Η κλιματική αλλαγή έχει αστρονομικό αίτιο; – Ο ομότιμος καθηγητής Αστρονομίας Γρηγόρης Αντωνακόπουλος απαντά

Ανθη Ροδοπούλου

Πολλοί υποστηρίζουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι αποτέλεσμα των κινήσεων της γης, δηλ. αστρονομικών αιτιών και δεν οφείλεται σε ανθρωπογενείς ενέργειες, αναφερόμενοι στις περιόδους των παγετώνων που κατά καιρούς κάλυψαν τη γη για χιλιάδες χρόνια και άλλαξαν το κλίμα της.

Σήμερα η ανθρωπότητα με διεθνείς συναντήσεις μάς θυμίζει τη σοβαρότητα των καιρικών μεταβολών με την αύξηση των θερμών εποχών, των έντονων βροχοπτώσεων, των καταστρεπτικών πλημμυρών και μαζικών πυρκαγιών. Ενα θέμα που είναι πάντα επίκαιρο στις συζητήσεις μεταξύ των επιστημόνων και των διαφόρων ηγετών.

Στο πλαίσιο αυτής της ανησυχίας, ο ομότιμος καθ. Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Πατρών Γρηγόρης Αντωνακόπουλος αναφέρεται στους αστρονομικούς και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την κλιματική αλλαγή, διαφοροποιώντας τη θέση του από όσους ισχυρίζονται θεωρίες σχετικά με τις μακροχρόνιες αστρονομικές επιδράσεις στο κλίμα του πλανήτη μας.

– Πολλοί υποστηρίζουν ότι η κλιματική αλλαγή του πλανήτη μας δεν οφείλεται σε ανθρωπογενείς ενέργειες, αλλά σε αστρονομικές αιτίες. Ποια είναι η γνώμη σας;
Αρχικά, να σας υπενθυμίσω τη διαμόρφωση των εποχών του έτους, όπως έχουμε διδαχτεί στα μαθητικά μας χρόνια. Ολοι γνωρίζουμε ότι οι περιβαλλοντικές συνθήκες στον πλανήτη μας οφείλονται στην ηλιακή ενέργεια που δεχόμαστε. Η ενέργεια αυτή υπό μορφή ακτινοβολίας διαμορφώνεται στην επιφάνεια της Γης ανάλογα με την έκταση και τη διεύθυνση προς τον ήλιο κατά τη διάρκεια του έτους. Πιο συγκεκριμένα, η επιφάνεια του Βορείου ημισφαιρίου όταν βρίσκεται σχεδόν κάθετα στις ηλιακές ακτίνες έχουμε υπερθέρμανση, αντίθετα στο Νότιο ημισφαίριο που η ακτινοβολία προσπίπτει σε μεγαλύτερες γωνίες διασκορπίζεται σε μεγαλύτερη έκταση και η θερμοκρασία είναι μικρότερη. Το αντίστροφο συμβαίνει όταν έρχεται απέναντι στον ήλιο το Νότιο ημισφαίριο. Ετσι διαμορφώνονται οι εποχές του έτους. Η ηλιακή ακτινοβολία δεν πίπτει κάθετα στην επιφάνεια της Γης, αλλά λοξά, γιατί ο άξονας περιστροφής της Γης είναι κεκλιμένος προς το επίπεδο της τροχιάς περί τον ήλιο κατά μία γωνία περίπου 23,5⁰ γνωστή σαν «λόξωση» του άξονα της Γης. Αυτή είναι μία αιτία της διαδοχής των εποχών του έτους. Υπάρχει και μία δεύτερη αιτία που είναι το ελλειπτικό σχήμα της τροχιάς της Γης, με αποτέλεσμα η Γη άλλοτε να έρχεται πιο κοντά στον ήλιο (περήλιο-4 Ιανουαρίου) και άλλοτε πιο μακριά (αφήλιο-4 Ιουλίου). Οι ετήσιες αυτές μεταβολές οφείλονται στα τροχιακά στοιχεία της Γης και είναι βραχυχρόνιες επαναληπτικές αιτίες.

– Γνωρίζουμε ότι υπήρχαν μεγάλα διαστήματα παγετώνων στον πλανήτη μας. Αυτά εξηγούνται με τις μεταβολές που αναφέρατε;
Προφανώς όχι. Επίδραση στις κλιματολογικές συνθήκες έχουν και οι ιδιαίτερες δυναμικές κινήσεις της Γης που οφείλονται στις βαρυτικές επιδράσεις του Ηλίου, της Σελήνης και των άλλων πλανητών. Οι δυνάμεις αυτές ασκούνται στο ισημερινό εξόγκωμα της Γης. Εάν η Γη ήταν σφαιρική και όχι πεπλατυσμένη στους πόλους, τότε οι ελκτικές αυτές δυνάμεις θα ασκούνταν στο κέντρο της χωρίς να δημιουργούνται ανωμαλίες στην κίνησή της.

– Τι επιδράσεις έχουν αυτές οι κινήσεις που αναφέρατε στις κλιματολογικές συνθήκες;
Είναι προφανές ότι οι προαναφερθείσες μεταβολές της γήινης τροχιάς έχουν άμεση συνέπεια στις κλιματολογικές συνθήκες του πλανήτη. Η αυξομείωση της κλήσης του άξονα περιστροφής προκαλεί μεταβολές στην ένταση των εποχιακών φαινομένων. Η μεταβολή της εκκεντρότητας αλλάζει το σχήμα της μεταξύ κύκλου και έλλειψης. Αυτό επηρεάζει μακροχρόνια τη διάρκεια και τη μορφή των εποχών. Πολλές μελέτες διεξάγονται σχετικά με την περίοδο εμφάνισης των παγετώνων. Με το θέμα αυτό ασχολήθηκε διεξοδικά ο Σέρβος μαθηματικός και αστρονόμος Milutin Milankovitch. Σύμφωνα με τη θεωρία του, οι περίοδοι των παγετώνων ακολουθούν τις περιοδικές μεταβολές των τριών τροχιακών στοιχείων της Γης που ήδη έχουμε προαναφέρει. Και οι τρείς αυτές μεταβολές αναφέρονται σαν κύκλοι του Milankovitch. O πρώτος κύκλος αναφέρεται στη μεταβολή της τροχιάς από κυκλική σε ελλειπτική και αντίστροφα, που συμβαίνει με περίοδο από 90.000 έως 100.000 χρόνια. Ο άλλος κύκλος αναφέρεται στη μετάπτωση του άξονα περιστροφής σε 26.000 χρόνια και ο τρίτος κύκλος αναφέρεται στην περιοδική μεταβολή της λόξωσης μεταξύ 22,5 και 24,5 σε 41.000 χρόνια. Αυτοί οι κύκλοι αποτελούν θέμα διαμάχης για τις περιόδους των παγετώνων και την κλιματική αλλαγή. Υπάρχουν κάποιοι που υποστηρίζουν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη οφείλεται στους προαναφερόμενους λόγους της κίνησης του πλανήτη και όχι σε ανθρωπογενείς αιτίες. Αυτό είναι λάθος για τη μεσοπαγετωνική περίοδο που διανύουμε.

– Ποιοι άλλοι παράγοντες εμπλέκονται στην κλιματική αλλαγή του πλανήτη μας;
Η χημική σύσταση της ατμόσφαιρας και κυρίως το διοξείδιο του άνθρακα αποτελεί σήμερα τον κυριότερο διαμορφωτή της κλιματικής αλλαγής. Το λεγόμενο Φαινόμενο του Θερμοκηπίου. Η εισερχόμενη από την ατμόσφαιρα ηλιακή ενέργεια συσσωρεύεται στην επιφάνεια της Γης χωρίς να μπορεί να διαφύγει στο διάστημα. Οσο αυξάνεται η ποσότητα του CO2, τόσο αυξάνεται και η θερμοκρασία της Γης. Αντίθετα, η ελάττωσή του διευκολύνει τη διαφυγή της ενέργειας στο διάστημα και έχουμε πτώση της θερμοκρασίας. Μια άλλη αιτία είναι η μεταβολή της ανακλαστικότητας του πλανήτη (albedo: ο λόγος της εισερχόμενης προς την εξερχόμενη ακτινοβολία). Η ανακλαστικότητα (albedo) του πλανήτη μας είναι 30% της εισερχόμενης ακτινοβολίας. Το λιώσιμο των πάγων στους πόλους ελαττώνει την καλυπτόμενη έκταση και αυξάνει την έκταση της θάλασσας και της στεριάς, με μείωση του αlbedo και την περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας με επιτάχυνση της καταστροφής των πάγων.
Μία ακόμη αστρονομική θεωρία που επηρεάζει το κλίμα, αναφέρεται στην ηλιακή δραστηριότητα. Το πλήθος των ηλιακών κηλίδων στην επιφάνειά του, σχετίζεται με την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας που δέχεται η Γη. Το μέγιστο συμβαίνει κάθε 11 χρόνια, (11ετής κύκλος). Αναφέρεται το παράδειγμα της χρονικής περιόδου 1645 μέχρι το 1715 που για ένα διάστημα 70 ετών δεν υπήρχαν ηλιακές κηλίδες, γνωστό σαν ελάχιστο του Maunder. Εξετάζεται η σχέση του με τη μικρή εποχή των παγετώνων (Little Ice Age) στη Γη (1600–1850). Τότε παρουσιάστηκε μεγάλη πτώση της θερμοκρασίας στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι χιονοσκεπείς περιοχές.
Καταλήγοντας, να επισημάνω ότι οι αιτίες της κλιματολογικής αλλαγής που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι ανθρωπογενείς. Εάν συνεχίσουμε έτσι δεν νομίζω ότι θα υπάρχει φυσικό περιβάλλον ζωής για να αντιμετωπίσει τη νέα εποχή των παγετώνων σύμφωνα με τους αστρονομικούς κύκλους του Milankovitch.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω