Κώστας Ακρίβος: «Σήμερα βγάζουμε προς τα έξω τον θηριώδη εαυτό μας»

Κρίστυ Κουνινιώτη

Μέσα από τις σελίδες του νέου, ιδιαίτερα αξιόλογου βιβλίου του «Ονομα Πατρός: Δούναβης» (εκδ. Μεταίχμιο), ο Κώστας Ακρίβος σκύβει με τρυφερότητα και σεβασμό στον άνθρωπο και σπουδαίο Ελληνορουμάνο συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι. Και αφηγείται τόσο αριστοτεχνικά και ζωντανά τη ζωή και το έργο του, ώστε ο αναγνώστης έχει την αίσθηση ότι βλέπει μπροστά του τον βιογραφούμενο ήρωα κι ακούει την ανάσα του. Ο βραβευμένος και πολυμεταφρασμένος συγγραφέας μιλάει στην «Π» για το βιβλίο του, για τον Ιστράτι και τον Καζαντζάκη, για την πάντα επίκαιρη μάχη υπέρ των ηττημένων της ζωής.

ΦΩΤ.: ΜΑΡΚΟΣ ΧΟΥΖΟΥΡΗΣ

-Τι σας (πρωτο)γοήτευσε στον Ελληνορουμάνο συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι, ώστε να αποφασίσετε να γράψετε τη μυθιστορηματική βιογραφία του;
Eναν αιώνα πριν από τους δικούς μας καιρούς ένα ορφανό φτωχόπαιδο από τα μέρη του Δούναβη ξεκινάει να γνωρίσει ταξιδεύοντας όλο τον κόσμο. Ταυτόχρονα, με τα λιγοστά γράμματα που γνωρίζει αρχίζει να γράφει βιβλία για να μάθει το πιο δύσκολο απ’ όλα: τον εαυτό του. Δεν μένει ωστόσο μονάχα σ’ αυτά. Μαθαίνει μόνος του τη γαλλική γλώσσα και γράφει ένα μυθιστόρημα, το «Κυρά Κυραλίνα», που αφήνει άφωνη τη γαλλική διανόηση, λογοτέχνες και φιλολόγους. Πρωτοπόρος, λοιπόν. Παράδειγμα ζωής και λογοτέχνη για τις επόμενες γενιές.

-Oταν προχωρήσατε βαθύτερα στη γνωριμία με τον άνθρωπο και τον συγγραφέα για τις ανάγκες της συγγραφής, τι σας εντυπωσίασε περισσότερο σε αυτή την προσωπικότητα;
Η ντομπροσύνη του. Δεν υπήρξε περίοδος ή φάση της ζωής του που να φέρθηκε κάλπικα ή να λειτούργησε εις βάρος κάποιου άλλου. Πάντοτε στο πλευρό του αδικημένου, του φτωχού και του ηττημένου θα τον δούμε. Η ίδια ειλικρίνεια χαρακτηρίζει και το έργο του. Δεν υποκρίθηκε, δεν καιροσκόπησε, δεν πάτησε στις πλάτες των ομοτέχνων του για να αναρριχηθεί. Βίος και έργο ανόθευτα από μικρότητες και κακίες.

-Στο βιβλίο σας συνδυάζετε την αφήγηση της πολυκύμαντης ζωής του Ιστράτι με περιλήψεις έργων του, δίνοντας την ευκαιρία στον αναγνώστη να γευτεί την αριστοτεχνική γραφή του και να την αναζητήσει. Ποιες οι προκλήσεις του εγχειρήματος;
Ο Σωκράτης έλεγε ότι δεν υπάρχουν «ιππικά πράγματα χωρίς τους ιππείς». Το αντιστρέφω: Πώς να μιλήσεις για έναν δημιουργό και να αναδιφήσεις τη ζωή του, αν δεν σκύψεις πρώτα να δεις και να μελετήσεις το έργο του; Το δημιούργημα φωτίζει τον πλάστη του, ακόμα κι αν αυτός κρύβεται επιμελώς πίσω του. Πόσω μάλλον στην περίπτωση του Παναΐτ Ιστράτι που όλο σχεδόν το έργο του, τα βιβλία του δηλαδή, είναι αυτοβιογραφικό.

-Η πρώτη του συνάντηση το 1927 με τον Καζαντζάκη οδηγεί σε μια βαθιά φιλία που κλονίστηκε, αλλά άντεξε. Πείτε μας για αυτό το κεφάλαιο της ζωής του Ιστράτι.
Συναντήθηκαν και γνωρίστηκαν στη Μόσχα το φθινόπωρο του 1927, όταν πήγαν ως επίσημοι προσκεκλημένοι για τις γιορτές των δεκάχρονων της Οκτωβριανής Επανάστασης. Συμπάθησε αμέσως ο ένας τον άλλον, είδαν πως τα χνότα τους ταιριάζουν, αγαπήθηκαν, τους ένωσε μια δυνατή φιλία. Θα ταξιδέψουν την επόμενη χρονιά στην Ελλάδα για να μιλήσουν για το θαύμα αυτής της επανάστασης και, επιστρέφοντας στη Σοβιετική Ενωση, θα κάνουν δύο μεγάλα ταξίδια, έχοντας όνειρο να μείνουν διά βίου στη χώρα. Γρήγορα, όμως, θα διαφωνήσουν για κάποιο ιδεολογικό ζήτημα και οι σχέσεις τους θα ψυχρανθούν. Χωρίζουν. Δεν θα συναντηθούν ποτέ μέχρι τον θάνατο του Ιστράτι, αν και τα τελευταία χρόνια αντάλλαξαν ξανά επιστολές αμοιβαίας φιλίας και αγάπης.

-Ο Ιστράτι υπήρξε υπέρμαχος της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης, της φιλίας. Σε μια εποχή που οι παραπάνω έννοιες είναι αποδυναμωμένες, ποια θα ήταν η στάση του και τι θα είχε να πει στον σύγχρονο άνθρωπο, λέτε;
Πάλεψε. Σήκω από τις λάσπες και βάλε ξανά τα δυνατά σου. Μη σκύβεις το κεφάλι. Αληθινά χαμένος είναι μονάχα αυτός που δεν τολμάει να μπει στη μάχη. Σφίξε τη γροθιά σου. Γίνε μπροστάρης στον πόλεμο της βιοπάλης και των ιδεών.

-Αν υποθέσουμε ότι συναντούσατε τον Ιστράτι στη γενέτειρά του τη Βραΐλα, την οποία επισκεφθήκατε, τι θα θέλατε να τον ρωτήσετε ή να συζητήσετε;
Ευτυχώς ο Ιστράτι γνώριζε και μιλούσε, έστω «τσάτρα πάτρα» όπως έγραψε ο Ασημάκης Πανσέληνος, τα Ελληνικά. Αρα, θα μπορούσε να μου απαντήσει στην ερώτηση ποια στιγμή της ζωής του ένιωσε να είναι απόλυτα ελεύθερος -η ελευθερία ήταν το όραμά του και για αυτήν πάλεψε.

-Εχοντας μακρά εμπειρία ως φιλόλογος στις σχολικές αίθουσες, πώς θα «μιλούσε» η διδασκαλία του έργου του Ιστράτι στους σημερινούς μαθητές;
Δύσκολη η εποχή μας, γεμάτη αντιφάσεις και ανισότητες. Ο,τι κερδίζουμε σε επιστήμη και ευφυΐα το χάνουμε στην κοινωνικότητα και στον συναισθηματισμό. Το ίδιο προβληματικό είναι και το σημερινό σχολείο, εννοώ το ελληνικό. Εχουμε μείνει πολύ πίσω στους τρόπους διδασκαλίας, στη στοχοθεσία και στον οραματισμό, με αποκλειστικό υπεύθυνο για αυτή την έκπτωση την Πολιτεία. Σπάνια να βρεις ένα παιδί που να αγαπάει το σχολείο έτσι όπως είναι σήμερα, επομένως να αγαπάει και το διάβασμα. Ο Ιστράτι λόγω των οικονομικών και οικογενειακών δυσχερειών δεν κατάφερε να τελειώσει ούτε καν το δημοτικό. Θα χαιρόταν ωστόσο αν έβλεπε κάποιο βιβλίο του στα χέρια ενός μαθητή, γιατί έτσι θα μοιραζόταν μαζί του την αγάπη για τον απλό άνθρωπο και το όραμά του για έναν καλύτερο κόσμο.

-«Το όνειρο, γιατρέ! Με την προϋπόθεση να μην ονειρεύεσαι μονάχος σου, αλλά μαζί με κάποιον άλλον, άντρα ή γυναίκα, που να σε αγαπάει» φράση του Ιστράτι που εξηγεί την ένταση με την οποία ζούσε. Πιστεύετε στη δύναμη των ονείρων; Στους σκοτεινούς καιρούς που ζούμε σε τι ελπίζετε;
Οποια μορφή κι αν παίρνει και όποιο όνομα κι αν της δίνουμε (φιλία, έρωτας, αλληλεγγύη…), η έμπρακτη υλοποίηση του αισθήματος της αγάπης είναι ο λόγος ύπαρξης του ανθρώπου στα εφήμερα χρόνια της παρουσίας του στη γη. Παρ’ όλα αυτά, πολλές φορές και ιδίως σήμερα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να βγάλουμε προς τα έξω τον θηριώδη εαυτό μας, το homo homini lupus. Και αναρωτιέμαι: τι θα γράψει η Ιστορία και τι θα μάθουν οι επόμενες γενιές για τη σημερινή ανθρωπότητα, όταν δεκάδες παιδιά δολοφονούνται καθημερινά στη Γάζα, τι;

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News