Ο άγνωστος ύμνος για τον Αγιο Ανδρέα! – Η «Π» αποκαλύπτει το έργο του 1424 που αγνοεί η πόλη

Παναγιώτης Ρηγόπουλος

Είναι ο άγνωστος μεσαιωνικός «ύμνος» της πόλης μας, που γράφτηκε το 1424 ειδικά για τον Αγιο Ανδρέα της Πάτρας, αλλά δυστυχώς παραμένει ακόμα στα αζήτητα! Ο Θάνος Μικρούτσικος, ως καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης «Πάτρα–Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2006» είχε σκοπό να το αναδείξει, αλλά η αιφνιδιαστική παραίτησή του ματαίωσε το σχέδιό του!

Η «Π» φέρνει σήμερα στο «φως» το άγνωστο «Apostolo glorioso», δηλαδή το μοτέτο του Guillaume Du Fay (περίπου 1397-1424) που έγραψε για τον Πολιούχο της Πάτρας.

Η μουσικολόγος Καίτη Ρωμανού σε μία μελέτη της είχε παρουσιάσει τα «βυζαντινά μοτέτα» του Guillaume Du Fay. Το «Vasilissa ergo gaude» και το «Apostolo glorioso» συνδέονται με την οικογένεια Malatesta.

Ο Du Fay έγραψε το Vasilissa ergo gaude το 1420 στο Ρίμινι της Ιταλίας, όντας στην υπηρεσία της οικογένειας. Μας λέει η Καίτη Ρωμανού: «Η οικογένεια Malatesta συνδέθηκε με την Ελλάδα με έναν από τους γάμους, συχνούς τα χρόνια εκείνα, που αποσκοπώντας στην ένωση των εκκλησιών, επέβαλλαν την ένωση ορθόδοξων και καθολικών νεαρών αριστοκρατών. Το μοτέτο γράφτηκε για τον γάμο της Cleofe Malatesta με τον Θεόδωρο Β΄ Παλαιολόγο, δεσπότη του Μορέα και αδελφό του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου.»
Πρέπει να σημειωθεί πως η Πάτρα ήταν υπό τους Φράγκους από το 1205. Το 1429 απελευθερώθηκε κατά την επιτυχημένη σε όλη την Πελοπόννησο εκστρατεία του Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου.

Το Apostolo glorioso / Cum tua doctrina / Andreas Christi famulus σχετίζεται με τον αδελφό της Κλεόπης, Pandolfo Malatesta,ο οποίος έγινε επίσκοπος Πάτρας στις 10 Μαΐου του 1424 και θεωρείται πολύ πιθανό ο Du Fay να τον συνόδευσε στην Πάτρα για τις τελετές και να έγραψε εκεί το μοτέτο.

Για την ενθρόνιση, λοιπόν, του τελευταίου λατίνου Αρχιεπισκόπου των Πατρών έπρεπε να γίνει μια τελετή στον ναό του Αγίου Ανδρέα στην παραλία. Ο ναός αναδεικνύεται σαφέστατα στο κείμενο, στο οποίο αναφέρεται το Αγιο Σπήλαιο και η ελιά, στην οποία, κατά την παράδοση, σταυρώθηκε ο Αγιος Ανδρέας.

Η ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΟΤΕΤΟΥ

Για τη χρονολόγηση του μοτέτου, ο πρ. διευθυντής της Μουσικής Βιβλιοθήκης στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών Christoph Stroux είχε πει: «Δημιουργήθηκε σύγχυση όταν ο Heinrich Besseler σε ένα άρθρο του το 1952 συνέδεσε το μοτέτο με μία επιγραφή, στην οποία ο Pantolfo Malatesta ανακοινώνει ότι το 1426 ανακαίνισε την εκκλησία του Αγίου στην παραλία. Ο Besseler νόμιζε ότι η επιγραφή, η οποία βρισκόταν από περίπου το 1810-1943 στο κάστρο των Πατρών, προερχόταν από την εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στην παραλία και τη χρησιμοποίησε για τη χρονολόγηση του μοτέτου.

Ομως, όλοι οι ιστορικοί των Πατρών συμφωνούν ότι η επιγραφή προερχόταν από άλλη εκκλησία του Αγίου Ανδρέα, η οποία υπήρχε κατά τον Μεσαίωνα και έως και τον 17ο αιώνα στον λόφο, έξω από τα τείχη του κάστρου και μετά καταστράφηκε από τους Τούρκους. Πρέπει, λοιπόν, η επιγραφή, η οποία έχει χαθεί, αλλά έχει εκδοθεί επανειλημμένως, να μη συνδυαστεί με το μοτέτο».

Επομένως, το Apostolo Glorioso είναι του 1424. Σε κάθε περίπτωση συνδέεται άμεσα με την Πάτρα και τον πολιούχο της.
Το κείμενο που αναφέρεται στον Αγιο και τη σύνδεσή του με την πόλη είναι ένα ανώνυμο σονέτο. Το μοτέτο είναι πεντάφωνο, δίγλωσσο (στα ιταλικά και στα λατινικά) και ισορρυθμικό – μετά την εισαγωγή (introitus).
Πρόκειται για ένα μικρό φωνητικό διαμάντι μόλις τρίλεπτης διάρκειας.

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΥΜΝΟΥ

«Δοξασμένε απόστολε, που εξελέγης από τον Θεό / Να ευαγγελιστείς στον
ελληνικό λαό / Την ενσάρκωσή του, που ήταν τυφλός σ’ αυτό, / Και αυτό το
έκανες χωρίς καμία αμφιβολία,
Και επέλεξες την Πάτρα ως κλίνη σου / Και αυτήν την ιερή σπηλιά για τάφο σου:
/ Σε παρακαλώ να προσεύχεσαι να σε ξαναβρώ, / Με την χάρη σου στην θεία παρουσία.
Cantus 2, Contratenor 2
Με το δόγμα σου προσηλύτισες στον Χριστό / Ολη τη χώρα, και με το πάθος και
με τον θάνατο / Που υπέφερες στον σταυρό στον ελαιώνα.
Αλλά υποτροπίασε σφάλλοντας και στενοχωρήθηκε. / Είθε να λάβει χάρη τόσο
ισχυρή, / Ωστε να αναγνωρίσουν τον αληθινό και ζώντα θεό.
Tenor
Ανδρέα, μαθητή του Χριστού».

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω