Μη λες ονόματα

Κωνσταντίνος Μάγνης

Στα συμβάντα με μεγάλη κοινωνική απήχηση, το ιδιωτικό γίνεται δημόσιο: Το συζητούν και το σχολιάζουν όλοι, κατά κανόνα παίρνοντας θέση. Τα μεγάλα γεγονότα, τα δράματα ιδίως, δοκιμάζουν την ηθική μας, αλλά και ενεργοποιούν το what if καθενός. Πολύ συχνά τοποθετούμαστε με φανατισμό, με κίνδυνο να φανατιζόμαστε προς λάθος κατεύθυνση, εφόσον έχουμε εσφαλμένη πληροφόρηση ή μας καθοδηγούν ιδεοληψίες: Νέος με μοτοσυκλέτα, άρα κάτι θρασύ θα έκανε. Και πολύ συχνά εμφιλοχωρούν πλάνες στην πληροφόρησή μας, ιδιαίτερα όταν δεν έχουμε πρόσβαση στις αλήθειες και τους ισχυρισμούς των πρωταγωνιστών ή στα στοιχεία του συμβάντος.

Καθώς το συμβάν εμπίπτει στη σφαίρα του ιδιωτικού, τα εμπλεκόμενα πρόσωπα προστατεύονται. Και αυτό είναι ασφαλώς ορθό. Αλλά από την άλλη πλευρά, σε σχετικά μικρές κοινωνίες το απόρρητο καταλύεται εύκολα, καθώς ο περίγυρος των πρωταγωνιστών αντιδρά με τον εύλογο, ανθρώπινο τρόπο. Κουβεντιάζει εντός του κύκλου το θέμα. Αλλά κάθε κύκλος τέμνεται με άλλους κύκλους. Και οι πληροφορίες κυκλοφορούν, συνήθως σε σαλατοειδή κατάσταση: Αλήθειες, υπερβολές, απατηλές εκδοχές, αλατοπίπερα του καθενός μας, μπερδεύονται όλα μαζί. Ενώ η μυστικότητα προστατεύει, σε εκθέτει ταυτόχρονα, λόγω της παραχάραξης που προκαλεί η ροή στο «χαλασμένο τηλέφωνο».

Η κατάσταση δεν πρόκειται να διορθωθεί αν δεν περάσει ο χρόνος, οπότε το κρύο αίμα θα αποτελέσει καλό αγωγό της αλήθειας. Ενδιάμεσα θα επικρατεί μια επικίνδυνη σύγχυση. Οσο για τους δημοσιογράφους, προσπαθούν να ανταποκριθούν στη θεμιτή, ανθρώπινη- ακραία στην εκδήλωσή της ενίοτε, ωστόσο- ζήτηση του κοινού για ενημέρωση (και να θέλει ο νομοθέτης, αυτή δεν μπορεί να την απαγορεύσει) αλλά εν μέσω εμποδίων.

Ο νόμος απαγορεύει καταστρατήγηση του απορρήτου, οι αρχές δεν μιλούν, τα πρόσωπα προστατεύονται. Το αποτέλεσμα είναι να ακυρώνεται ο ρόλος του τύπου στην πράξη: το κοινό αποκαρδιώνεται και επιβεβαιώνει μια προκατάληψη που είχε κατά των ΜΜΕ. Αγονται και φέρονται από τις εξουσίες, πολιτικές και οικονομικές, τα γνωστά. Κάποια ΜΜΕ με πειρατική αντίληψη καταστρατηγούν τις απαγορεύσεις, διεκδικώντας τον ρόλο του τολμητία, του ασυμβίβαστου, «φίλου της κοινωνίας». Και φυσικά ο νόμος θα επιβραβεύσει την αυθαιρεσία αυτή: Δεν ενεργοποιείται καμία συνέπεια. Η πειρατική αντίληψη παράγει κέρδη: Το κοινό σχηματίζει την άποψη ότι αν θες να μάθεις καμιά ενοχλητική αλήθεια, θα στραφείς στον πειρατή. Τα συμβατικά ΜΜΕ είναι για τις δημόσιες σχέσεις των περιφερειαρχών και των δημάρχων. Εντάξει, ο χώρος έχει δώσει και δικαιώματα, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Και ενώ ο νόμος δεν μας επιτρέπει να δημοσιεύουμε στοιχεία ιδιωτών που εμπλέκονται, με ευθύνη τους ή από ατυχείς συμπτώσεις, σε δραματικά ή επεισοδιακά συμβάντα, εδώ και πολλές μέρες η κοινωνία, μετά μεγίστης ικανοποιήσεως, απολάμβανε- ψευτοφρίττοντας ή σαρκάζοντας- το πρόσωπο και τα οικογενειακά στοιχεία του φιλανθρώπου συσσιτιάρχη που εκτέθηκε για υπεξαιρέσεις ή του οχυρωμένου νεοπαλαιοχριστιανού που μας τηλεδούλευε από το χαράκωμά του. Και παραλλήλως, μας προσφερόταν για δημόσια κατανάλωση το ιντριγκαδόρικο κουίζ ποιος είναι έγκυος και από ποιόν στο επίμαχο ταμπούρι: Ιδού η κόρη, ιδού η κοιλία, μένει ο δράστης. Μην είναι ο πατέρας; Μην είναι κανένας μεγαλωμένος αδελφός; Μην είναι κανένας άγγελος με τον κρίνο; Κάτω από μη ελέγξιμες συνθήκες και υπό άναρχα κριτήρια, τα προσωπικά δεδομένα πανεύκολα μπορεί να πάνε περίπατο, πρωτίστως όταν οι πρωταγωνιστές, εκούσιοι ή ακούσιοι, δεν είναι σε θέση να αυτοπροστατευθούν ή δεν τους κόβει να το κάνουν. Το συμπέρασμα είναι ότι η νομοθεσία περί δεοντολογίας και προστασίας προσωπικότητας είτε μπορεί να ισχύσει αυστηρά είτε μπορεί να γίνεται μια χαρά σώβρακο, κάτι που καταδεικνύει τον δείκτη της σοβαρότητας του κράτους και των θεσμών του, και τον βαθμό του αυτοσεβασμού των λειτουργών της πολιτείας, αλλά ενδεχομένως αδικεί το σώβρακο, που είναι ένα ένδυμα υψηλής υγειονομικής σημασίας.

Χρειαζόμαστε μια δίκη τύπου Λάρι Φλιντ, του πορνοπεριοδικατζή που διέλυσε την κατηγορούσα αρχή επικαλούμενος τις συνταγματικές διατάξεις περί ελευθερίας στην έκφραση, όχι επειδή θέλουμε να δημοσιεύουμε τα στοιχεία οδηγών που εμπλέκονται σε δυστυχήματα, αλλά επειδή πρέπει να καταστεί ξεκάθαρο το καθεστώς της δημοσιότητας επί ιδιωτικών καταστάσεων, γιατί η θολότητα, η ασάφεια και η ατιμωρησία της αυθαιρεσίας νομιμοποιεί αντιλήψεις και πρακτικές πολύ επικίνδυνες για τους πολίτες, για τους θεσμούς και τη δημοκρατία.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News