Η αθέατη Τεργέστη του Κωστή Παλαμά: Ρίζες πνεύματος από μια πόλη που δεν περπάτησε ποτέ
Μια εκδήλωση–διάλογος για τη διασπορά, τις ιδέες και την ανεξίτηλη επίδραση της Τεργέστης στον πνευματικό κόσμο του νεαρού Κωστή Παλαμά. Η Στέγη Γραμμάτων «Κωστής Παλαμάς» φωτίζει τις αθέατες ρίζες του ποιητή, ενώνοντας το χτες με το σήμερα σε μια αλυσίδα πολιτιστικής μνήμης.
Στην πρώτη διαδικτυακή συνάντηση ενός ευρύτερου ερευνητικού κύκλου υπό τον τίτλο «Η Ασάλευτη Ζωή και η κίνηση των Ιδεών», η Στέγη Γραμμάτων «Κωστής Παλαμάς» συμμετέχει ενεργά με μια ιδιαίτερη εισήγηση που αναδεικνύει την αδιόρατη αλλά καθοριστική επίδραση της Τεργέστης στον διανοητικό ορίζοντα του ποιητή.
Η εκδήλωση –που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 11 Ιουνίου 2025, στις 20:00, σε live streaming– αποτελεί καρπό συνεργασίας μεταξύ της Στέγης Παλαμά, του ΕΑΤΤ του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, του Κέντρου Λόγου και Τέχνης «Διέξοδος» Μεσολογγίου και της Ελληνικής Κοινότητας της Τεργέστης.
Η παρέμβαση της Στέγης ξεκινά από τις ρίζες. Μέσα από το γενεαλογικό δέντρο του Παλαμά, εντοπίζεται ο κλάδος της οικογένειας που ζούσε στην Τεργέστη, με την οποία ο νεαρός ποιητής διατηρούσε αλληλογραφία, ιδιαίτερα μετά την ορφάνια και την εγκατάστασή του στο σπίτι της οδού Κορίνθου. Μέσα από αυτά τα γράμματα, και κυρίως από τα λογοτεχνικά περιοδικά που του έστελνε ο θείος του από την Τεργέστη, γεννήθηκε ένας πρώιμος θαυμασμός: η μετάφραση των «Αθλίων» του Ουγκώ, που διάβασε στα ελληνικά ο Παλαμάς στην εφηβεία του, έγινε για πρώτη φορά ακριβώς εκεί, στην Τεργέστη.
Η μοναδική φωτογραφία του Κωστή και του αδερφού του Χρήστου από την Πάτρα
Ήταν ένα πνευματικό παράθυρο που άνοιγε σε μια πόλη που δεν επισκέφθηκε ποτέ. Και όμως, τον καθόρισε. «Έφηβος πασαλειμμένος κοσμοπολιτισμό», όπως την αποκαλούσε χαριτολογώντας αργότερα. Ένας φαντασιακός τόπος που του έδειξε τι σημαίνει η κινητικότητα των ιδεών, η επαφή με τον έξω κόσμο, ο συγκερασμός του ελληνισμού με την Ευρώπη.
Πλάι στη μαρτυρία της Στέγης, η εκδήλωση πλαισιώνεται και από άλλες εισηγήσεις: Ο Ρήγας Φεραίος και η επιλογή του να περάσει τις ιδέες του από την Τεργέστη αναλύονται με στόχο να αναδειχθεί όχι μόνο το σύμβολο αλλά και η στρατηγική του λογίου. Παράλληλα, ο λόγος του Χριστόφορου Φυλιτά, δασκάλου και φίλου του Κοραή, φωτίζει την ανάγκη υπεράσπισης της ελληνικής γραμματείας στην Τεργέστη της προεπαναστατικής περιόδου – με σημειώσεις, τετράδια και αρχειακό υλικό που επιβεβαιώνουν μια σιωπηλή αλλά πολύτιμη μορφή αντίστασης και καλλιέργειας.
Το Τριέστι, η Τεργέστη, του Κωστή Παλαμά
Η Τεργέστη αναδεικνύεται εδώ όχι ως τόπος εξορίας, αλλά ως λιμάνι των ιδεών. Ένας πνευματικός σταθμός που καθόρισε διανοούμενους, δημιούργησε διαδρομές, φύτεψε ρίζες και –ακόμα και σ’ εκείνους που δεν πάτησαν ποτέ το πόδι τους εκεί– χάραξε την πορεία τους. Όπως ακριβώς και στον Παλαμά.
Η θεία του, Καλλιόπη Καρούσου, όταν τα αδέλφια ορφανεύουν, γράφει από την Τεργέστη σε επιστολή της στις 27 Ιανουαρίου του 1865, απευθυνόμενη στον μεγάλο αδελφό του Κωστή, Χρήστο Παλαμά:
“Τεργέστη, 27/1/65
Χρηστάκη μου προσφιλέστατε!
Επέπρωτο τέκνων μου να μοι αναγγείλεις τοιούτων τρομερόν δυστύχημα;
Αχ ας θρηνήσωμεν ομού τον άγγελον της καλωσύνης, έχεις δίκιον, σπανίαν μητέρα εστερήθης, και ουδείς επί τον κόσμον δύναται να την αντικαταστήση, πλην σοι μένει ο καλός σου πατήρ όστις πάσχει και έχει την ανάγκην σου, αν και πολύ νέος Χρηστάκη μου είσαι ο μόνος (επειδή η σκληρά ειμαρμένη ούτως ηθέλησεν) όστις δύναται να φανεί χρήσιμος επί την οικίαν, αφού η αδυναμία του πατρός σου δεν του συγχωρεί ούτε να γράψη, η αγγελική ψυχή της μητρός σου θ’ αγαλλιά εκ του ουρανού.
Βλέπουσα σε το αγαπητόν της τέκνον περιποιούμενον τον πατέρα του και την μητέρα της μέχρις ου σπεύσω προς βοήθειάν σου αγαπητέ μου, διότι σοι το ομνύω επί την ιεράν της μητρός σου μνήμην, ότι η μόνη μου προσπάθεια θα είναι υπέρ της ευδαιμονίας σας. εκείνη πλέον δεν έχει την ανάγκην μου, είναι ευδαίμων! σεις όμως πτωχά ορφανά έχετε ανάγκην μητρός και τοιαύτην του λοιπού να θεωρείτε εμέ την με στοργήν μητρός αγαπώσαν σας.
Γράψον μοι όθεν τακτικώς ως πρότερων, διότι ως πρότερων και περισσότερον τώρα σας υπεραγαπώ, δυσάρεστα ή ευχάριστα τα πάντα να μην γράφης αγαπητέ μου, δια να γνωρίζω τα καθ’ υμάς. ιδίως περί της υγείας των πασχόντων, και ο΄τι άλλο σας ενδιαφέρει. μάθε αγαπητέ μοι ότι η δυστυχής μήτηρ σου τα πάντα μοι έγραφεν.
σας γλυκοφιλώ άπαντας μετά δακρύων,
η θεία σου Καλλιόπη”.
Τα δυο links για τα προγραμματισμένα live streamings στις 11 Ιουνίου, στις 20:00 μ.μ.
Live Streaming στα Ελληνικά:
https://www.youtube.com/live/qkdm6QL2KK8
Live Streaming στα Ιταλικά:
https://www.youtube.com/live/gEeZyU80OpQ
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
