Πάτρα 1940: Οι πελαργοί που έφεραν τον θάνατο

Επιλογές Team

Ενας παγκόσμιος πόλεμος έχει εξ ορισμού το ευρύτερο δυνατό πεδίο αναφοράς: Εμπλέκεται σ’ αυτόν σύμπας ο πλανήτης, πράγμα που σχεδόν συνέβη με τη σύρραξη 1939-45, η οποία άγγιξε όλες τις κοινωνίες και τα κράτη της υφηλίου, ακόμα και αν δεν ενεπλάκησαν στρατιωτικά.

Η τρομακτική αναμέτρηση

Ενας πόλεμος ωστόσο, ακόμα και παγκόσμιος, συνιστά και τοπικό γεγονός, κάτι που ιδιαίτερα- και δραματικά- ίσχυσε στην περίπτωση της ελληνικής εμπλοκής στην τρομακτική εκείνη αναμέτρηση.

Δοκιμάστηκε κάθε γενιά της ελληνικής γης και κάθε έλληνας. Άλλος έδωσε τη ζωή του, άλλος έχασε δικούς του ανθρώπους, άλλος το σπίτι του, άλλος μάτωσε, πείνασε, αντιστάθηκε, βασανίστηκε, τρομοκρατήθηκε, στέναξε. Κάποιοι όλα αυτά μαζί. Αλλοι βρέθηκαν σε άλλα χώματα, και χάθηκαν εκεί ή παλιννόστησαν μετά από χρόνια, δικαιωμένοι ή καταρρακωμένοι. Και κάποιος άλλος, βέβαια, πρόδωσε. Ολων των ειδών οι εκδοχές της πανίδας και της χλωρίδας προκύπτουν σε έναν πόλεμο.

Πλήρωσε βαρύ φορτίο

Η Πάτρα, όπως και οι άλλες περιοχές της Αχαϊας και της χώρας, βίωσε «τον πόλεμο του ’40», όπως τον τιτλοφόρησε η κοινωνική εμπειρία, με τον δικό της τρόπο, πληρώνοντας τον δικό της βαρύ φόρο. Της κλήρωσε ένα πολύ μεγάλο μέρος του φόρου εκείνου να τον καταβάλει ταυτόχρονα σχεδόν με τις προκεχωρημένες δυνάμεις της συνοριακής ζώνης το πρωινό εκείνης της πρώτης ημέρας, με έναν βομβαρδισμό φονικό.

Ηταν ένα τρομακτικό και άνευ ιστορικού προηγουμένου γεγονός για τα κοινωνικά χρονικά. Σε προηγούμενες αναμετρήσεις η αεροπορία δεν είχε παίξει ιδιαίτερο ρόλο και πάντως η κοινωνία ήταν εντελώς αδαής- παγκοσμίως- σε σχέση με τα νέα φρικτά στρατιωτικά εργαλεία: Βομβαρδιστικά αεροπλάνα και οβίδες που ξέρναγαν όλεθρο σε αρκετά μεγάλη χωρική ακτίνα.
Είναι γνωστές οι αλήθειες και οι θρύλοι που αποκρυσταλλώθηκαν στην τοπική συλλογική μνήμη: Οι ατζαμήδες ιταλοί που πέρασαν τα δέντρα της Τριών Ναυάρχων για άγημα ή που νόμισαν ότι το συγκεντρωμένο πλήθος που χάζευε τα αεροπλάνα, εκλαμβάνοντάς τα για οικείες δυνάμεις, ήταν στρατιωτική μονάδα και ούτω καθεξής. Στην πραγματικότητα υπήρχε σχέδιο, άλλο αν δεν υπηρετήθηκε με ιδιαίτερη ακρίβεια. Και προφανώς δεν υπήρξε καμία τύψη πάνω στο ενδεχόμενο της «παράπλευρης απώλειας» στον άμαχο πληθυσμό. Η οποία υπήρξε και ήταν μεγάλη. Ηταν επίσης συγκλονιστική.

Εμείς οι νεότεροι ζήσαμε πολλά χρόνια με αυτές τις αφηγήσεις: Δεν υπήρξε σπίτι χωρίς μια βαριά μαρτυρία για εκείνον τον πρώτο βομβαρδισμό. Περίπου όπως συμβαίνει με τους σεισμούς: Καθένας έχει την ανθρώπινη ανάγκη να περιγράφει (και να το κάνει για χρόνια) πού βρισκόταν την ώρα του συμβάντος, πώς ένιωσε, πώς αντέδρασε, αντλώντας θαυμασμό ακόμα και αν τίποτε το ηρωικό δεν έκανε:

Τι είναι ηρωισμός

Ηρωισμός είναι και να μετέχεις στην ιστορία και να αντεπεξέρχεσαι σε μια δοκιμασία. Οι μεταγενέστεροι ακούγαμε για θύματα και τραυματίες. Ακούγαμε για εγκατάλειψη υπηρεσιών και καταστημάτων από έντρομους πολίτες. Ακούγαμε για μαζική μετακίνηση οικογενειών στο Μιντιλόγλι, τα Βραχνέικα και άλλες περιαστικές περιοχές, για πολλές μέρες, σε απόσταση ασφαλείας. Η πόλη δεν ασχολήθηκε με την επέτειο αυτή, εστίασε κατά την τοπική παράδοση στην επέτειο της απελευθέρωσης και τα εγκαίνια έκθεσης στο καταφύγιο των Υψηλών Αλωνίων. Η έκθεση με τη σειρά της ασχολήθηκε με άλλες ηρωικές στιγμές του Πολέμου και της Κατοχής. Αυτή καθ’ αυτή η επέτειος του βομβαρδισμού παρακάμφθηκε.

Η επιθετική Ιταλία

Η Ιταλική πολιτική από την αρχή του 20ου αιώνα ήταν ιμπεριαλιστική. Ο παλαιός πολιτικός της Ιταλίας Κρίσπι (1819-1901) συνιστούσε τη διείσδυση της Ιταλίας στη Βαλκανική και πρωτίστως στην Αλβανία. Κι αυτό επεδίωκε από τον Ιο παγκόσμιο πόλεμο. Η Ιταλία από τον Ιταλοτουρκικό πόλεμο του 1911-1912, είχε καταλάβει τα δωδεκάνησα, αλλά και μαζί με την Αυστρία αρνιόταν να ενωθεί η Βόρεια Ήπειρος με την Ελλάδα, που την είχε ελευθερώσει ο Ελληνικός στρατός στον A’ Βαλκανικό Πόλεμο του 1912. Ακόμη η Ιταλία ήταν αρνητική στη Συνθήκη των Σεβρών και στη παρουσία του Ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία το 1919-22,εχθρική.

ΕΠΙΣΗΣ, η Ιταλία του φασίστα Μουσολίνι, στις 31/8/1923, αιφνιδιαστικά κατέλαβε την Κέρκυρα μετά από προκατασκευασμένο -κατά πάσα πιθανότητα- εγκληματικό επιχείρημα (ύποπτος φόνος στην Αλβανική μεθόριο τριών Ιταλών αξιωματικών).

Η συνθηκολόγηση

Το βράδυ της 9ης Σεπτεμβρίου 1943 (στις 8 Σεπτεμβρίου είχαν συνθηκολογήσει με τους συμμάχους – Αμερικάνους και Άγγλους στην Ιταλία), εδώ στην Πάτρα συνθηκολόγησαν με τους Γερμανούς… Είχε φθάσει η ώρα της υποστολής της σημαίας. Η σημαία έμενε εκεί στο κοντάρι της. η κυκλοφορία μετά τις 8.00 μ.μ. απαγορευόταν.

Κι όμως ο κόσμος είχε συγκεντρωθεί από περιέργεια εκεί τριγύρω και περίμενε τι θα γίνει. Τέλος έφθασε μόνη η μουσική, χωρίς το τμήμα στρατού, χωρίς τους θρασείς συνοδούς, μόνη η μουσική και παιάνισε την υποστολή. Έγινε δεκτή από τον κόσμο με «γιούχα». Τέτοιο γιουχάισμα… συνέπεια της ανόητης υπεροψίας…

Ανανδρος

«Άνανδρος βομβαρδισμός κατά αμάχου πληθυσμού» έγραφε η Καθημερινή της Τρίτης 29 Οκτωβρίου 1940 αναφερόμενη στον βομβαρδισμό της Πάτρας που ξεκίνησε στις 9 και 45 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 και ολοκληρώθηκε το μεσημέρι της ίδιας ημέρας. Ένα γεγονός που έχει μείνει χαραγμένο στη μνήμη αρκετών Πατρινών που τότε ήταν παιδιά:

«Ημουν 5 ετών τότε και θυμάμαι εκείνο το πρωινό την πόρτα μας να χτυπάει δυνατά, διότι δεν είχαμε τότε κουδούνι αλλά χτυπητήρι. Ήταν ένας φίλος του πατέρα μου που φώναζε «πόλεμος -τ πόλεμος». Εγώ δεν ήξερα τι σημαίνει πόλεμος αλλά είδα τους γονείς μου να πετάγονται και φυσικά να μην μου δίνουν σημασία στο ερώτημά μου, τι είναι πόλεμος. Μέναμε στα Υψηλά Αλώνια και βγαίναμε στα μπαλκόνια και βλέπαμε τα αεροπλάνα που έκαναν βουτιά κι έριχναν τις βόμβες. Ο πατέρας μου είχε πάει στην τράπεζα όπου εργάζονταν και γύρισε τραυματισμένος.

Η αδελφή της μητέρας μου είχε γεννήσει την παραμονή τον εξάδελφό μου (ΣΣ: Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, η οικογένεια διασώθηκε, καθώς έπεσε βόμβα στο σπίτι τους, αλλά, έλειπαν όλοι). Ο πατέρας μου φώναξε έναν γνωστό αμαξά κι έβαλέ το φορείο με τη θεία μου και το μωρό κι εμένα με τον εξάδελφό μου, που ήμασταν μικρά. Βγαίνοντας στο δρόμο έβλεπες ένα κύμα κόσμου να μετακινείται κρατώντας στα χέρια του λιγοστά πράγματα προς την περιοχή του Αγ. Ιωάννη. Τότε είδαμε μπροστά μία αρχιεργάτρια η οποία έδινε το σύνθημα κι έλεγε ότι εμείς θα νικήσουμε.

Μάλιστα έδειξε το νεογέννητο εξάδελφό μου και είπε να βλέπετε το παιδί μπροστά μας θα είναι ο Θεός του πολέμου ο Άρης και πράγματι πήρε το όνομα Άρης. Όλοι φτάσαμε στο κτήμα όπου είχε γεμίσει με κόσμο που προσπαθούσε να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για να ζήσει»

• Από τις “Επιλογές” της “Π” στις 25 Οκτωβρίου 2020

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω