Ο Αρχιμήδης και τα νερά

Του Κωνσταντίνου Μάγνη, Διευθυντή Σύνταξης της εφημερίδας «Πελοπόννησος»

Είχαμε γνωρίσει έναν άνθρωπο που έβγαλε τα πρώτα του λεφτά δουλεύοντας σε συνεργείο διεξαγωγής δημοσκοπήσεων, αρχές δεκαετίας ’50, για γκάλοπ που γινόταν για λογαριασμό της αμερικάνικης πρεσβείας. «Ανοίγαμε τον κατάλογο και κάθε εκατό εγγραφές, σταματούσαμε σε έναν αριθμό. Καλούσαμε τον συνδρομητή και αν απαντούσε, ρωτούσαμε τι ψηφίζει». Αν δεν απαντούσε; Καλούσαν τον αμέσως από κάτω ή μετά από άλλα εκατό εγγραφές, δεν θυμόμαστε τι από τα δύο, το ρεζουμέ πάντως ήταν ότι το μοντέλο συγκρότησης δείγματος ήταν αμερόληπτο μεν, αλλά δεν πληρούσε τους κανόνες της αντιπροσωπευτικότητας.

Οι δημοσκόποι εκείνου του καιρού, μέχρι οι μαθηματικοί να
κάνουν προόδους, ευελπιστούσαν ότι η τυχαιότητα θα υπηρετούσε την πιστότητα. Τα συστήματα αυτά δεν ήταν και για πέταμα. Είχαμε διαβάσει μια ωραία ιστορία: Μετά την απελευθέρωση από τους ναζί, γίνονται εκλογές για τον Δήμο Αθηναίων. Υποψήφιος ο
Κοτζιάς, που είχε μεταξικό παρελθόν. Το γκάλοπ τον βγάζει προπορευόμενο. Η εταιρεία που το διεξάγει εκτιμά ότι κάποιο λάθος έχει κάνει και μαγειρεύει τα στοιχεία, για να μην την μαξιλαρώσουν, καθώς τα γκάλοπ ήταν άγνωστο και αδοκίμαστος νεωτερισμός, όπως τα μαγικά φάρμακα που λανσάρουν οι κομπογιαννίτες. Εν τέλει ο Κοτζιάς εκλέγεται πανηγυρικά.

Συμπέρασμα: Οι δικτατορίες δεν είναι τόσο κοινωνικά απεχθείς όσο θέλουμε να πιστεύουμε. Δείτε και τα ποσοστά του Πούτιν (στην Ελλάδα).

Πριν η χώρα αποκτήσει τους εθνικούς της γκαλοπίστες, όπως ο Ηλίας Νικολακόπουλος, που έφυγε αναπάντεχα από τη ζωή κολυμπώντας ακριβώς επειδή προσπαθούσε να την ευχαριστιέται, ή ο πατρινός Κώστας Παναγόπουλος, λάτρης του στίβου, οι δημοσκοπήσεις δεν γέμιζαν το μάτι του πληθυσμού. Όχι και αδίκως: Αφενός τα μαθηματικά μοντέλα τους δεν ήταν εξελιγμένα, αφετέρου το πολιτικό σύστημα διαχειριζόταν τις σφυγμομετρήσεις
κατά τρόπο πρωτόγονο και πολιτικάντικο. Μέσα δεκαετίας ’80, πόλωση: Εφημερίδες ένθεν κακείθεν προσκείμενες διεξάγουν γκάλοπ πεζοδρομίου. Πέφτουν εκατό μεσήλικες και ηλιωμένους, ΝΔ 62%. Και αντίστοιχα, υπέρ ΠΑΣΟΚ. Στο μεταξύ, εταιρεία δημοσκόπησης πουθενά. Το γκάλοπ το έκανε μια συντακτική ομάδα, πιθανώς ένα νεαρό μαθητευόμενο τρεχαντήρι του συγκροτήματος. Που ήξερε πού θα πάει να ρωτήσει κόσμο.

Όταν η δημοσκόπηση εξελίχθηκε σε μελετημένη επιστήμη, πλέον οι δημοσκόποι μετατράπηκαν σε θαυματοποιούς. Εννιά το βράδυ έβγαινε το πρώτο μετρήσιμο δείγμα, δέκα το βράδυ σου ανακοίνωναν ποιος έχει κερδίσει. Αλλά πριν φτάσουμε στο εκλογικό
αποτέλεσμα, που ήταν κρας τεστ σε αυθημερόν απόδοση για την αξιοπιστία του εκλογολόγου, περνούσαμε από τη δοκιμασία των ακτινογραφιών, με τον περισσότερο κόσμο να μην εννοεί τι θα πει «τι θα ψήφιζε ο πολίτης αν οι εκλογές γίνονταν αυτή την Κυριακή», και βέβαια να προεξοφλεί ότι εάν τα ευρήματα του γκάλοπ δεν συνέπιπταν με τη δική του αντίληψη για τα πράγματα ή με τις προσωπικές του επιθυμίες, ήταν σκαστή περίπτωση φτιασιδώματος που έπαιζε ρόλο αυτοεκπληρούμενης προφητείας.

Αραγε τα γκάλοπ επιδρούν στο αποτέλεσμα; Με τα χρόνια μάθαμε ότι τα πάντα επιδρούν στο αποτέλεσμα, αλλά αυτός που επηρεάζεται από ένα γκάλοπ σίγουρα δεν ήταν εξ αρχής
ευχαριστημένος από την αρχική του ή την περιστασιακή του προτίμηση. Περάσαμε, στο μεταξύ μια φάση κατά την οποία οι συστημικές κατακρημνίσεις – κρυμμένες ψήφοι, ευμετάβλητο θυμικό- μπέρδεψαν τους μαθηματικούς και βραχυκύκλωναν τα μοντέλα τους. Αλλά και πάλι έβγαλαν άκρη, ενώ βέβαια ο πολύς κόσμος είχε βαλθεί να λοιδορεί την επιστήμη, θεωρώντας την εξαδέλφη του φαύλου πολιτικού κόσμου. Με τον οποίο προφανώς οι δημοσκόποι είχαν σχέσεις: Τα γκάλοπ γίνονται κατ’ αρχάς με σκοπό να αγοραστούν, ειδάλλως ποιος να δαπανήσει τόσα λεφτά για να σπέρνει συνεργεία στη χώρα; Αλλά ο πρώτος επαγγελματίας δημοσκόπος που θα δεχθεί πείραγμα των στοιχείων του θα έχει ακυρώσει τον εαυτό του, και θα μετατραπεί σε απλό κομματικό εξαπτέρυγο με κομμένα φτερά.

Ετυχε να διασταυρωθούμε μια δυο φορές με τον Ηλία Νικολακόπουλο. Μικροκαμωμένος, κοκκινοπρόσωπος, σπινθηροβόλος, βαθύς αλλά και απολαυστικός, με γνώσεις και
ανησυχία, κοινωνικός και καλοδιάθετος. Ευχαριστημένος από τη διαδρομή του. Το πρότυπο του επιστήμονα που διαφημίζει την επιστήμη. Πέρα από τα μαθηματικά, η μελέτη των κοινωνικών ρευμάτων, απαιτεί γνώση της ιστορίας, ένστικτο, συμμετοχή στην ανοιχτή αγορά.

Ο Νικολακόπουλος ήταν ένας χρήσιμος ήρωας της ελληνικής δημοκρατίας και του εθνικού μιντιακού χώρου. Μας έφερε δίπλα δίπλα να παρακολουθούμε εκλογές και να αποδεχόμαστε την ετυμηγορία. Μας δίδαξε ανάγνωση της πολιτικής συμπεριφοράς της κοινωνικής μάζας. Αποτέλεσε σύμβολο της ωρίμασης της πολιτικής μας συνείδησης, στο μέτρο βέβαια που παράγοντες της περιόδου της κρίσης δεν ξαναβάλθηκαν να την ξεχαρβαλώσουν. Εφυγε κολυμπώντας στα νερά του Αιγαίου, έχοντας διανύσει χιλιάδες
μίλια στα νερά του κοινωνικού πελάγους. Σήμερα βλέπουμε τις δημοσκοπήσεις και τρομάζουμε. Μάγκα, θέλει πτυχίο μαθηματικών όχι η διεξαγωγή τους, αλλά η μελέτη τους. Στον τρίτο πίνακα, μετακινήσεις από προς, αναγωγές, εκτιμήσεις, συγκρίσεις, τα παρατάμε. Τα νερά είναι πλέον βαθιά και επικίνδυνα και σε ρουφάνε και ο χαμογελαστός εθνικός οιωνοσκόπος δεν είναι πια στην οθόνη μας, στην παρέα μας, στη ζωή μας.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ