγέα φθηνού εργατικού δυναμικού που δεν μπορεί να απασχολήσει. Οπερ και εγένετο στην ελληνική περίπτωση.

2.Επίσης δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο κοινού νομίσματος χωρίς κοινό υπουργείο Οικονομικών και κοινούς οικονομικούς θεσμούς. Το νόμισμα είναι εργαλείο άσκησης οικονομικής πολιτικής και αναπροσαρμόζεται ανάλογα με τα συμφέροντα του κράτους το οποίο το εκδίδει. Είναι αδύνατον να υπάγονται στο ίδιο νομισματικό σύστημα οικονομίες σε ύφεση και οικονομίες σε πλήρη απασχόληση. Πώς είναι λοιπόν δυνατόν η Ελλάδα να έχει το ίδιο νόμισμα με την Γερμανία; Η νομισματική πολιτική που θα μπορούσε να βγάλει την Ελλάδα από την ύφεση θα δημιουργούσε προβλήματα στη Γερμανία. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ελέγχεται πλήρως από τα ισχυρά μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και υπηρετεί τη λογική τους. Η Ελλάδα, όπως είναι επόμενο, υπο-εκπροσωπείται και σύρεται από τις αποφάσεις των ισχυρών ως ουραγός.

3.Η Ελλάδα εισήλθε στην Ευρωζώνη απροετοίμαστη και ανοχύρωτη, με σπασμωδικές ενέργειες της κυβέρνησης Σημίτη, με καθαρά πολιτικά-ιδεολογικά κριτήρια. Στην πραγματικότητα, η ελληνική οικονομία δεν πληρούσε ούτε κατά διάνοια τα κριτήρια ούτε είχε τις μακρο-οικονομικές προϋποθέσεις. Επρεπε όμως πάση θυσία να συνδεθεί η Ελλάδα με την Ευρωζώνη, ώστε να ενταχθεί στην γεωπολιτική-γεωοικονομική σφαίρα επιρροής της Γερμανίας που ήλεγχε την Ευρωζώνη. Η ένταξη αυτή που πραγματοποιήθηκε το 2002, δεν είχε όμως τα προσδοκώμενα γεωπολιτικά αποτελέσματα, δεδομένου ότι ο τουρκικός αναθεωρητισμός έφθασε στο σημείο να απειλεί ανοιχτά με πόλεμο την Ελλάδα, χωρίς καμία πραγματική αντίδραση από ευρωπαϊκής πλευράς, πλην των γνωστών συστάσεων να ….τα βρούμε. Ο ισχυρός εταίρος, όμως, έχει και υποχρεώσεις.

4.Εντός της Ευρωζώνης η Ελλάδα χρεοκόπησε, ετέθη υπό τον έλεγχο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, υπέστη την επιβολή μνημονίων που εκ των υστέρων αποδείχθηκαν εσφαλμένα (το ίδιο το ΔΝΤ παραδέχθηκε ότι οι υπολογισμοί του ήταν λανθασμένοι), φτωχοποιήθηκε βίαια, απώλεσε την εθνική οικονομική της κυριαρχία και εισήλθε σε πρωτοφανή και μακροχρόνια ύφεση, από την οποία αδυνατεί να εξέλθει. Μεγάλο μέρος της νεολαίας της μετανάστευσε στο εξωτερικό και έγινε φθηνό εργατικό δυναμικό στις επιχειρήσεις της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης. Η δημογραφία της κατέρρευσε. Ταυτόχρονα, εκποίησε ζωτικούς τομείς της οικονομίας και των υποδομών της σε γερμανικές κ.ά. εταιρείες. Αυτά όλα τα πρωτοφανή έγιναν εντός της Ευρωζώνης. Η δε νομισματική πολιτική η ενδεδειγμένη για την έξοδο από την ύφεση, δηλαδή η εκροή σημαντικών κεφαλαίων με επενδυτικό προορισμό που θα οδηγήσουν σε αύξηση του ΑΕΠ και μείωση της ανεργίας, αποκλείεται, γιατί η ασκούμενη νομισματική πολιτική είναι αυτή που υπηρετεί τα συμφέροντα των μεγάλων χωρών της Ευρωζώνης. Αν το ελληνικό πολιτικό σύστημα φοβήθηκε τις αναταράξεις που θα προέκυπταν το 2011-2 από ενδεχόμενη επιστροφή στην εθνική νομισματική μας κυριαρχία, ας προσπαθήσει τουλάχιστον σήμερα να σχεδιάσει και να εκτελέσει ένα σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας, με πόρους από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που θα απαιτήσει δυναμικά και με επιχειρήματα. Ή με κάποιο νέο Σχέδιο Μάρσαλ μικρότερης κλίμακας.
Εάν φυσικά θέλει και εάν μπορεί…

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Γενεύης.

ΠΑΝΑΓΩΤΗΣ ΠΕΤΡΑΚΗΣ: Κοινωνία και πολιτικό σύστημα έπεσαν στην παγίδα…

Ηταν μία γενναία απόφαση να μπει η Ελλάδα στο ευρώ, μία νομισματική ένωση της Δυτ. Ευρώπης. Οταν υιοθετείς ένα σκληρό νόμισμα, αναλαμβάνεις ορισμένους κινδύνους και έχεις και οφέλη.

Επειδή ήμασταν μία αδύναμη οικονομία, με χαμηλή παραγωγικότητα, η είσοδός μας αντιμετωπίστηκε με αρκετή δυσπιστία κυρίως διότι αντιμετωπίζαμε τον κίνδυνο να αποδιαρθρωθεί η οικονομία έχοντας απέναντί της τους περισσότερο ανταγωνιστικούς Ευρωπαίους αφού είχε χαθεί το (προσωρινό πάντως σε αποτελεσματικότητα) πλεονέκτημα της υποτίμησης του νομίσματος. Αυτό πράγματι συνέβη σε ένα σημαντικό βαθμό στα πλαίσια μίας Σουμπερτιανής δημιουργικής καταστροφής. Ετσι στην θέση των αδύναμων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων δραστηριοποιήθηκε μία επιχειρηματικότητα που άντεξε στον ανταγωνισμό. Σήμερα οι επιχειρηματίες δεν σκέπτονται το ευρώ ως πρόβλημα αλλά ως σταθερό περιβάλλον ανάπτυξης της δραστηριότητάς τους. Όμως το πρόβλημα από την είσοδο στο ευρώ δεν προήλθε από τον μεγαλύτερο ανταγωνισμό. Εξάλλου η μικρή σε μέγεθος οικονομία μας δεν ήταν ιδιαίτερα ελκυστική στο ξένο κεφάλαιο. Το πρόβλημα προήλθε από το ότι η ίδια η κοινωνία και το πολιτικό σύστημα έπεσαν στην παγίδα του φθηνού ευρώ (2001 – 2008), το οποίο κατευθύνθηκε κυρίως στον οικιστικό τομέα με μικρή μακροχρόνια απόδοση και εντέλει οδηγηθήκαμε στα μνημόνια. Ομως οι συμφωνίες που έγιναν γι’ αυτά, παρόλο που στη βάση τους είχαν λανθασμένες επιλογές οικονομικής πολιτικής (υπέρμετρη εσωτερική υποτίμηση χωρίς ενεργό τραπεζικό σύστημα), μας έδωσαν σήμερα μία ισορροπημένη οικονομία (την χρειαζόμαστε!) που θα ξεπληρώσει τελικά ένα μικρό μέρος του χρέους που είχε όταν ξέσπασε η κρίση.

Διαπιστώνουμε όμως ότι στην Ευρώπη στο πολιτικό στάδιο έχουν μπει σε κίνηση οι μεγάλες γεωστρατηγικές τεκτονικές αλλαγές ενώ φαίνεται ότι αποκτήσαμε μονιμότερο πρόβλημα στα ανατολικά μας σύνορα. Έτσι εντέλει η στενότερη ένταξή μας στην φιλελεύθερη Ευρώπη διαμορφώνει μεγαλύτερους βαθμούς ασφαλείας. Οι μεγάλες κοινωνικές αποφάσεις σπανίως κρίνονται μόνο στο οικονομικό πεδίο.

Ο Παναγιώτης Ε. Πετράκης είναι ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΟΥΤΣΙΝΑΣ Ας σκεφτούμε αυθόρμητα αν θα το αλλάζαμε…

Ανέκαθεν, κάθε Σύστημα που βασίζεται στην κωδικοποίηση διαδικασιών σε περιοχές που η ανθρώπινη κοινωνία δραστηριοποιείται (π.χ. οικονομικό, κοινωνικό, νομικό, κ.α.), προφανώς έχει πλεονεκτήματα και σίγουρα μειονεκτήματα ειδικά την πρώτη περίοδο εμφάνισής του, (ακόμα από την εποχή του πρώιμου οικονομικού συστήματος των Βαβυλωνίων ή των Νόμων του Δράκοντα και του Σόλωνα).

Το ίδιο ισχύει σήμερα και για το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (Μάαστριχτ, Φεβρουάριος 1992). Τα υπέρ (σύζευξη των Κρατών Μελών, απλοποίηση αγοραπωλησιών εντός της ζώνης, ενισχυμένη οικονομική σταθερότητα, δυνατότητα παρέμβασης στην παγκόσμια οικονομία, κ.α.) και τα κατά (αρχική αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών, αδυναμία εσωτερικού δανεισμού και προσαρμογής επιτοκίων για τα Κράτη Μέλη, απαίτηση για κοινή δημοσιονομική πολιτική, κ.α.) του «εικοσάχρονου» πλέον ΕΥΡΩ, αναφέρονται σε πλήθος μελετών.

Άλλωστε, εμπειρίες «νομισματικής ένωσης», με άλλα κίνητρα βέβαια, έχει η ανθρωπότητα ήδη από τον καιρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου με την επικράτηση του αλεξάνδρειου τετράδραχμου στην λεκάνη της Μεσογείου και την ασιατική ενδοχώρα ή ακόμα και από τον νόμο του Νικοφώντος στην Αρχαία Αθήνα.

Σε κάθε περίπτωση, η κυκλοφορία του ΕΥΡΩ είναι «μια από τις σημαντικότερες αποφάσεις του 20ου αιώνα» (Χέλμουτ Κολ). Η θετική της ή η αρνητική της επίδραση, εκτός από τις μελέτες, μπορεί να αναζητηθεί και στην προσωπική μας ανενδοίαστη και αυθόρμητη σκέψη στο ερώτημα αν θα το αλλάζαμε!!!

Μην ξεχνάμε και την λαϊκή σοφία: «Αν έχεις νύχια ξύσου», όπως και «κάθε κακό θυμίζεται, κάθε καλό ξεχνιέται».

Ο Βασίλης Βουτσινάς είναι κοσμήτορας της Σχολής Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης Επιχειρήσεων.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω