Ο Οκταβιανός του Οκτωβρίου

Κωνσταντίνος Μάγνης

Δεν χρειάζεται να είσαι πολύ εξασκημένος για να συλλαμβάνεις τι εννοεί και τι δεν εννοεί ή πώς το εννοεί ένας πολιτικός, ιδιαίτερα όταν μιλάει από το μπαλκόνι, το οποίο παραδοσιακά αποτελεί πεδίο εκτόξευσης χαρταετών σε όλες τις χώρες, γιατί όχι και στη δική μας που έχει τεράστιο δυναμικό αιολικής ενέργειας που είναι κρίμα να μένει αναξιοποίητο.

Σαράντα χρόνια πριν από σήμερα, μέρες 1981, ήταν ευκρινέστατο κατά πόσο ο Ανδρέας Παπανδρέου σκόπευε να βγάλει τη χώρα από την Κοινή Αγορά, όπως λεγόταν η σημερινή ΕΕ ή πράγματι θα ξήλωνε τις αμερικάνικες βάσεις. Τον είχαμε άλλωστε παρακολουθήσει σε εκείνη την προεκλογική περίοδο, παραμονές της σαρωτικής επικράτησης με το (ανεπανάληπτο, πλέον) 48% και θυμόμαστε ότι είχε σταματήσει να λέει τέτοια πράγματα επί μήνες. Επιπλέον, το σύνθημα ΕΟΚ- και ΝΑΤΟ- το ίδιο συνδικάτο, αν δεν μας απατά η μνήμη μας, δεν είχε επινοηθεί από το ΠΑΣΟΚ. Από το ΠΑΣΟΚ είχαν επινοηθεί άλλα φραστικά σχήματα που μετρούσαν πολύ στον κόσμο: Η άσκηση υπερήφανης εξωτερικής πολιτικής, η αναγνώριση του δικαιώματος της τρίτης ηλικίας στην αξιοπρέπεια και η καθαγίασή της: Τιμημένα τα γηρατειά ανεξαιρέτως, ανεξάρτητα από τη διαδρομή καθενός στη ζωή του. Συγχωρεμένος προ του θανάτου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ανδρέας λατρεύτηκε με όρους θρησκευτικούς. Και αυτό ήταν άλλωστε ένα απωθητικό στοιχείο για τα σκεπτόμενα άτομα, σε σχέση με το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα και σε σχέση τον ίδιο τον Ανδρέα, αυτή η κολακεία των μαζών που επέστρεφε ως κολακεία εκ μέρους των μαζών προς τον ηγέτη, με άλλα λόγια ο άνθρωπος φάνταζε σαν ένας δημοκρατικός Οκταβιανός Αύγουστος, ο πρώτος δυτικός ηγέτης που είχε εμφανίσει τον εαυτό του ως μια ιερή περίπτωση, μια εν ζωή αγιοποίηση.

Μπορεί κάποιος να πει ότι σε μια πολιτική κουλτούρα μεσογειακού τύπου και σε μια κοινωνία με σωρευμένα ιστορικά φορτία από περιόδους συγκρούσεων, αυταρχισμού, δημοκρατικού ελλείμματος, διώξεων, ανισοτήτων αλλά και απωθημένων σε σχέση με το (ανθρώπινο) αίτημα προσωπικής κοινωνικής και οικονομικής ανέλιξης, είναι αναγκαία μια καλλιέργεια θρησκευτικότητας στον άξονα μεταξύ λαού και ηγέτη, άλλωστε και η αντίπαλη πλευρά είχε ημιθεοποιήσει τον Καραμανλή με τον καταχρηστικό τίτλο του εθνάρχη, ανάρμοστο για έναν ψηφισμένο άρχοντα με εντολή τετραετούς φάσματος. Που δεχόταν το τίτλο αυτάρεσκα, όπως και ο Ανδρέας τον πριγκιπικό τίτλο του «Ανδρέα».

Εστω και έτσι, η μεσσιανική συνθήκη στην πολιτική ζωή, πέραν του ότι ήταν αισθητικά αφόρητη ως πολιτική ουσία και ως παράσταση, ήταν και επικίνδυνη.  Η θωπευτική αντιμετώπιση της μάζας αποχαλινώνει και νομιμοποιεί κακές έξεις που ήδη είχαν αρχίσει να εκδηλώνονται ως χείμαρρος στη μεταπολιτευτική Ελλάδα, που έβγαζε το άχτι της μετατρέποντας τις ελευθερίες σε ρήξη αλύσσου. Ποιος θα μας πει, ρε, να κόψουμε το κάπνισμα στο νοσοκομείο και τη δημόσια υπηρεσία; Δεν ήταν βέβαια ο Ανδρέας ο ιδρυτής του λαϊκισμού, αλλά ήταν ο ηγέτης που επένδυσε στο πνεύμα αυτό, το μετέτρεψε σε μαγικό χαλί και απογειώθηκε πάνω του με μια αντιδημοκρατική έλλειψη ταπεινότητας, που χαρακτήρισε στη συνέχεια τον δημόσιο βίο και έγινε πηγή δεινών. Το ΠΑΣΟΚ πρόσφερε ασφαλώς πολλά στη δημοκρατική υπόθεση και τον εκσυγχρονισμό των θεσμών και των κοινωνικών ηθών, αλλά έβλαψε  στο μέτρο που απέφυγε πονηρά τον παιδαγωγικό ρόλο που συνιστά μια πτυχή της υπεύθυνης άσκησης της πολιτικής. Όταν ο αρχηγός πηγαίνει στα μπουζούκια και χορεύει στην πίστα ζεϊμπέκικα, δεν νομιμοποιεί απλά την εγχώρια πολιτιστική και ψυχαγωγική κουλτούρα, ούτε απεκδύεται μόνον τον πουριτανικό μανδύα της σοβαροφάνειας, αλλά δίνει καίριο χτύπημα στην τέχνη των αξιώσεων και των υψηλών απαιτήσεων, γιατί εξαλείφει το παραμικρό ίχνος τύψης για όσους παραδίδουν τον εαυτό τους στις ευκολίες της εκτόνωσης- άλλωστε και το ελληνικό τραγούδι της πίστας είναι ένας σκέτος λαϊκισμός- και διδάσκει πως μπορείς να είσαι έγκριτος χωρίς να εκθέτεις τον εαυτό σου στη βάσανο της πνευματικότητας και της εσωτερικότητας.

Σπουδαία προσωπικότητα ο Ανδρέας, αναμφίβολα. Αδιαμφισβήτητες και οι προθέσεις. Αλλά εμείς θα κρατάμε ανεξίτηλα τον αστερίσκο: Μπορούσε να προσφέρει περισσότερα στην κοινωνία εάν μοιραζόταν μαζί της μεγαλύτερα αποθέματα του ποιοτικού εαυτού του, που κρατούσε για τον ίδιο και το περιβάλλον που εκτιμούσε. Διερωτάσαι, σαράντα χρόνια μετά, κατά πόσο πραγματικά σε εκτιμά ο ηγέτης που μάχεται μεν για το καλό σου, αλλά δεν έχει πρόβλημα εάν ο κακός σου εαυτός χειροτερεύει αλλά και αν συμβάλλει και ο ίδιος αυτό, επειδή αυτό απορρέει από το συμφέρον της παράταξης, άρα και του τόπου. Παράταξη, ίσον τόπος. Όταν βέβαια ο δικομματισμός τα έκανε μπλε και πράσινο μαρέν, κανείς μας δεν έφταιγε σε τίποτα. Πάλι καλά που βρέθηκε η Μέρκελ για να φταίει εκείνη.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω