Γιαννούλης Χαλεπάς: Το φως που επέζησε από το σκοτάδι – Ο Γιώργης Κοντοπόδης μιλά για την ψυχή πίσω από τον θρύλο

Ο Γιώργης Κοντοπόδης, τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη του συνάντηση με τον Γιαννούλη Χαλεπά, επιστρέφει στην Πάτρα και συγκεκριμένα στο θέατρο Επίκεντρο+ στις 2, 3 και 4 Δεκεμβρίου και μιλά για την ακρότητα, τον εγκλεισμό, τις συνέπειες του στίγματος, τη μελέτη των ψυχιατρικών συμπτωμάτων και την ανάγκη των ανθρώπων να αγγίξουν την καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους.

Με την παράσταση να συνεχίζεται αδιάλειπτα για τέταρτη χρονιά και με μια σπουδαία υποψηφιότητα στα θεατρικά βραβεία, ο Κοντοπόδης επιστρέφει στη μνήμη του Χαλεπά όχι ως «σαλεμένο» ίνδαλμα, αλλά ως άνθρωπο που επέμεινε – και τελικά δικαιώθηκε.

Τι ήταν αυτό που σας τράβηξε πρωταρχικά στον Χαλεπά; Η ευφυΐα του, ο πόνος του, ή το μυστήριο της προσωπικότητάς του;

Θα σας απαντήσω πάρα πολύ ειλικρινά. Το πρώτο που με τράβηξε ήταν ότι μου το πρότεινε ο Άγγελος Ανδρεόπουλος, ο συγγραφέας μας. Ο Χαλεπάς είναι το πρώτο έργο το οποίο έπαιξα στη μετά-covid  εποχή. Μιλώντας λοιπόν με τον Άγγελο Ανδρεόπουλο του είπα  ότι θέλω να κάνω ένα μονόλογο. Εγώ του πρότεινα ένα άλλο πρόσωπο, μου ανέφερε το όνομα του Γιαννούλη  Χαλεπά και μου λέει «ο Γιαννούλης  Χαλεπάς τον ξέρεις, το έχει φτιάξει την Κοιμωμένη».  Λοιπόν, αυτό με πρωτοϊντριγκάρισε αμέσως. Μετά από μία ώρα διάβαζα  για τη ζωή του Γιαννούλη  Χαλεπά, πήρα τηλέφωνο τον Άγγελο και του είπα «Ναι, ναι, ναι, ναι». Και η πραγματικότητα νομίζω δικαιώνει αυτά τα πολλά «Ναι».

Πώς προσεγγίζει κάποιος  έναν άνθρωπο που έζησε ανάμεσα στην δημιουργία και το σκοτάδι; Τι σας δυσκόλεψε περισσότερο;

Στην αρχή, όταν έλαβα το κείμενο, επειδή ακριβώς πρόκειται για ένα υπαρκτό πρόσωπο και όταν αφηγούμαστε τη ζωή υπαρκτών προσώπων, οφείλουμε ασχέτως του ποιοι ήταν να τις σεβόμαστε, αποφάσισα  να το αντιμετωπίσω ως ρόλο. Δηλαδή, να κάνω την δουλειά που κάνω όταν παραλαμβάνω ένα κείμενο θεατρικό που δεν αφορά σε υπαρκτό πρόσωπο. Και έτσι το δούλεψα, μέχρι λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα μας στη Τήνο, στο προαύλιο χώρο του σπιτιού του Γιαννούλη  Χαλεπά, όπου πλέον έβαλα αυτή την παράμετρο που είπατε. Και ήταν αυτό το οξύμωρο, αυτό το απίστευτα σχιζοφρενικά οξύμωρο, ότι ο Γιαννούλης Χαλεπάς είναι η προσωποποίηση του ανθρώπου που πήγε από το Ζενίθ στο Ναδίρ  και ευτυχώς μετά πάλι στο Ζενίθ.

Το «ποτέ δεν είναι αργά»,  είναι αγαπημένη μου φράση γιατί η ελπίδα είναι σημαντικό συστατικό της ύπαρξής μας. Και  πραγματικά, η ζωή αυτού του ανθρώπου είναι η πραγμάτωση αυτής της φράσης. Κάθε φορά λοιπόν τώρα τέσσερα χρόνια μετά, πριν βγω στη σκηνή λέω «Έζησε αυτός ο άνθρωπος, θυμήσου το τώρα σε δύο λεπτά που ανεβαίνεις στη σκηνή και αν θέλεις εσύ να περάσεις κάτι στους θεατές, να είναι αυτό το “ποτέ δεν είναι αργά”».

Μιλήσετε για ελπίδα, το πιστεύετε αυτό ότι τελικά η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία; Εσείς για ποιο πράγμα δεν θα σταματήσετε να ελπίζετε ποτέ;

Η θνητότητα της ανθρώπινης φύσης επιβάλλει να το πιστεύουμε. Όλοι θέλουμε για τον εαυτό μας την καλύτερη εκδοχή του.. Αυτό συνηθίζω να λέω. Η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας χτίζεται στιγμή τη στιγμή, ελπίζοντας ότι δεν θα κάνουμε τα λάθη της προηγούμενης στιγμής.

Αυτό από μόνο του είναι μια τεράστια ελπίδα για τους ανθρώπους, για την ύπαρξή  μας ολόκληρη, για αυτόν τον πλανήτη. Εγώ δεν θέλω να πάψω να ελπίζω ποτέ αυτό: το να γίνομαι η καλύτερή μου εκδοχή, αυτό που προσπαθώ συνειδητά πια τα τελευταία χρόνια. Και αυτό είναι που μας κάνει να περνάμε όμορφα στην καθημερινότητά  μας αυτό το πολύ σύντομο, όμορφο δεν ξέρω πώς θα το πούμε, ταξίδι μας.

Και όταν έρχεται η διάψευση της ελπίδας, πώς την αισθάνεστε;

Θα επιλέξω να σας πω κάτι που λέει η Κική Δημουλά  την οποία αγαπώ πάρα πολύ «Αν κάτι δεν γίνει δεν είναι η ώρα του για να γίνει». Αυτό.

Στωικό  σας βρίσκω.

Ή στωικό  ή ευγνώμων για την πραγματικότητα. Δεν ξέρω. Τα σχέδια μας όσο μεγαλεπήβολα  και τεράστια κι αν είναι σε σχέση με τα σχέδια άλλων ανθρώπων, πρέπει πάντα να είναι στα πλαίσια, επαναλαμβάνω, της ύπαρξής μας και του περάσματός μας.

Αυτό είναι: «κάνω το καλύτερό μου και εκεί τελειώνει η δική μου δουλειά».

Να επιστρέψουμε λιγάκι στον πανέμορφο ήρωα που υποδύεστε . Ο εγκλεισμός στο ψυχιατρείο είναι κομβικό σημείο. Πώς χτίζετε ψυχολογικά έναν χαρακτήρα που δίνει μάχη με τον εαυτό του, αλλά και με την εποχή του;

Πρέπει να σας πω ότι μελέτησα αρκετά επ’ αυτού. Μελέτησα βιβλία τα οποία αναφέρουν διάφορες ψυχώσεις, νευρώσεις, ψυχιατρικές παθήσεις, πήρα όλη την γκάμα και επισκέφτηκα και ένα ψυχιατρικό ίδρυμα. Πολλές  κινήσεις που χρησιμοποιώ, είδα να τις κάνουν άνθρωποι,  είναι κάποια επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Προχθές μάλιστα έπεσα πάλι πάνω στο κείμενό μου, αυτό που είχα γράψει προ τριετίας και διάβαζα τις σημειώσεις μου.

Είναι σίγουρα κάτι το οποίο θέλει μελέτη. Γιατί, παρότι εγώ πιστεύω ότι ο Γιαννούλης Χαλεπάς δεν έπρεπε να κλειστεί στο σωφρονιστικό  ίδρυμα που κλείστηκε. Πρεσβεύω ότι ήταν μια απλά εκκεντρική, καλλιτεχνική προσωπικότητα της εποχής, που δεν διαφέρει  και πολύ από αρκετές προσωπικότητες του 2025 που απλά θεωρούνται εκκεντρικές. Τότε επέλεξαν να τον κλείσουν στο ψυχιατρεία.

Αυτό όμως, επειδή μιλάμε για το 1800 και όπως βλέπουμε στο κείμενο μέσα, τα φάρμακα είναι ίδια για όλους, δηλαδή η καταστολή, τα ηλεκτροσόκ κλπ,, αναπόφευκτα και να είσαι καλά σε τρελαίνουν. Οπότε, σημάδια αυτών των επακόλουθων πρέπει να υπάρχουν στην υποκριτική αποτύπωση επί  σκηνής. Και αυτό έγινε όλο με μελέτη.

Πιστεύω ότι η εμπειρία σας στις επίσκεψεις στο ψυγειατρίο ήταν  καταλυτική.

Ήταν καθοριστική. Ξέρετε, επισκέφτηκα το ψυχιατρείο  επί τούτου και το επισκέφτηκα και κάποια στιγμή που κάναμε γυρίσματα για το «Έξι νύχτες στην Ακρόπολη». Τότε είχα μία συνάντηση με έναν τρόφιμο, τον οποίο εγώ πέρασα για ένα μέλος του συνεργείου μας… Μου άνοιξε ένα άλλο ορίζοντα. Γιατί εγώ μίλαγα με αυτόν τον άνθρωπο γύρω στα είκοσι λεπτά περιμένοντας να ετοιμαστούμε για δουλειά  και μετά κατάλαβα ότι είναι τρόφιμος του ψυχιατρείου. Μου είπε μάλιστα «εγώ εδώ πέρα έρχομαι συχνά, επειδή είναι καλό το φαγητό».

Η παράσταση δεν είναι βιογραφική αλλά ψυχολογική. Τι κερδίζει ο θεατής από αυτή την επιλογή; Τι φωτίζεται διαφορετικά;

Αν  μας ρωτήσουν για το έργο, θα πω αφορά στη ζωή του Γιαννούλη Χαλεπά ή αλλιώς, εγώ θα το έλεγα «Μια νύχτα στο Ίδρυμα». Και έτσι είναι  πραγματικά. Ξεκινάει  στις 12 το βράδυ και η τελευταία φράση είναι «σε λίγο ξημερώνει».

Θεωρώ ότι ο θεατής, πέραν του ότι παρακολουθεί τη ζωή του σπουδαίου αυτού καλλιτέχνη, βλέπει πράγματα. Όλοι μας έχουμε, δεν θα πω ψυχώσει, αλλά όλοι μας έχουμε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ανάγκη να κατανοήσουμε τις  ακραίες μας αντιδράσεις που συμβαίνουν μέσα στο κεφάλι μας. Στην παράστασή μας οι πράξεις που γίνονται είναι ακραίες και είναι  στιγμές ακραίας τρέλας, ακραίας αγάπης ακραίου έρωτα όλα αυτά τα ακραία κάτι σίγουρα βρίσκει ο κάθε θεατής μέσα από την πραγματικότητά του.

Για μένα είναι πολύ σημαντικό οι παραστάσεις να αφορούν στην πραγματικότητα του κάθε θεατή, οποιασδήποτε ηλικίας,  να μπορέσει να αγγίξει κάτι δικό του ώστε να μπορέσει να το ενστερνιστεί και να το κάνει δικό του.

Χρησιμοποιήσατε τη λέξη «ακραία». Εσείς νιώθετε ακραία;  

Για μένα είναι αγαπημένη λέξη το ακραία. Επιθυμώ ό,τι βιώνω να το βιώνω ακραία. Δηλαδή το μην στεναχωριέσαι  πολύ, μη κλαις πολύ, μη γελάς πολύ, είναι  για μένα λίγο απαγορευμένες λέξεις. Αν θέλω να γελάσω, θα γελάσω πολύ. Άμα είναι να κλάψω, ας πέσω κάτω αλλιώς ας μην δακρύσω και μην κάνω τίποτα.

Πιστεύετε ότι ζούμε σε μία εποχή των ημίμετρων ή του ακραίου;

Θα ξαναχρησιμοποιήσω την φράση μετά – covid εποχή. Μετά από αυτή την εποχή έχουμε γίνει λίγο ακραίοι. Στο πως αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους, στο πως τους κοιτάμε, στο πως αντιδράμε, στα πάντα. Δεν ξέρω, αυτός ο εγκλεισμός που ζήσαμε, κάτι μας έκανε. Εγώ θεωρώ μας έκανε καλύτερους, αλλά μετά  κάπου μπλεχτήκαμε  κιόλας.

Οπότε όλο αυτό το μπλεγμένο  που βιώνουμε είναι ακραίο. Ζούμε σε ακραία εποχή. Αν το σκεφτείτε, όλα είναι στα άκρα. Φωνάζουμε πολύ, κατηγορούμε πολύ, ελπίζω να χαιρόμαστε και πολύ. Και μόνο μια βόλτα στο ίντερνετ να κάνει κάποιος βλέπει αυτή την ακρότητα που επικρατεί  στην πραγματικότητά μας.

Ένα μοτίβο που έχω παρατηρήσει στη συζήτησή μας είναι ο εγκλεισμός. Είτε μιλάμε για ψυχιατείο, είτε μιλάμε για Covid.

Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ και δεν το είχα συνδυάσει. Όντως  έχετε δίκιο. Κοιτάξτε, εντελώς τυχαία, στο τέλος ενός εγκλεισμού, επιλέξαμε να παίξουμε ένα έργο που αφορά στον εγκλεισμό του ήρωα στο ψυχιατρείο.

Δεν ξέρω για εσάς,  για τους αναγνώστες μας, όμως εμένα με επηρέασε πάρα πολύ αυτός ο εγκλεισμός. Με  επηρέασε πάρα πολύ το ότι ξαφνικά κάποιος μου απαγόρευσε να κάνω πράγματα που θεωρούσα αυτονόητα, να μπω στο καράβι, να πάω στο Ηράκλειο να δω τους γονείς μου. Και αναφέρω αυτό γιατί μου είχε στοιχήσει πάρα πολύ όταν  μιλούσα με τους γονείς μου και τους έλεγα, δεν μπορώ να βγω από το σπίτι και να έρθω να σας δω σε αυτή την κρίσιμη για την ανθρωπότητα περίοδο. Δεν μπορούσα να δω δικούς μου ανθρώπους.

Η στέρηση αυτής της ελευθερίας είναι σοκαριστική. Και εγώ θεώρησα ότι μετά από αυτό το βίωμα που είχαμε θα μπορούσαμε να καταλάβουμε περισσότερο τη σημασία της ελευθερίας μας. Επιμένω και συνεχίζω να το λέω δυστυχώς ότι τη χειριζόμαστε πάλι λίγο λανθασμένα.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς ήταν ένας καλλιτέχνης που χαρακτηρίστηκε «σαλός», σαλεμένος… αλλά δημιούργησε αριστουργήματα. Πώς δουλεύει κάποιος το στίγμα χωρίς να το αναπαράγει;

Επειδή είναι στίγμα, είναι κάτι που το προσδίδουν οι άλλοι. Αυτό το οποίο εσύ βιώνεις είναι οι συνέπειες. Εγώ δηλαδή όταν προσπαθώ να βιώσω  την ψυχοσύνθεση του Γιαννούλη Χαλεπά, δεν προσπαθώ να βιώσω έναν άνθρωπο τρελό, σαλεμένο, όπως λέει και το έργο. Προσπαθώ να βιώσω έναν άνθρωπο ο οποίος υπόκεινται τις συνέπειες απ’ τον περίγυρό του. Η φράση που μου αρέσει να φέρνω στο μυαλό μου κατά τη διάρκεια της παράστασης  είναι «πάρετε με μια αγκαλιά». Δηλαδή, δεν παίζω έναν τρελό, παίζω κάποιον που οι άλλοι τον κοροϊδεύουν, γελάνε εις βάρος του, είναι η αφορμή για σχόλια. Και ας μην έρθουμε στο 2025 γιατί θα αρχίσουμε να απαριθμούμε  πόσοι τέτοιοι άνθρωποι υπάρχουν τριγύρω  και βιώνουν αυτή την πραγματικότητα.Ίσως και αυτό είναι ο λόγος που έρχεται κόσμος για να δει την παράσταση.

Μιλάμε για μια παράσταση που ανεβαίνει τέσσερις χρονιές, χιλιάδες θεατές, τόσες αντιδράσεις. Έχει υπάρξει κάποια στιγμή  από το κοινό σας έχει συγκλονίσει περισσότερο;

Ναι, υπήρξε. Υπήρξαν πολλές υπέροχες αντιδράσεις, υπάρχουν πολλές υπέροχες αντιδράσεις. Θα σας πω μία η οποία μου έτυχε και στην Πάτρα, την έχω ξαναπεί αλλά είναι πολύ σημαντική για να ειπωθεί  μόνο μια φορά.

Έχουμε τελειώσει την παράσταση και κινούμαστε προς την κεντρική πλατεία της Πάτρας, την πλατεία Γεωργίου. Έρχεται ένας νεαρός φοιτητής με την  παρέα του, μου αρπάζει τα χέρια και μου λέει «σε ευχαριστώ πάρα πολύ, με έκανες σήμερα καλύτερο άνθρωπο». Και πριν προλάβω να τα τραβήξω, μου φίλησε τα χέρια. Ένιωσα πολύ παράξενα.  Πρώτον δεν πρόλαβα να τα τραβήξω και δεύτερον λέω, τι ευτυχία ένας νέος άνθρωπος να πάρει τόσα πολλά πράγματα από την παράστασή μας. Αυτό ήταν στη δεύτερη σεζόν της παράστασης και μου έχει χαραχθεί στη μνήμη.

Και μέσα σε όλα αυτά είστε  υποψήφιος για το Κρατικό Βραβείο «Κάρολος Κουν».

Αυτό πια! Δεν ήξερα ότι στα 46 μου μπορώ να βρεθώ υποψήφιος για βραβείο!

«Ποτέ δεν είναι αργά». Εσείς το είπατε.  

Πραγματικά, «ποτέ δεν είναι αργά». Και είναι και μια άλλη φράση που χρησιμοποιώ γιατί αν όχι όλοι μας, εγώ έχω  παίξει αρκετές φορές σε άδεια αίθουσα, ή σε αίθουσες με μονοψήφιο αριθμό θεατών, ευτυχώς πια δεν είναι πολλές αυτές οι φορές, είναι σχεδόν μηδενικές. Όμως, πάντα, ακόμα και όταν έπαιζα σε άδεια αίθουσα έλεγε «ποτέ δεν ξέρεις ποιος είναι από κάτω σήμερα». Και όπως και να είναι, όσοι άνθρωποι έχουν έρθει έχουν ντυθεί, έχουν φτιαχτεί, έχουν ετοιμαστεί. Πότε ήρθε αυτός ο άνθρωπος ή αυτοί οι άνθρωποι που είδαν την παράστασή μας; Εγώ απλά δέχτηκα ένα τηλεφώνημα -στην Πάτρα, φέτος  ενώ παίζαμε το Family Secrets- από τον κύριο Κύρκο, ο οποίος μου είπε ότι είμαι υποψήφιος για το βραβείο ερμηνείας.

Αυτό είναι από μόνο του ένα πάρτι. Το ότι είμαι στην πεντάδα των πέντε υποψηφίων, ανάμεσα σε τόσες εκατοντάδες παραστάσεις που παίζονταν  πέρυσι, είναι από μόνο το ένα πάρτι. Αν τώρα τη Δευτέρα που μας έρχεται ακούσω και το όνομά μου, θα πρέπει να βρω και βεγγαλικά. Θα φροντίσω, λοιπόν, την τρίτη που θα έρθω να ψάξω. Είναι πολύ ευτυχισμένο. Είμαι πολύ ευτυχισμένος με αυτή την υποψηφιότητα και πραγματικά νιώθω ότι είμαστε πέντε νικητές. Ένας απλά θα πάρει και έναν ήλιο στο σπίτι του.

Είναι ένα είδος αναγνώρισης;

Ναι, ναι! Είναι ένα τεράστιο μπράβο. Είναι μία υπόκλιση που συνεχίζει και αφού τελειώσει η μουσική υπόκλισης.  Μιλάμε για θεατρικά βραβεία από μια κριτική επιτροπή με κύρος, από ανθρώπους οι οποίοι γνωρίζουν από θέατρο και  μόνο και το όνομα Κάρολος Κούν σε κάνει να ανατριχιάζεις.  Φυσικά και είναι πολύ σημαντικό και πολύ όμορφο.

Θα κλείσουμε όπως αρχίσαμε, με τον Χαλεπά. Τι νομίζετε ότι θα ένιωθε ο ίδιος ο Χαλεπάς βλέποντας έναν ηθοποιό να αφηγείται τον πόνο και τη μεγαλοσύνη του 140 χρόνια μετά;

Αν σας απαντήσω ότι είναι κάτι το οποίο ρωτάω κάθε φορά πριν βγω στην παράσταση;  Ρωτάω «είσαι χαρούμενος που παίζω την παράσταση;» . Το μόνο που ελπίζω είναι, επειδή πιστεύω ότι κάπου πάνε αυτές οι ψυχές που φεύγουν από αυτό το πλανήτη,  είναι να χαίρεται. Προσπαθώ πάντα να το κάνω με εντιμότητα. Αυτό μου δίδαξε και ο Αλέξανδρος Λιακόπουλος  ο σκηνοθέτης  της παράστασης:  ότι πρέπει να είσαι έντιμος  και αληθινός. Και αυτό είναι κάτι το οποίο κάθε βράδυ πριν την παράσταση σκέφτομαι πριν βγω.

ΙΝΦΟ

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News