Ελα στη βίλλα μου, στο Ρίο

Κωνσταντίνος Μάγνης

Πριν τρεις δεκαετίες, αρκούσε ένα ευρύχωρο διαμέρισμα στην πλατεία Γεωργίου, πάνω από το μεγάλο πρατήριο ποδηλάτων Μανιατόπουλου, για να χωρέσουν οι συνελεύσεις της Ενωσης Συντακτών των ημερήσιων εφημερίδων Πελοποννήσου, Ηπείρου και Νήσων. Του συνδικαλιστικού φορέα που είχε σαν κύρια πηγή του πληθυσμιακού της δυναμικού τις εφημερίδες Πάτρας, Πύργου, Καλαμάτας, Ιωαννίνων και των νομών της Κρήτης. Δέκα χρόνια αργότερα, ο πληθυσμός μεγάλωσε και οι συνελεύσεις στεγάζονταν στα νέα γραφεία, Μαιζώνος 202, όπισθεν Αγίου Ανδρέα.

Τα τελευταία χρόνια, για να χωρέσουν οι συνάδελφοι που απαρτίζουν τις συνελεύσεις, χρειάζεται ο συνεδριακός χώρος του Πόρτο Ρίο. Ενδιαμέσως, έφυγε και το πρατήριο Μανιατόπουλου, που στεγάζεται τώρα στην Οθωνος Αμαλίας, εξυπηρετώντας καλύτερα την αυξημένη ζήτηση ποδηλάτου. Αλλά για την αύξηση του δυναμικού της Ενωσης η αιτία δεν είναι ότι αυξήθηκε η ζήτηση των εφημερίδων.

Αυξήθηκαν οι εφημερίδες όμως, όπως αυξήθηκαν οι ραδιοσταθμοί και τα τηλεοπτικά κανάλια. Στον κλάδο της ενημέρωσης ισχύει ένα παράδοξο, θεωρητικά, φαινόμενο: Η κρίση δυσκολότερα κλείνει ένα μέσο και ευκολότερα ανοίγει περισσότερα. Ο λόγος είναι ότι αρκετά πρόσωπα του χώρου, όταν χτυπηθούν από δυσκολία να επιβιώσουν ως επαγγελματίες, γίνονται επιχειρηματίες, και ότι γίνει.

Το «ό,τι γίνει» είναι το χαρακτηριστικό των περισσότερων εκφάνσεων του εγχώριου οικονομικού- επιχειρηματικού- εργασιακού- οργανωτικού αλλά και πολιτικού μοντέλου, τουλάχιστον μέχρι τις μέρες μας. Αρχίζει πλέον με πολύ ζόρι να υποκαθίσταται από μια ωριμότερη αντίληψη, που επιβάλλεται εκ των πραγμάτων. Ειδικά στο ενημερωτικό πεδίο, πάντως, το «ότι γίνει» αποτέλεσε σημαία για πολλά εγχειρήματα. Αλλοι, είχαν αγνές προθέσεις αλλά τους συνέτριβε η πραγματικότητα. Αλλοι, είχαν παρασιτικές βλέψεις και στρέφονταν κατ’ ευθείαν προς την εξουσία, σαν τον οιωνοσκόπο που η ράβδος του στρέφεται αυτόματα προς το σημείο όπου μπορεί να αναβλύσει νερό.

Όταν μιλάμε για πραγματικότητα, οι πτυχές της είναι δύο όψεων. Αφενός, πρόκειται για την εξωτερική πραγματικότητα, λειψή αγορά, ασθενικά πληθυσμιακά δεδομένα, συνεπώς χαμηλή ζήτηση και ισχνοί διαφημιστικοί πόροι, μια παθογένεια που την επιδεινώνει ο πληθωρισμός των μέσων. Αφετέρου, μιλάμε την πραγματικότητα που μόνος σου έχεις δημιουργήσει, στήνοντας μια ενημερωτική επιχείρηση που στηρίζεται στον εμπειρισμό, που περιφρονεί τους στοιχειώδεις κανόνες του μάνατζμεντ και που καλά καλά δεν φροντίζει να έχει εξειδικευμένα στελέχη που να επανεκπαιδεύονται συστηματικά, σύμφωνα με τους νέους κανόνες της τεχνολογίας και τις γενικότερες εξελίξεις, και που καλούνται να καλύψουν αντικείμενα τα οποία επί της ουσίας αγνοούν.

Όταν τα μέσα ενημέρωσης πάσχουν- γνώρισαν όλα τους κρίση πρώτα από όλους τους επαγγελματικούς και επιχειρηματικούς κλάδους- καθίστανται ευάλωτα, ανεξάρτητα από τις προθέσεις τους. Καταλήγουν να πέφτουν στην ανάγκη της κάθε μορφής εξουσίας. Όπως καταδείχθηκε στην ειδική συζήτηση του Αναπτυξιακού Συνεδρίου που διεξήγαγε η «Πελοπόννησος»- με αφοπλιστικά ειλικρινή διάθεση- το φαινόμενο αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: Όταν ο Τύπος υπηρετεί ή χαιδεύει την εξουσία, το κοινό τον απομονώνει, αλλά όσο τον απομονώνει, ο Τύπος προσκολλάται αναγκαστικά στην εξουσία για να επιβιώσει, αλλά ποιος πρέπει να σπάσει πρώτος τον κύκλο; Ο πολίτης ή ο Τύπος;

Και η εξουσία; Είναι εντυπωσιακό, κάνοντας για 35 χρόνια αυτή τη δουλειά, να διαπιστώνεις πόσο εύκολα ριζώνει στη νοοτροπία των πολιτευόμενων η επιθυμία να τους προστατεύει ο Τύπος, μια επιθυμία που μετασχηματίζεται σε αντίληψη ότι ο Τύπος οφείλει να τους υπηρετεί. Η συντριπτική πλειοψηφία όσων κατέχουν θέσεις ευθύνης, ιδιαίτερα όταν αυτή δίνει δυνατότητα μόχλευσης πόρων προς τα ΜΜΕ, δεν τρέφουν καμία ειλικρινή πίστη στην ιδέα της ανεξαρτησίας και αυτονομίας των δημοσιογράφων και των ενημερωτικών επιχειρήσεων. Εξουσία και πολιτικός στίβος σημαίνουν ανασφάλεια, εγωκεντρισμό, αξιακή έκπτωση. Υπάρχουν εξαιρέσεις, αλλά είναι τόσο σπάνιες που διερωτάσαι αν εν τέλει πρόκειται για αγοραφοβικά στοιχεία.

Η εξουσία βέβαια δεν καταλαβαίνει ότι ο σφιχταγκαλισμός με τα ΜΜΕ βλάπτει εξίσου καλά και την ίδια, και αποτελεί μια από τις αιτίες του αντισυστημικού φαινομένου. Αλλά τυχαίνει η εξουσία να προτιμάει τον αντισυστημισμό παρά να ξυπνάει το πρωί και να διαβάζει αιχμηρές κριτικές ή να χάνει το δικαίωμα να ζητά από τον δημοσιογράφο να αποφεύγει κάποιες άβολες (σιγά τα αυγά) ερωτήσεις. Ετσι, το πολύ πολύ οι κοινωνικές πλειοψηφίες να πηγαίνουν για μπάνιο αντί να ψηφίζουν, αλλά και τι μας νοιάζει; Τον δημοτικό σύμβουλο και τον βουλευτή τον βγάζουν αυτοί που ψηφίζουν.

Δεν υπάρχουν προφήτες ικανοί να διακρίνουν το μέλλον του ενημερωτικού συστήματος, το οποίο μεταλλάσσεται. Το βέβαιο είναι ότι- το φωνάζουν όσα ακούμε να συζητούν οι συντάκτες των εφημερίδων και των ηλεκτρονικών μέσων- διανύουμε μια μακρά περίοδο αμφίβολης βιωσιμότητας του επαγγέλματος. Η ιστορία της αγοράς λέει πως στο τέλος θα ζήσει είτε όποιος λαχταρά πολύ να ζήσει, κατά τον Καμπανέλλη (ο Εκτορας πέθανε, εν τέλει), είτε όποιος μπορεί να πουλήσει αυτό που κάποιοι είναι διατεθειμένοι να αγοράσουν. Δυστυχώς, δεν αρκεί να είσαι καλός, και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν πρέπει να είσαι. Ισως το μυστικό είναι να είσαι τόσο καλός που οι πολλοί να πουν πως εσένα ήθελαν, απλά δεν είχες γεννηθεί ώστε να το έχουν συνειδητοποιήσει. Αλλά υπάρχει η ενδιάμεση λύση: Δούλεψε τις δεξιότητές σου, πάντρεψέ τις με τις δεξιότητες εκείνων που θα συμπληρώσουν τις αδεξιότητές σου, και στο τέλος κάτι μπορεί να γίνει; Τι; Τέλος πάντων, ότι γίνει.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω