Ηρώ Νικοπούλου: «Μας αρκεί το τεχνητό φως που μας κυκλώνει από παντού;»

Κρίστυ Κουνινιώτη

Οι τέσσερις ενασχολήσεις της -ζωγραφική, σκηνογραφία, πεζογραφία, ποίηση- «αλληλοσυμπληρώνονται», όπως λέει η ίδια, προσθέτοντας ότι «χωρίς έστω και μία από αυτές αισθάνομαι λειψή, και μερικώς ανέκφραστη». Η Ηρώ Νικοπούλου, με αφορμή Το Σβηστό Μανουάλι, την ατομική της έκθεση ζωγραφικής που φιλοξενείται στην Αγορά Αργύρη έως και τις 10 Σεπτεμβρίου, συστήνει στην «ΠτΚ» το συνθετικό τριμερές έργο της, μιλά για τη σημασία της ιστορικής μνήμης, για όσα τη θυμώνουν και τη φοβίζουν στο σήμερα, για τη σχέση της με την Πάτρα.

Από ποια εσωτερική σας ανάγκη προέκυψε  το «Σβηστό Μανουάλι» και ποια η μεγαλύτερη πρόκληση κατά τη δημιουργία του;

Θέλησα να εκφράσω και να μοιραστώ κάποιες σκέψεις μου σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αλλάζει ιστορική περίοδο για μια ακόμα φορά ο ελληνικός κόσμος μπαίνοντας σε μια άγνωστη νέα. Το ε­ρώ­τη­μα που τί­θε­ται μέ­σω του έρ­γου εί­ναι τι μπο­ρεί να ση­μαί­νει αυ­τή η νέ­α πε­ρί­ο­δος για την χώ­ρα, που κα­θώς α­φή­νει πί­σω της τα γνω­στά πα­τή­μα­τα της νε­ω­τε­ρικό­τη­τας δεν έ­χει α­κό­μα ο­ρα­μα­τι­στεί και πό­σω μάλ­λον δεν έ­χει α­κό­μα σχη­μα­τί­σει πει­στι­κή αν­τι­πρό­τα­ση για το μέλ­λον, κά­νον­τας ό­λο και πιο ο­ρα­τό τον  κίν­δυ­νο η χώ­ρα μας να α­πω­λέ­σει την ι­στο­ρι­κο-πο­λι­τι­σμι­κή της ταυ­τό­τη­τα και να με­τα­τρα­πεί σε α­δι­α­φο­ρο­ποί­η­το οι­κο­νο­μι­κο-γε­ω­γρα­φι­κό χώ­ρο.

Πρώτο γεννήθηκε το «Τέμπλο». Θα μας πείτε για τον ρόλο του στην τριμερή σύνθεσή σας;

Ας πούμε ότι λειτουργεί σαν οθόνη. Επι­νό­η­σα την ι­δέ­α του «Τέμ­πλου» εν εί­δει με­γε­θυ­μέ­νου λει­τουρ­γι­κού εκ­κλη­σι­α­στι­κού τρι­πτύ­χου, ως τον χώ­ρο προ­βο­λής της νε­ο­ελ­λη­νι­κής εκ­δο­χής της νε­ω­τε­ρι­κό­τη­τας, ό­πως αυ­τή προ­βάλ­λε­ται στο ευ­ρω­πα­ϊ­κό και παγ­κό­σμιο γί­γνε­σθαι για να επισημάνω αντιστικτικά την υ­πο­νο­μευ­μέ­νη σχέ­ση μας με το ι­ε­ρό α­πό τον χρη­σι­μο­θη­ρι­κό ορ­θο­λο­γι­σμό και τα εμ­πο­ρι­κά υ­πο­κα­τά­στα­τά του.

Postmodern Hellas τιτλοφορείτε το β’ μέρος. Σε αυτό, αφαιρείτε  τον έφιππο ανδριάντα  του Κολοκοτρώνη που στέκει μπροστά από την Παλαιά Βουλή.  Τι θελήσατε να συμβολίσετε μέσω αυτής της σταδιακής διαγραφής;

Την εξασθένηση -που κάποιες φορές αγγίζει την αποδόμηση- της ιστορικής μνήμης η οποία σε συμβολικό τουλάχιστον επίπεδο θα έπρεπε να λειτουργεί δυναμικά και να μας κινητοποιεί. Μέσω της σταδιακής εξαφάνισης του Κολοκοτρώνη επιχειρώ ένα κριτικό διάλογο ανάμεσα στο ιστορικό παρελθόν της απελευθερωμένης Ελλάδας και των άνωθεν μορφών που ε­πι­χει­ρούν σή­με­ρα να α­να­ση­μα­σι­ο­δο­τή­σουν την Ι­στο­ρί­α….

Στο τρίτο μέρος περιλαμβάνονται 12 συνθετικά πορτρέτα μεγάλων μορφών του Ελληνισμού. Με τι κριτήριο επιλέξατε τις συγκεκριμένες προσωπικότητες και με ποιο τρόπο λειτουργήσατε –ερευνητικά/συνειρμικά- για την άντληση του υλικού που αποκτά «φωνή»;

Το πρώτο κριτήριο -σχεδόν αυτονόητο- είναι η αναγνωρισιμότητα από όλους τους συμπατριώτες μας, και από αυτούς ακόμη που διαθέτουν μια στοιχειώδη έστω εθνική ιστορική συνείδηση. Το σημαντικότερο, όμως, κριτήριό μου ήταν η αντιπροσωπευτικότητα. Να υπάρχουν δηλαδή όλες οι πλευρές του Ελληνισμού που στρατεύτηκαν στον Αγώνα: τόσο εκείνοι που προετοίμασαν την Επανάσταση όσο και εκείνοι που την πραγμάτωσαν, τόσο οι πολέμαρχοι της ξηράς όσο και της θάλασσας, τόσο εκείνοι του Μωριά όσο και της Ρούμελης, τόσο οι λόγιοι όσο και οι πολιτικοί, τόσο οι χριστιανοί Έλληνες όσο και οι χριστιανοί Αρβανίτες, και βέβαια μαζί με τους άντρες και δυο από τις πιο σπουδαίες γυναίκες του Αγωνα. Τις προσωπικές μου συμπάθειες, όσο κι αν αυτές υπάρχουν και εκφράζονται, τις έβαλα σε δεύτερη μοίρα.

Τι θα θέλατε να εισπράξει ο θεατής από τη «συνδιάλεξη» των μερών της έκθεσης; Ποιο το στοίχημά σας;

Το πρώτο στοίχημα σε ένα έργο είναι πάντα το μοίρασμα της προσωπικής αγωνίας με περισσότερους ανθρώπους, το να μπορέσει ο θεατής να ξεκλειδώσει και να συμμεριστεί κάποια από τα θέματα/ερωτήματα που διατυπώνονται. Ο νοητός άξονας που διατρέχει και τα τρία μέρη στο Σβηστό Μανουάλι, θέτει ερωτήματα ως προς το πώς οραματιζόμαστε την ζωή μας. Μας αρκεί το τεχνητό φως που μας κυκλώνει από παντού; Μας αρκεί ο ρόλος του καταναλωτή; Συνειδητοποιούμε πόσο χρησιμοθηρικός και εργαλειακός είναι ο τρόπος που τίθενται τα θέματα της ιστορίας του παρελθόντος; Μας ενδιαφέρει μόνο το εξωτερικό σχήμα των πραγμάτων ή και η ουσία τους;  Και στο Τέμπλο και στη σκηνογραφία των Συνθετικών πορτρέτων εμπλούτισα το υλικό μου εκτός από στοιχεία της επίσημης ιστορίας με στοιχεία από την μικροϊστορία όπως μαρτυρίες, επίσης χρησιμοποίησα σε πολλά σημεία του έργου αρχειακό υλικό, όπως χειρόγραφες επιστολές, δημόσιες ή ιδιωτικές, νομίσματα, σύμβολα κ.λπ. Ο υπότιτλος της έκθεσης είναι Εικόνες για έναν Κόσμο που Περιμένει. Επομένως, όλα είναι δυνατόν να συμβούν, αρκεί να μην αφήσουμε το νήμα να μας ξεφύγει από τα χέρια, το νήμα που μας που ενώνει νοηματικά τα τρία μέρη του έργου.

Γιορτάζουμε επετείους μεγάλων γεγονότων της Ιστορίας μας –πέρυσι το 1821, φέτος το ’22. Πιστεύετε ότι έχουμε συνειδητοποιήσει  τη σημασία της ιστορικής μνήμης;

Νομίζω ότι η σχέση μας με την ιστορική μνήμη είναι επιφανειακή, επετειακού τύπου, παρ’ όλα τα μεγαλόστομες δηλώσεις που ακούγονται συνήθως. Τα μεγάλα γεγονότα που αναφέρετε θα έπρεπε να μας διδάξουν. Δεν μας αγγίζει η ιστορική μνήμη παρ’ όλη την μεγάλη σημασία της. Και αυτό διαιωνίζεται μέσω την τρομερής αντίφασης που υπάρχει ανάμεσα στις δηλώσεις και στην πραγματικότητα, μιλώ για τον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία στα σχολειά μας. Ποια ιστορική μνήμη μπορεί να συνειδητοποιηθεί από αγχωμένους μαθητές που παπαγαλίζουν δίχως να είναι σε θέση να ξεχωρίσουν τα γεγονότα του 1821 από αυτά των Βαλκανικών πολέμων, της Μικρασιατικής Καταστροφής ή του 1940;

Τι σας θυμώνει και τι σας φοβίζει στην εποχή μας;

Με θυμώνει η αδιαφορία για το κοινωνικό σύνολο και ο ωχαδελφισμός των βολεψάκιδων, η πρόταξη του προσωπικού ή του οικογενειακού συμφέροντος έναντι των πάντων, το παρκάρισμα στις ράμπες των ΑΜΕΑ, το βόλεμα στο δημόσιο με το ‘μέσο’ απ’ το παράθυρο, η οδήγηση στη ΛΕΑ… Εντέλει, η ψευδαίσθηση των προσωπικών λύσεων. Δυστυχώς έχει χαθεί -τουλάχιστον προς το παρόν- η έννοια του εμείς και έτσι βέβαια δεν προχωράνε τα πράγματα…  Με φοβίζει η ισχνότητα των αξιών πάνω στις οποίες υποτίθεται ότι θα σχεδιάσουμε το μέλλον μας. Με φοβίζει η άγνοια που τροφοδοτεί τη βία.

Η  φλόγα των κεριών του μανουαλιού πώς μπορεί να αποκτήσει ξανά την απαραίτητη ένταση για να μη σβήσει διά παντός, θεωρείτε;

Αν πάψουμε να έχουμε επετειακή σχέση με το παρελθόν μας, αν αρχίσει να μας συν-κινεί πάλι, αν ξεκαθαρίσουμε μέσα μας κάποια θέματα. Αν αποφασίσουμε να κουραστούμε περισσότερο αλλά για πράγματα που αξίζουν, αν θελήσουμε να σταθούμε μόνοι μας στα πόδια μας. Οταν συναισθηματικά ενηλικιωθούμε.

Ζωγραφική, σκηνογραφία, πεζογραφία, ποίηση. Και οι τέσσερις, γένους θηλυκού. Πώς συνομιλούν μεταξύ τους και ποια «κομμάτια» του εαυτού σας εκφράζει η κάθε μία;

Περισσότερο από το «συνομιλούν» θα έλεγα «αλληλοσυμπληρώνονται»! Χωρίς έστω και μία από αυτές αισθάνομαι λειψή, και μερικώς ανέκφραστη. Δεν ξέρω ούτε ποια αξίζει περισσότερο ούτε ποια από αυτές θα βγει περισσότερο κερδισμένη  στο αίσθημα του ευαίσθητου παραλήπτη που γνωρίζει. Αυτό που ξέρω είναι ότι από χρόνια πια συμβιβάστηκα με την ιδέα να τις τρέφω όλες -όπως ακριβώς τις γάτες τις γειτονιάς μου!…

Δεν είναι πρώτη φορά που πραγματοποιείται έκθεσή σας στην Πάτρα. Είναι η πρώτη, όμως, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιό μας, στο οποίο μαζί με τον Γιάννη Πατίλη έχετε κάνει μια σημαντική δωρεά. Θα μας πείτε;

Με την Πάτρα με συνδέουν πολλοί δεσμοί, προσωπικοί, φιλικοί, καλλιτεχνικοί. Σοβαροί θεσμοί της Ποίησης, όπως το Συμπόσιο και ο πιο πρόσφατος του Διεθνούς Φεστιβάλ, αγαπητά βιβλιοπωλεία και πολυχώροι, όπως το Πολύεδρο και το Επίκεντρο. Μια από τις πιο αγαπητές μας μορφές, δική μου και του Γιάννη, τόσο σε προσωπικό όσο και σε καλλιτεχνικό επίπεδο, είναι ο αείμνηστος σπουδαίος πατρινός ποιητής Χρίστος Λάσκαρης. Σε όλους αυτούς τους λόγους ήρθε να προστεθεί τα τελευταία χρόνια η πρόταση της καθηγήτριας Πανεπιστημίου Κατερίνας Κωστίου να δωρίσουμε στο Πανεπιστήμιο και στον νεότευκτο θεσμό του το ΕΑΤΤ, εγώ και ο σύντροφός μου Γιάννης Πατίλης τα προσωπικά μας αρχεία, τις βιβλιοθήκες μας μαζί με το αρχείο του ιστορικού περιοδικού Πλανόδιον καθώς και το πλουσιότατο αρχείο του λογοτεχνικών περιοδικών. Οπως βλέπετε γίναμε πολύ Πατρινοί με τον τρόπο μας!…

Πορτρέτο του Κολοκοτρώνη

Από τα εγκαίνια της έκθεσης Το Σβηστό Μανουάλι, Ηρώ Νικοπούλου, Μαρία Ψάχου, Παναγιώτης Γεωργίου, Κατερίνα Κωστίου, Σπύρος Βρεττός

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News