Μπορούν να υπάρξουν «θετικά» συναισθήματα σε περιόδους κρίσης;

Αθανασία Αντωνοπούλου

Οι τελευταίες ημέρες έχουν υπάρξει από τις δυσκολότερες που έχουμε κληθεί να αντιμετωπίσουμε σαν χώρα, καθώς βιώνουμε μία εθνική τραγωδία με αμέτρητα αναπάντητα ερωτήματα και μία συσσωρευμένη οργή να ξεχειλίζει για την κατάσταση της Ελλάδας και τα τόσα θύματα που οικογένειες έπρεπε να αποχαιρετήσουν πριν προλάβουν να δημιουργήσουν περισσότερες ευτυχισμένες αναμνήσεις μαζί τους.

Είναι ένα συλλογικό τραύμα που καλούμαστε να διαχειριστούμε σαν ανθρώπινο σύνολο και Έλληνες πολίτες, αλλά και ως μονάδες ξεχωριστά.

Σε τέτοιες περιόδους κρίσης, που η λογική προσπαθεί να βρει πάτημα και το θυμικό ξεσπά, μπορούν να υπάρξουν θετικά συναισθήματα και κατά πόσο αυτά είναι θεμιτά και όχι κατακριτέα από το περιβάλλον μας;

Θα κάνω μία σύντομη αναδρομή σε ένα άλλο κεφάλαιο της ιστορίας που γράφτηκε με μελανά γράμματα και προκάλεσε παγκόσμιο σοκ στην ανθρωπότητα: στους Δίδυμους Πύργους και το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου στην Αμερική.

Πέρα από την αβάσταχτη απώλεια της ανθρώπινης ζωής, δημοσκοπήσεις λίγες ημέρες μετά το τρομοκρατικό χτύπημα έδειξαν το πόσο επηρεάστηκε συναισθηματικά ο αμερικανικός λαός.

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: 70% έκλαψε για την τραγωδία, 52-70% βίωσε κατάθλιψη, 33-62% είχε προβλήματα ύπνου και 66% δυσκολευόταν να συγκεντρωθεί. Όσον αφορά σε συγκεκριμένα συναισθήματα, οι άνθρωποι ανέφεραν περισσότερο θυμό και θλίψη, ενώ συχνές απαντήσεις ήταν επίσης, ο φόβος και το άγχος, αφού οι άνθρωποι σε ένα μεγάλο ποσοστό δεν ένιωθαν πια ασφαλείς και αισθάνονταν πως θα μπορούσαν και οι ίδιοι ή τα μέλη της οικογένειάς τους να πέσουν θύματα τρομοκρατικού χτυπήματος.

Σε αυτό το συνονθύλευμα αρνητικών συναισθηματικών, όπως η οργή, η θλίψη και ο φόβος, τα θετικά συναισθήματα μοιάζουν ανεπιθύμητα, σχεδόν κατακριτέα, όμως η ανθρώπινη πραγματικότητα είναι πως η καλή και η δύσκολη πλευρά του ψυχισμού μας συνυπάρχουν ακόμα και σε περιόδους κρίσης.

Για παράδειγμα, οι άνθρωποι μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου ένιωθαν μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη που ήταν ζωντανοί ή που γνώριζαν πως οι δικοί τους άνθρωποι ήταν ασφαλείς, ενώ ταυτόχρονα παρουσίαζαν ένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τις πολιτικές, κοινωνικές και ψυχικές αντιδράσεις μπροστά σε αυτή τη νέα πραγματικότητα. Συνδυαστικά, ένιωθαν εντονότερα συναισθήματα αγάπης, «τραβούσαν» πιο κοντά τους τα αγαπημένα τους πρόσωπα, μπροστά σε ένα μέλλον που έμοιαζε εξαιρετικά αβέβαιο.

Πολλές δημοσκοπήσεις έδειξαν πως οι Αμερικανοί πολίτες άρχισαν να προσφέρουν περισσότερη αγάπη και τρυφερότητα στα μέλη της οικογένειάς τους και στους συγγενείς τους, με 60% αυτών να δηλώνει πως οι προσωπικές σχέσεις είχαν δυναμώσει ύστερα από την τραγωδία που βίωσε η χώρα. Μόνο ένα ήταν το θετικό συναίσθημα που είχε δεχτεί πλήγμα: μόλις 21% ένιωθε ελπίδα για το μέλλον, συγκριτικά με ένα ποσοστό της τάξης του 68% σε προηγούμενη δεκαετία, αυτήν του 1990.

Σου θυμίζουν κάτι όλα τα παραπάνω;

Είναι η ανθρώπινη πραγματικότητα αυτή, τα θετικά συναισθήματα να υπάρχουν ακόμα και σε περιόδους κρίσης, είναι εκείνα που μπαλανσάρουν και δίνουν ισορροπία στους ανθρώπους, σωματικά και ψυχικά. Και τα θετικά συναισθήματα δεν είναι απλά ένας αντιπερισπασμός, αντιθέτως οι επιστήμονες θεωρούν πως είναι ένας βασικός παράγοντας που μας βοηθά να διαχειριστούμε τόσο δύσκολες καταστάσεις και να συνεχίζουμε να προχωράμε παρά τις αντιξοότητες και τις τραγικές δυσκολίες της ζωής.

Θα μπορούσα να συνεχίσω με τα αμέτρητα δεδομένα που έχουν δώσει ερευνητές και επιστήμονες, όμως το συμπέρασμα είναι πως τα θετικά συναισθήματα εν μέσω μίας τεράστιας και συλλογικής κρίσης, δεν αποτελούν απλά έναν τρόπο να νιώσουμε καλύτερα στη στιγμή ή κάτι που θα έπρεπε να καλύπτεται με τον μανδύα της ντροπής. Είναι εκείνα που στην πραγματικότητα δίνουν την ελπίδα για το μέλλον και προδιαγράφουν τα βήματα μίας μετατραυματικής εξέλιξης, την ψυχολογική μας ανθεκτικότητα.

Όπως είχε αναφέρει ο Robert Emmons, καθηγητής ψυχολογίας στο UC Davis, «είναι ακριβώς σε δύσκολες στιγμές που η ευγνωμοσύνη παρουσιάζει τη μεγαλύτερη δύναμή της. Μπροστά σε κρίσεις και κατά τη διάρκεια προβληματικών καιρών, οι άνθρωποι βασίζονται στα θετικά συναισθήματα, για να ανταπεξέλθουν και μοιάζουν να στρέφονται στην ευγνωμοσύνη περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο θετικό συναίσθημα».

Σε βεβαιώ πως τίποτα από τα παραπάνω δε γράφτηκε με σκοπό να μειώσει την απάνθρωπη δυσκολία εκείνων που έμειναν πίσω να διαχειριστούν την θλιβερή, αποκαρδιωτική, τόσο άδικη και τραγική απώλεια των αγαπημένων τους προσώπων. Δεν υπάρχει χειρότερος πόνος σε αυτόν τον κόσμο από μία μάνα που πρέπει να αποχαιρετήσει το παιδί της, χωρίς να το έχει «χορτάσει». Τίποτα απολύτως δε συγκρίνεται με αυτό.

Αλλά για εμάς, τους περιφερειακούς αποδέκτες των συνεπειών αυτής της εθνικής τραγωδίας, που δεν είναι ανάμεσα στα θύματα το δικό μας παιδί, ο δικός μας αδερφός, η δική μας κολλητή, ο δικός μας σύντροφος, υπάρχει ένας τρόπος να διαχειριστούμε το συλλογικό τραύμα που βιώνουμε.

Ευγνωμοσύνη.

Χωρίς αυτό να σημαίνει πως μένουμε απαθείς και χωρίς ενσυναίσθηση για ό,τι συμβαίνει. Και με τον ρυθμό που ο καθένας και η καθεμία κρίνει ως ασφαλέστερο.

«Μπροστά στην αποθάρρυνση, η ευγνωμοσύνη έχει τη δύναμη να προσφέρει ενέργεια. Μπροστά στην καταστροφή, η ευγνωμοσύνη έχει τη δύναμη να γιατρέψει. Μπροστά στην απόγνωση, η ευγνωμοσύνη έχει τη δύναμη να φέρει ελπίδα. Με άλλα λόγια, η ευγνωμοσύνη μπορεί να μας βοηθήσει να αντέξουμε σε δύσκολους καιρούς».

Με πληροφορίες από ncbi.nlm.nih.gov και peopletweaker.com

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω