Ανδρέας Κότσιφας: «Η κοινωνία είναι σκληρή όταν αποκλείει, όταν δεν ανέχεται»

Κρίστυ Κουνινιώτη

Εντυπωσιακή η πρώτη του εμφάνιση στον χώρο της λογοτεχνίας, με τη συλλογή διηγημάτων «Η Υστατη Υλη» (εκδ. Απαρσις). Οι πέντε ιστορίες του, μέσω της εξαιρετικής γλώσσας και των ισάριθμων καλοσμιλεμένων ηρώων, προσφέρουν γόνιμο έδαφος για σκέψη, αποτελώντας πραγματικό «δώρο» για τον απαιτητικό αναγνώστη. Ο δημιουργός τους Ανδρέας Κότσιφας μιλάει στην «ΠτΚ».

Πότε ήταν η πρώτη φορά που αποτυπώσατε σκέψεις σας στο χαρτί και με ποια αφορμή;

Φοιτητής στην Αθήνα, στην ανέμελη δεκαετία του ’90. Τότε, που απολάμβανα ατελείωτους περιπάτους στο κέντρο της πρωτεύουσας, μακριά από την επικράτεια του κινητού τηλεφώνου. Οι σκέψεις έπεφταν βροχή πάνω μου. Τότε ήταν, που στρώθηκα για πρώτη φορά να κωδικοποιήσω κάποιες απ’ αυτές. Εκτοτε, δεν σταμάτησα ποτέ να γράφω. Εξυπακούεται βεβαίως, ότι η δημιουργική γραφή πόρρω απέχει από την απλή καταγραφή σκέψεων.

Συστήνεστε στην πεζογραφία με τη συλλογή διηγημάτων «Η ύστατη ύλη». Τι σας ελκύει στη μικρή φόρμα;

Η μικρή φόρμα δεν συνεπάγεται και ελάσσονες αξιώσεις. Τουναντίον, το διήγημα κρύβει συμπυκνωμένη δυναμική. Εχει το προτέρημα της μικρής έκτασης, με αποτέλεσμα να δύνανται να ειπωθούν, πυκνά κι ευσύνοπτα, οι πιο λεπτοφυείς σκέψεις, τα πιο μύχια συναισθήματα. Αλλωστε, μια συλλογή διηγημάτων μπορεί να λειτουργήσει και ως βιβλίο αναφοράς. Αν αξίζει, δεν θα καταχωνιαστεί, αλλά θα διατηρηθεί στη βιβλιοθήκη, καθώς ο αναγνώστης θα αισθάνεται την ανάγκη να ανατρέχει σ’ αυτό ξανά και ξανά. Το διήγημα έχει την ικανότητα να επανέρχεται αέναα.

Πρωταγωνιστές των ιστοριών σας άντρες μοναχικοί, που κουβαλούν μέσα τους σκοτάδια -οι Philippe και Wolfgang μάλιστα, εργάζονται και κάτω από τη γη-, δίχως αγάπη, με όνειρα ματαιωμένα… Γιατί τους προσδώσατε αυτά τα χαρακτηριστικά;

Γιατί έπρεπε να βγουν στην επιφάνεια, να ανασυρθούν από τα σκοτάδια τους. Δεν είναι όλη η ανθρωπότητα λαμπερή, βουτηγμένη στον αστραφτερό κόσμο της κοινωνικότητας ή διογκωμένη στο θάλαμο αντήχησης των social media. Υπάρχουν κι άνθρωποι, από επιλογή ή κατ’ επιταγή της μοίρας, που ζουν μοναχικά, απόμακρα. Εξοστρακισμένοι ή αυτοεξόριστοι. Αυτό όμως, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν, επειδή δεν είναι ορατοί. Υπάρχουν στη σιωπή τους, την αορατότητά τους. Δεν διατηρούν κι αυτοί δικαίωμα να πρωταγωνιστήσουν για λίγο στη σκηνή του Κοσμικού Δράματος; Να πουν τις ιστορίες τους; Η κοινωνία είναι σκληρή όταν δεν είναι συμπεριληπτική, όταν αποκλείει, όταν δεν ανέχεται.

Οι ιστορίες σας εκτυλίσσονται εκτός Ελλάδας και στο παρελθόν. Τόπος και χρόνος σάς ενέπνευσαν επειδή..; Και ποιες οι προκλήσεις;

Η Υστατη Υλη είναι μια συλλογή πέντε αυτοτελών ιστοριών, τοποθετημένων σε διάφορα μέρη της Ευρώπης ανά τους αιώνες. Από την Αρχαία Ρώμη, στον Μεσαίωνα και τους Αψβούργους. Φαίνονται ασύνδετα, αλλά υπάρχει υπόρρητος σύνδεσμος, που συνέχει τις ζωές των ηρώων. Κι αυτός ο σύνδεσμος δεν είναι άλλος από τον αγώνα, που δίνουμε όλοι μας να απαντήσουμε στα μεγάλα ερωτήματα. Αυτά που διαπερνούν το μυαλό μας περιστασιακά, αλλά η σκόνη της καθημερινότητας τα σκεπάζει και χάσκουν αναπάντητα. Μέσα από την τοποθέτηση των ηρώων και των παθημάτων τους σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο και σε διαφορετικές χρονικές εποχές, επεδίωξα να καταδείξω ότι τα παθήματα των ανθρώπων είναι κοινά και διαχρονικά, ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου. Η κοινή ανθρώπινη μοίρα, όπως βιώνεται κάθε φορά. Αλλά κοινή. Τα προβλήματα αποτελούν τον παραλλασσόμενο αριθμητή σε πέντε διηγήματα -ομώνυμα κλάσματα, όπου ο παρονομαστής παραμένει ο ίδιος: ο άνθρωπος, έρμαιο ανά τους αιώνες. Πρόκληση απετέλεσε η μελέτη του ιστορικού υποβάθρου, μέσα στο οποίο τοποθετήθηκε κάθε ήρωας, ώστε η μυθοπλασία να εναρμονίζεται και με την ιστορική πραγματικότητα, για να δύναται ο αναγνώστης να αναχθεί νοερά στο κλίμα της εκάστοτε περιόδου.

Χρόνος, φθαρτότητα, θνητότητα. Κατά πόσο σας απασχολούν τα θέματα που θίγετε;

Πολύ, αλλά δεν αποτελώ φωτεινή εξαίρεση. Τα συγκεκριμένα προβλήματα απασχολούν όλους μας, κατά το μάλλον ή ήττον. Κάθε διήγημα της Υστατης Υλης καταπιάνεται και με ένα φιλοσοφικό ζήτημα. Οι ήρωες έρχονται αντιμέτωποι με τα ερωτήματα για τον έρωτα, τον χρόνο, τον θάνατο, τη φιλία, την ελευθερία. Με το ίδιο, δηλαδή, το νόημα της ζωής. Οι λύσεις που βρίσκουν, οι απαντήσεις που δίνουν, δεν είναι πάντα εύκολες, και, σίγουρα, δεν είναι πάντοτε στο χέρι τους. Σημασία έχει όμως, ο αγώνας, στον οποίο αποδύονται για την απάντηση. Αυτό είναι που μας καθιστά ανθρώπινους. Η σκέψη. Ο αναστοχασμός, κάποιες ελάχιστες στιγμές που ξεκλέβουμε χρόνο από την τύρβη της καθημερινότητας και απαγκιστρωνόμαστε από τη δίνη του αδηφάγου διαδικτύου.

Πείτε μας και για τον ρόλο της γυναίκας στις ιστορίες σας.

Σε πρώτη ανάγνωση, όλες οι ιστορίες της Υστατης Υλης αφορούν στις περιπέτειες ενός άνδρα. Διαβάζοντας όμως, τα διηγήματα προσεκτικότερα, ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι το γυναικείο στοιχείο είναι μονίμως παρόν, διά της απουσίας του. Είναι απολύτως ενεργό και με σοβούσα ένταση, μάλιστα. Το φαινομενικώς απόν γυναικείο στοιχείο επηρεάζει την ιστορία ενεργά, την ανακατευθύνει. Η γυναίκα, είτε υπό τη μορφή της ερωμένης, είτε της μητέρας, είναι πάντα εκεί, στο υπόβαθρο της ιστορίας. Καταλύτης σε μία χημική αντίδραση, που έχει ως αποτέλεσμα την μεταστοιχείωση του ήρωα από κάτι που δεν ήταν, ή αγνοούσε ότι ήταν, σε κάτι που όντως είναι. Στην ουσία του. Αυτό είναι η γυναίκα στην Υστατη Υλη: ο αφανής καταλύτης στη χημική διαδικασία της αποκάλυψης του ήρωα.

Στο βιβλίο σας κάνει την εμφάνισή της και η νομική γλώσσα. Πώς συμπορεύεται με τη λογοτεχνική εντός σας;

Υπάρχει η πεπλανημένη αίσθηση ότι η νομική γλώσσα είναι τυποποιημένη, αυστηρά τεχνική, άκαμπτη, και ότι δεν μπορεί να εκφέρεται έξω από τις δικαστικές αίθουσες ή πέρα από τα δικόγραφα. Επιτρέψτε μου να έχω τελείως διαφορετική άποψη. Με τις παρένθετες φράσεις από τη νομική ορολογία, αποπειράθηκα να καταδείξω πόση ζωντάνια και δραματικότητα μπορεί να προσδώσει στην αφήγηση η χρήση νομικών όρων.

Εχετε, όμως, ακόμα ένα μέσο έκφρασης -τη μουσική. Θα μας πείτε και γι’ αυτή σας την αγάπη;

Υπάρχει η παραδεδομένη λογοτεχνία και υπάρχει κι η μουσική, αυτή η λογοτεχνία του άρρητου. Μια πανανθρώπινη γλώσσα, που δεν χρειάζεται καμία διατύπωση, για να σε κάνει να αισθανθείς και να επικοινωνήσεις με τον συνάνθρωπό σου, διαχρονικά και διατοπικά. Αισθάνομαι τυχερός που μυήθηκα στην τέχνη της μουσικής, στον βαθμό που κατάφερα, βέβαια. Η μουσική είναι το καταφύγιό μου, δίχως άλλο. Κάπου λέει ο Νίτσε: «Χωρίς μουσική, η ζωή μας θα ήταν ένα λάθος».

Κλείνοντας, πώς εξηγείτε, ως δικηγόρος, την έξαρση των παρενοχλήσεων, κακοποιητικών συμπεριφορών, γυναικοκτονιών που βγαίνουν στο φως αυτό τον καιρό;

Είναι εξοργιστική και συνάμα λυπηρή η εκθετική έξαρση του φαινομένου το τελευταίο χρονικό διάστημα. Επικροτώ την αυστηροποίηση του νομοθετικού πλαισίου, εφόσον τούτο κατατείνει αποτελεσματικά όχι μόνο στην καταστολή τέτοιων ειδεχθών ενεργειών όσο, κατά μείζονα λόγο, στην πρόληψή τους στο μέλλον, βασική επιτελεστική λειτουργία του ποινικού νόμου. Ο διαταραγμένος ψυχισμός του θύτη δεν μπορεί να αποτελεί τον μόνο δικαιολογητικό λόγο κάθε φορά. Είναι καταφανές ότι τα κατάλοιπα στερεότυπα της πατριαρχικής κοινωνίας και η αναγωγή προτύπων βίας σε ιδανικά, αποτελούν τις πρώτιστες παθογένειες, που οδηγούν στην έμφυλη βία. Είναι καιρός να εκριζωθεί αμετάκλητα η «κουλτούρα» της ανισότητας των φύλων, που διαιωνίζεται ακόμα μέσα στις οικογένειες, τις παρέες και τους χώρους εργασίας.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News