Χριστίνα Κόκκοτα

Η ελευθεριάζουσα ατμόσφαιρα της αποκριάς είναι κυρίως ταξίδι στο όνειρο, στη φυγή, στην ψευδαίσθηση της μιας βραδιάς. Ενα είδος παραμόρφωσης και ανατροπής της υπάρχουσας πραγματικότητας, μακριά από τις κοινωνικές συμβάσεις και τους τυποποιημένους ρόλους, που μας επιβάλλει η καθημερινή μας ζωή, η οποία πραγματώνεται μέσα από την μεταμφίεση, που μπορεί να αναφέρεται στο πρόσωπο ή και σε ολόκληρο το σώμα και η επιλογή της έχει άμεση σχέση με τον ψυχισμό μας, με το μέρος του εαυτού μας, που θέλουμε να αποκαλύψουμε και που συνήθως το κρατάμε κρυφό, επειδή είμαστε εγκλωβισμένοι και δέσμιοι της κοινωνικής μας εικόνας.

Η αποκριάτικη μεταμφίεση συχνά υποδηλώνει την τάση φυγής και την επιδίωξη απόδρασης από το κοινωνικό status, που μας περιορίζει και μας οριοθετεί. Ετσι εξηγείται γιατί συνήθως μεταμφιεζόμαστε σ’ αυτό, που δεν θα τολμούσαμε ποτέ να είμαστε, επιδιώκουμε να κάνουμε αυτό που δεν θα κάναμε ποτέ στη μίζερη καθημερινότητά μας, να τονίσουμε τις υπερβολές του χαρακτήρα και της εμφάνισής μας, κάτι που δεν θα επιδιώκαμε ποτέ μέσα από το τυπικό καθημερινό μας ρούχο. Να βγούμε τελικά «αποκριατική αδεία» από τον εαυτό μας, να γίνουμε κάτι που θα θέλαμε να είμαστε αλλά δεν είμαστε.

Συνήθως είναι ο κόσμος του θεάματος και της πολιτικής, που τροφοδοτεί με εμπνεύσεις τον χώρο της αποκριάτικης αμφίεσης. Και αυτό γιατί ο μεν χώρος του θεάματος δημιουργεί πρότυπα και στερεότυπα, συχνά μη προσεγγίσιμα από τον καθημερινό άνθρωπο, ενώ το πεδίο της πολιτικής προσφέρεται για σάτιρα και διακωμώδηση, λειτουργίες άρρηκτα συνδεδεμένες με τη φύση του καρναβαλιού. Πρόσωπα δημοφιλών παραμυθιών και ήρωες εμπορικά επιτυχημένων ταινιών (Star Wars, Galatix, Superman, Batman) αποτελούν το έναυσμα για μαζική παραγωγή καρναβαλικών περιβολών, που αποτελούν το όνειρο πολλών μικρών καρναβαλιστών και προσοδοφόρα επένδυση της σχετικής με τον χώρο βιομηχανίας.

Η αντιστροφή εξάλλου των φύλων και η εφήμερη ανατροπή των παραδοσιακών ρόλων, που πραγματοποιείται μέσα από το αποκριάτικο παιγνίδι, δεν στερείται ψυχολογικής ερμηνείας. Όταν οι άνδρες μεταμφιέζονται σε γυναίκες, αυτό μπορεί να σημαίνει μια διάθεση προβολής του σατιρικού και κωμικού στοιχείου, που συντελείται μέσα από την διακωμώδηση της γυναικείας φιλαρέσκειας και της ανατομικής ιδιαιτερότητας του γυναικείου σώματος. Αλλά και στην περίπτωση των γυναικών που μεταμφιέζονται σε άνδρες, η ψυχαναλυτική διεργασία δεν φαίνεται απούσα και παραπέμπει ίσως στην απωθημένη επιθυμία διεκδίκησης από μέρους των γυναικών του αναβαθμισμένου ρόλου, που διαδραματίζει ο άνδρας σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία.

Αν η τυπική καθημερινή μας αμφίεση έχει προσδιοριστική και περιοριστική δύναμη, η αποκριάτικη φορεσιά διαδραματίζει, αντίθετα, ρόλο απελευθερωτικό και λυτρωτικό στην καταπιεσμένη από τις κοινωνικές συμβατικότητες ζωή μας. Ανταλλάσσοντας το πραγματικό με το ψεύτικο, που μας κρύβει, έχομε την αίσθηση ότι αποδεσμευθήκαμε, αποβάλαμε ένα μέρος του εαυτού μας – της εικόνας, που έχουμε συνθέσει για να τη βλέπουν οι άλλοι αλλά και εμείς οι ίδιοι – και μπορούμε πια να παίζουμε έναν ρόλο, αυτόν που δεν έχουμε καθόλου το θάρρος ή συχνά την ευκαιρία να τον υποδυθούμε στην καθημερινή ζωή. «Εάν μας στερήσουν την ψεύτικη περιβολή» επισημαίνει ο Ευάγγελος Παπανούτσος «ξαναγυρίζουμε στην τάξη και στον κανόνα. Ηταν ένα διάλειμμα που πέρασε, μια παρένθεση, που έχει κλείσει».

Αυτό το πέρασμα από την αλήθεια στο ψεύδος, από την πραγματικότητα στην ψευδαίσθηση φαίνεται ιδιαίτερα γοητευτικό. Ο μεταμφιεζόμενος παίζει ένα ρόλο, που ο ίδιος επέλεξε, χωρίς κανείς να του τον επιβάλει. Βεβαίως ελλοχεύει και εδώ η ταύτιση, όπως συμβαίνει με όλους τους ρόλους, μόνο που στην περίπτωση αυτή είναι εφήμερη και παροδική. Ετσι όταν ερωτήθηκε γνωστός ηθοποιός «πότε ντύθηκε για τελευταία φορά» απάντησε «χθες, φορώντας τα ρούχα του Βαλμόν στις «Επικίνδυνες Σχέσεις».

Σε τελευταία ανάλυση πρόσωπο και προσωπείο, άνθρωπος και μάσκα εναγκαλίζονται αξεδιάλυτα, όχι μόνο κάτω από την παραμόρφωση της αποκριάτικης αμφίεσης αλλά και στην καθημερινή μας ζωή. «Στο μακρύ ταξίδι της ζωής θα συναντήσεις τόσο πολλά προσωπεία και τόσο λίγα πρόσωπα» υποστηρίζει ο Λουίτζι Πιραντέλλο, το έργο του οποίου βασίστηκε στις μάσκες, που φοράμε στο «θέατρο της ζωής», προκειμένου να ανταποκριθούμε στους κοινωνικούς ρόλους, που επωμιζόμαστε. Το ερώτημα είναι πού τελειώνει το πρόσωπο και πού αρχίζει το προσωπείο, που το «είναι» και που το «φαίνεσθαι». Η διάκριση ωστόσο φαίνεται εύκολη στην περίπτωση του αποκριάτικου προσωπείου. Τι γίνεται όμως με το προσωπείο, που φοράμε πριν και μετά την Αποκριά; Με τη μάσκα της προσποίησης και της υποκρισίας, που φοράμε όλο τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής μας, η χρήση της οποίας δεν είναι καθόλου ανώδυνη, καθόλου παροδική και εφήμερη;

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News