Πάτρα: Παρουσίαση του βιβλίου «Εμείς και η Ψυχή μας» – Σάββας Σαββόπουλος: «Την ευτυχία τη δίνει η χαρά του να έχεις μέτρο στη ζωή σου»

«Εμείς και η Ψυχή μας» τιτλοφορείται το νέο βιβλίο του διακεκριμένου ψυχίατρου-ψυχαναλυτή Σάββα Σαββόπουλου, το οποίο συνυπογράφει με τον δημοσιογράφο Κώστα Γιαννακίδη, και αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα που αφορά όλους μας.

Το εν λόγω βιβλίο θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 29 Μαρτίου (ώρα 19:30) στην αίθουσα της Φιλαρμονικής Εταιρίας Ωδείο Πατρών (Ρήγα Φεραίου 7 και Γκότση), σε εκδήλωση που συνδιοργανώνουν το βιβλιοπωλείο Γωνιά του Βιβλίου-Παπαχρίστου και οι εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Με αφορμή την παρουσίαση, ο πατρινής καταγωγής Σάββας Σαββόπουλος μας παραχώρησε μια εξαιρετικά κατατοπιστική –περί του ανθρώπινου ψυχισμού- συνέντευξη, όπου, εκτός των άλλων, μοιράστηκε έντονα αποτυπωμένες αναμνήσεις του από την Πάτρα των παιδικών και εφηβικών του χρόνων.

-Πώς γεννήθηκε η ιδέα του βιβλίου «Εμείς και η ψυχή μας» και ποιος ο σκοπός του;

Η ιδέα ήταν του δημοσιογράφου Κώστα Γιαννακίδη στον οποίο είχα δώσει μια συνέντευξη με αφορμή την έκδοση του προηγούμενου βιβλίου μου «Επτά Παραμύθια Ζωής» που αφορούσε την ψυχαναλυτική προσέγγιση των ασθενών που πάσχουν από καρκίνο. Στην συνέχεια κάναμε κάποια Podcast για θέματα ψυχικής υγείας στην σύγχρονη κοινωνία. Τον Κώστα ενδιέφερε ιδιαίτερα το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος, αυτό το θαυμαστό όργανο που μπορεί να παραγάγει τόσες σκέψεις και τόσα συναισθήματα. Μέσα από τις συζητήσεις μας αντιλήφθηκε ότι η κατανόηση των νευροφυσιολογικών παραμέτρων δεν αρκεί για να κατανοήσουμε την ψυχική λειτουργία του καθενός μας και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ μας. Θεωρήσαμε ότι η προσφυγή στην ψυχαναλυτική θεωρεία και κλινική ήταν απαραίτητη για να κατανοήσουμε τον σύγχρονο άνθρωπο και τον πολιτισμό που έχει θεσπίσει. Το βαθύτερο όμως κίνητρο για την έκδοση αυτού του βιβλίου είναι η επιθυμία μας (του Κώστα Γιαννακίδη και η δική μου) να ενημερωθεί το ελληνόφωνο κοινό για έννοιες δύσκολες που αφορούν την ψυχική υγεία με κατά το δυνατόν εύληπτη γλώσσα.

-Υπάρχει μια συγκεκριμένη ηλικία κατά την οποία διαμορφώνεται η ψυχική μας ζωή ή είναι μια συνεχής κοπιώδης, απαιτητική, διαδρομή;

Η διαμόρφωση του ψυχισμού μας αρχίζει ήδη από την εμβρυϊκή ηλικία. Εάν η μητέρα κατά την εγκυμοσύνη βιώσει τραυματικές καταστάσεις ή κάνει έντονες καταχρήσεις είναι πολύ πιθανό αργότερα το παιδί να εμφανίσει σοβαρά προβλήματα στην ανάπτυξή του. Τα πρώτα πέντε χρόνια μετά την γέννηση είναι καθοριστικά για τη διαμόρφωση του σκελετού του ψυχισμού, για την εξατομίκευση και την αυτονόμηση του παιδιού. Εάν κατά την παιδική ηλικία υπάρξουν προβλήματα στην αναπτυξιακή του πορεία, σαν συνέπεια ολέθριων καταστάσεων που βίωσε, η εφηβεία αποτελεί μία ευκαιρία να γίνουν κάποιες επανορθώσεις. Αυτό όμως μπορεί να συμβεί μόνον εάν το άτομο και το περιβάλλον του αντιληφθούν τα προβλήματα που υφίστανται και το επιβεβλημένο μιας αλλαγής. Επίσης κατά την ωρίμανση του ατόμου κάθε ηλικιακή κρίση, κάθε σημαντική αλλαγή, ακόμα και απώλεια αποτελεί μία ευκαιρία γι’ αυτό να αναθεωρήσει την οπτική του για τον κόσμο και να καταλάβει καλύτερα τον εαυτό του, την ιστορία του. Ουσιαστικά η προσαρμοστική του ικανότητα στις αντιξοότητες της ζωής θα καθορίσουν το πώς θα ωριμάσει, το πώς θα ζήσει.

-Είναι η παιδική ή εφηβική ηλικία πιο ευάλωτη για τυχόν στραβοτιμονιές της ψυχής και ποιος ο ρόλος της οικογένειας εν προκειμένω;

Όπως σε κάθε ζωντανό οργανισμό, έτσι και για τον άνθρωπο η αρχή της ζωής είναι η πιο καθοριστική. Στην παιδική ηλικία δομείται ο σκελετός του ψυχισμού και διαμορφώνονται τα βασικά χαρακτηριστικά της ταυτότητάς του σε κάθε επίπεδο. Στην εφηβεία, μια περίοδο ρευστή, το νεαρό άτομο επιχειρεί να χειραφετηθεί από την οικογένειά του, να σταθεροποιήσει την ταυτότητά του στις επιμέρους διαστάσεις της (έμφυλη ταυτότητα, κοινωνική, πολιτισμική κ.λπ.). Θα δοκιμάσει τα όριά του ψάχνοντας τις δυνατότητές του στην πραγματικότητα, ιδιαίτερα στο πεδίο της σεξουαλικότητας και της επιθετικότητας, ώστε να επιβεβαιωθεί. Στην εφηβεία οι «στραβοτιμονιές» επίσης μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στο άτομο (κατάθλιψη, αυτοτραυματισμοί, καταχρήσεις, παραβατική συμπεριφορά κ.λπ.). Η οικογένεια παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο στις δύο αυτές ηλικιακές φάσεις. Ο γονιός χρειάζεται να αγαπήσει, να φροντίσει, να κατανοήσει το παιδί, αλλά κυρίως να το οριοθετήσει. Τα παραπάνω αποτελούν την καλύτερη θωράκιση που μπορεί να του προσφέρει στην αναζήτηση του εαυτού του και του κόσμου.

Λέγοντας αγάπη και φροντίδα εννοώ την προσφορά των γονιών στο παιδί τους σε καθετί έχει ανάγκη να αναπτυχθεί, αλλά έχοντας στο μυαλό τους ότι η μεγαλύτερη προσφορά τους συνίσταται στο να ενισχύσουν την τάση του παιδιού τους για αυτονόμηση και όχι εκείνη για εξάρτηση. Οι γονείς, ιδιαίτερα η μητέρα, πρέπει να του δώσουν τη βεβαιότητα ότι μπορεί να τους «αφήσει» για να βρει το δικό του εαυτό, τον δικό του δρόμο. Οι γονείς είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουν ότι φέρνουν στον κόσμο ένα νέο άνθρωπο, αλλά αυτός δεν τους ανήκει. Ανήκει μόνο στον εαυτό του. Αυτός μπορεί μόνο να ονειρευτεί για τον εαυτό του, να πορευτεί τον δικό του δρόμο. Αν οι γονείς δεν δεχτούν την ετερότητα του παιδιού τους, ότι έχει το δικό του ξεχωριστό πεπρωμένο τότε αυτό είναι κακός οιωνός για την εξέλιξή του.

-Επειδή μιλήσαμε για την οικογένεια και λόγω του ότι έχει προκύψει μεγάλος σάλος με την ψήφιση του νομοσχεδίου για τον γάμο των ομοφύλων και την τεκνοθεσία, ποια η άποψή σας για το νέο μοντέλο οικογένειας σε ό,τι έχει να κάνει με την ανατροφή των παιδιών και την ευτυχία τους;

Στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, στις δημοκρατικές κοινωνίες η ισότητα των ατομικών δικαιωμάτων είναι δεδομένη. Δεν μπορεί ο ετερόφυλος να έχει περισσότερα δικαιώματα και υποχρεώσεις από τον ομόφυλο, αμφιφυλόφιλο ή τρανς.
Πρόκειται για ένα νομικό αλλά και πολιτικό ζήτημα που δοκιμάζει την ισονομία των πολιτών. Ωστόσο θα πρέπει να σημειώσουμε ότι και πριν την ψήφιση του σχετικού νόμου, ομόφυλοι άνδρες και γυναίκες είχαν δημιουργήσει τις δικές τους οικογένειες. Αυτό συνέβαινε, συμβαίνει –για όσους το επιλέγουν– γιατί πρόκειται για μια βαθιά ανθρώπινη επιθυμία. Η θεσμική αναγνώριση του γάμου των ομοφυλόφιλων δεν αποτελεί μόνο μια νομική διευθέτηση, με πολλά πρακτικά οφέλη για τους ομοφυλόφιλους γονείς και τα παιδιά τους, αλλά ανοίγει τον δρόμο για τη δημιουργία ενός συμβολικού κοινού τόπου, μιας ισότιμης ψυχικής εγγραφής σε μια κοινότητα, ένα σπίτι, μια οικογένεια, μια γενεαλογία. Θέλω να τονίσω ότι το πιο σημαντικό για την ανάπτυξη των παιδιών δεν είναι το βιολογικό φύλο των γονιών, όσο η επαρκής μη-τοξική γονεϊκή λειτουργία.

Κάθε ζευγάρι (ετερόφυλο ή ομοφυλόφιλο) απαρτίζεται από δυο διαφορετικούς ανθρώπους• από αυτούς κάποιος είναι πιο μητρικός κι ο άλλος πιο πατρικός. Το βασικό πρόβλημα στην ανάπτυξη του ανθρώπου είναι να βγει από την πρώτη συμβίωση με τη μητέρα του, από την οντότητα μητέρα-παιδί να διαφοροποιηθεί, να γίνει κάποιος άλλος, ανεξάρτητος. Ένα τρίτο πρόσωπο που βρίσκεται στο μυαλό του προσώπου που έχει αναλάβει την μητρική λειτουργία διευκολύνει αυτόν τον αποχωρισμό. Και στην περίπτωση των ομοφυλοφίλων ζευγαριών, όπως στα ετερόφυλα, προϋπόθεση για την ευτυχία των παιδιών είναι η αγάπη των γονιών, η φροντίδα τους και η οριοθέτησή τους.

-Άγχος, κατάθλιψη, νευρώσεις, εκρήξεις βίας παρατηρούνται σε ανηλίκους και ανηλίκους… Τι φταίει για όλες αυτές τις καταστάσεις που εμφανίζονται ανησυχητικά συχνά στην εποχή μας;

Για να τα πάρουμε με τη σειρά.

Το άγχος στις διάφορες μορφές του εμφανίζεται όταν το Εγώ του ατόμου, δηλαδή ο πυρήνας της ύπαρξής του, νιώθει να κινδυνεύει ή τραυματίζεται. Όσο πιο νωρίς στη ζωή τραυματίστηκε το παιδί τόσο τα άγχη είναι πιο πρώιμα και άρα πιο διαλυτικά για την ψυχική συγκρότηση του παιδιού. Αυτά μπορεί να αναδυθούν εκ νέου όταν το άτομο, ως ενήλικας, βιώσει ανάλογες τραυματικές καταστάσεις με εκείνες που βίωσε στην παιδική του ηλικία. Οσο πιο νωρίς έχει τραυματιστεί το Εγώ τόσο και πιο μεγάλες είναι οι συνέπειες. Αυτές μπορεί να κυμαίνονται από τις νευρώσεις μέχρι τις ψυχώσεις. Μεταξύ αυτών, οι οριακές διαταραχές και η ναρκισσιστική παθολογία.

Σχετικά με την κατάθλιψη, θα προτιμήσω να μιλήσω για καταθλίψεις, επειδή υπάρχουν διαφορετικής μορφής και προέλευσης καταθλίψεις. Υπάρχουν καταθλίψεις που εκλύονται αντιδραστικά σε επώδυνα γεγονότα, αλλά και χρόνιες καταθλίψεις που έχουν τις ρίζες σε παιδικές ή και βρεφικές καταθλίψεις, οι οποίες κάτω από στρεσογόνους παράγοντες μπορεί να εκδηλωθούν στον ενήλικα. Πιο συγκεκριμένα, η παιδική κατάθλιψη συχνά οφείλεται σε πρώιμους τραυματισμούς (βία, παραμέληση κ.λπ.).

Υπάρχουν επίσης οι ναρκισσιστικές καταθλίψεις, η μανιοκατάθλιψη και άλλες ψυχωσικές καταθλίψεις.

Οι εκρήξεις βίας σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στην έλλειψη ελέγχου των επιθετικών ενορμήσεων του ανθρώπου. Εάν αυτός ο έλεγχος δεν συμβεί στα πρώτα χρόνια του παιδιού, εάν οι γονείς δεν εκπαιδεύσουν το παιδί τους να τιθασεύει τις ενορμήσεις, πρώτα με το παράδειγμά τους. Θα του δείξουν και θα του διδάξουν να διαπραγματεύεται με τον λόγο όταν προκύπτουν συγκρούσεις, όταν είναι θυμωμένο. Το ίδιο με την επιθετικότητα πρέπει να συμβεί και για τη σεξουαλικότητα, την άλλη ενόρμηση, η οποία και αυτή θα πρέπει να εκπαιδευτεί, ούτως ώστε να εκφράζεται με τρόπο κοινωνικά αποδεκτό. Στην ενήβωση έχουμε μια τεράστια βιολογική αλλαγή στο άτομο που προκαλεί ένα πλημμύρισμα του ψυχισμού του από τις ενορμήσεις.

Και σε αυτή την περίπτωση, το Εγώ του ατόμου θα χρειαστεί να διαχειριστεί αυτές τις ενορμήσεις με τέτοιο τρόπο ώστε να μη βλάψει ούτε τον εαυτό του ούτε τον άλλον. Όταν δεν το καταφέρνει αυτό, η βία είναι μια εύκολη διέξοδος για να εκφορτιστεί η επιθετικότητα, συχνά και η σεξουαλικότητα (έμφυλη βία, οικογενειακή βία, κ.λπ.). Πολύ περισσότερο σε μια κοινωνική πραγματικότητα που είναι ρευστή, που παλιές δικλίδες ασφαλείας (χαλάρωση οικογενειακών δεσμών, περιθωριοποίηση ιδεολογιών και θρησκείας κ.λπ.) δεν είναι πια λειτουργικές και το άτομο νιώθει αποπροσανατολισμένο. Όσο πιο απροστάτευτος νιώθει ο άνθρωπος, κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορεί να προσφύγει στη βία. Ιδιαίτερα αν μέσα του δεν έχει εσωτερικεύσει τις ηθικές αξίες.

-Η θεραπεία για τα παραπάνω απαιτεί τη συμβολή του ειδικού της ψυχής ή μπορεί να επιτευχθεί και μέσω της ατομικής προσπάθειας;

Για τις παραπάνω καταστάσεις, στις οποίες αναφέρθηκα δεν νομίζω ότι το άτομο από μόνο του μπορεί να δώσει λύση στα προβλήματά που τις προκαλούν. Μπορεί να τα καταπιέσει, να τα καταστείλει, να τα βάλει κάτω από το χαλί ακόμα και για χρόνια. Όμως αυτά θα παραμένουν εκεί και θα επηρεάζουν την προσωπικότητα του ατόμου, θα την παραμορφώνουν εν αγνοία του. Πολύ συχνά δεχόμαστε ασθενείς που μπορεί να βιώνουν για πολλά χρόνια κατάθλιψη, κάνοντας «υπομονή» και επιχειρώντας να τη διαχειριστούν την κατάσταση μόνοι τους ή με τη βοήθεια του περιβάλλοντός τους, το οποίο επιβαρύνουν. Γενικά εάν αυτά τα άτομα παραμελήσουν θεραπευτικά την κατάθλιψη, αυτή προοδευτικά επιβαρύνεται με αρνητικές επιπτώσεις για την ποιότητα ζωής. Κάποιες φορές τα άτομα αυτοκτονούν. Σε άλλες περιπτώσεις, η παραμελημένη κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει σε σωματική νόσο.

-Κατά πόσο εξοικειωμένοι είμαστε, σήμερα, με τον ψυχίατρο-ψυχαναλυτή και κατά πόσο η όποια εξοικείωση έχει να κάνει με το φύλο ή την ηλικία;

Όσο περισσότερο εκσυγχρονίζεται η κοινωνία και ενημερώνεται υπεύθυνα για τα προβλήματα που μαστίζουν τα άτομα και την κοινότητα στην εποχή μας τόσο καλύτερα εξοικειώνεται και για τη λειτουργία του ειδικού της ψυχικής υγείας, ιδιαίτερα του ψυχιάτρου – ψυχαναλυτή. Τότε πιο εύκολα θα προσφύγει σε αυτόν, στις υπηρεσίες του, όταν υπάρχει ανάγκη. Νομίζω ότι οι γυναίκες και οι νεότερες γενιές ενδιαφέρονται περισσότερο για το πώς λειτουργεί ο ψυχισμός, πώς εξελίσσονται οι φάσεις της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης, τι καθορίζει τις σχέσεις των γονιών με τα παιδία τους, τι ενώνει και τι απωθεί τους ερωτικούς συντρόφους κ.λπ.

-Είναι η κρίση της μέσης ηλικίας επικίνδυνη για κάποια ψυχική διαταραχή, και γιατί; Ρωτάω, διότι μπορεί κάποιος να σκεφτεί ότι ένας ώριμος, ηλικιακά, άνθρωπος έχει αναπτύξει πιο σταθερό ψυχισμό.

Στη μέση της ζωής συμβαίνει συχνά το άτομο να αναρωτηθεί για το πώς έζησε τη μισή ζωή του, αν θέλει να την συνεχίσει με τον ίδιο τρόπο ή αν αυτό του είναι ανυπόφορο. Κάποιες φορές αυτά τα ερωτήματα δεν τα συνειδητοποιεί σε όλες τους τις διαστάσεις. Η κρίση που εμφανίζεται παραπέμπει σε μια στιγμή ανισορροπίας αλλά ταυτόχρονα και σε μια πρόσκληση στο άτομο να κρίνει τι είναι καλό και τι δεν είναι καλό στη ζωή του. Έτσι η κρίση της μέσης ηλικίας είναι αφενός μια πηγή ανησυχίας, αφετέρου μια νέα ευκαιρία για να κάνει το άτομο τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις στη ζωή του, που θα τον φέρουν πιο κοντά στις επιθυμίες του, τις οποίες ενδεχομένως στο παρελθόν είχε διαψεύσει. Του παρουσιάζεται έτσι μια ευκαιρία να ανακαλύψει έναν εαυτό που αγνοούσε.

Έχετε δίκιο να λέτε ότι κάποιος άνθρωπος με σταθερό ψυχισμό και με πλούσιες διαπροσωπικές σχέσεις αντέχει καλύτερα τους κραδασμούς που εμφανίζονται στο μισό της ζωής. Όμως στην περίπτωση που ο ψυχισμός του ατόμου είναι ευάλωτος και ζει σε δύσκολο περιβάλλον η κρίση της μέσης ηλικίας μπορεί να οδηγήσει σε ψυχική ή σωματική διαταραχή, σε προβλήματα συμπεριφοράς και σε «στραβοπατήματα» που θα έχουν υπαρξιακές αρνητικές επιπτώσεις. Σε αυτά τα άτομα η ψυχοκοινωνική στήριξη είναι απαραίτητη για να μπορέσουν να επεξεργαστούν αυτή την κριτική περίοδο στη ζωή τους.

-Η ωρίμανση απαιτεί σαφώς δουλειά με τον εαυτό μας. Σε μια εποχή με τρελούς ρυθμούς και μπόλικη ανασφάλεια, προλαβαίνουμε να «ακούσουμε» την ψυχή μας και αν όχι, πώς μπορούμε να το κάνουμε;

Ζούμε σε έναν ναρκισσιστικό πολιτισμό. Η κουλτούρα του live style κυριαρχεί στις προτεραιότητες του σύγχρονου ανθρώπου που προωθεί την εικόνα, το φαίνεσθαι, τις επιδερμικές σχέσεις, το εφήμερο. Πρόκειται για έναν τρόπο ζωής που αντιμάχεται τη γνώση της ιστορίας και το νόημα που έχουν τα πράγματα και οι καταστάσεις που ζούμε. Ύψιστες αξίες στην εποχή μας είναι τα χρήματα, η εξουσία, η φήμη, η λάμψη. Η κοινωνία είναι οικονομικοκοινωνικά προσανατολισμένη στην παραγωγικότητα και στη συσσώρευση του πλούτου. Οι άνθρωποι τρέχουν για να βρουν την ευτυχία τους σε επιτυχίες στο «έξω» Και όσο τρέχουν να βρουν κάτι εκεί μακριά που τους περιμένει για να δοξαστούν, για να πλουτίσουν, για να γυαλίσουν τη ναρκισσιστική τους εικόνα, τόσο πιο πολύ ξεχνούν τον εαυτό τους, τα παιδικά τους όνειρα, τα ιδανικά τους, τα παραμύθια τους. Όμως ένας εαυτός αλλοτριωμένος, που ζει σε ένα κόσμο ρευστό χάνει την ουσία του, το νόημά του Και τότε οδηγείται σε αδιέξοδο και συχνά σε σοβαρές διαταραχές ατομικές ή συλλογικές. Ωστόσο η κρίση που θα προκύψει σε κάποιον αποτελεί ακόμα μια ευκαιρία για να ξανασκεφτεί τη ζωή του. Θεωρώ ότι απέναντι σε κάθε κρίση η καλύτερη απόκριση γι’ αυτόν που έχει το πρόβλημα είναι ο άλλος, το να σου κρατήσει το χέρι κάποιος που νοιάζεται για σένα. Εδώ είναι και ουσιαστικός ρόλος, η λειτουργία του ψυχιάτρου–ψυχαναλυτή απέναντι σε αυτόν που υποφέρει.

-Τελικά, κύριε Σαββόπουλε, ποιο είναι, θα λέγατε, το «κλειδί» της ευτυχίας ή έστω στιγμών της;

Η ευτυχία ετυμολογικά σημαίνει καλή τύχη, ευνοϊκή τύχη. Πάντα οι άνθρωποι επιδίωκαν και επιδιώκουν και τώρα να είναι ευτυχείς. Πολλοί σοφοί, ανάμεσά τους και ο Φρόιντ, αναγνώρισαν ότι η βασική επιδίωξη του ανθρώπου στη ζωή είναι η ευτυχία. Από τη θέσπιση του πολιτισμού, ο άνθρωπος επιχειρεί να κατακτήσει την ευτυχία με δύο τρόπους: Αφενός επιδιώκει να εξαφανίσει κάθε πόνο και δυσαρέσκεια και αφετέρου προσπαθεί να ζήσει έντονα συναισθήματα ευχαρίστησης ή και απόλαυσης. Συχνά μια απ’ αυτές τις οδούς δεν έχει αναπτυχθεί καλά, κάποιες φορές και οι δύο. Στις μέρες μας, για να είσαι αποδεκτός πρέπει να φαίνεσαι ευτυχής και να το επιδεικνύεις στους άλλους. Αυτό θα το επιδείξεις με το όμορφο σπίτι σου, το γρήγορο αυτοκίνητό σου, τα ακριβά ρούχα, τα κοσμήματα τα παιδιά σου. Η ευτυχία εδώ γίνεται συνώνυμη με το να δείξεις στους άλλους ότι τα κατάφερες. Έστω κι αν μέσα σου είσαι «τσαλακωμένος». Σήμερα η δυστυχία, ο πόνος αντιμετωπίζονται σαν αναπηρία που προκαλεί στο άτομο ναρκισσιστική πληγή. Νομίζω ότι το κλειδί να ζήσουμε όμορφα και να έχουμε στιγμές ευτυχίας είναι το να αναγνωρίσουμε ότι η ευτυχία είναι απρόσιτη στον άνθρωπο σαν κατάσταση μακαριότητος. Αυτή είναι για τους Ολύμπιους θεούς. Φρονώ ότι όσο λιγότερο νοιάζεσαι γι’ αυτό που οι άλλοι θεωρούν ευτυχία και όσο περισσότερο κοιτάς να είσαι ο εαυτός σου τόσο περισσότερο πλησιάζεις την ανθρώπινη ευτυχία. Για να το πω σύντομα νομίζω ότι την ευτυχία τη δίνει η χαρά του να έχεις μέτρο στη ζωή σου, το να δεχτείς ότι στη ζωή σου θα έχεις και στιγμές πόνου και δυστυχίας. Ο Καμύ έλεγε για τον Σίσυφο. Θα πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο.

-Κλείνοντας, δυο λόγια για τη γενέτειρά σας. Τι κρατάτε από την Πάτρα των παιδικών-εφηβικών σας χρόνων;

Γεννήθηκα στην Πάτρα και έζησα εκεί μέχρι την 5η Γυμνασίου στη συνοικία του Αγιαλέξη, όποτε μετακομίσαμε στην Αθήνα, για να σπουδάσω Ιατρική. Έτσι τα πρώτα πράγματα για την ζωή τα έμαθα στην Πάτρα. Η οικογένειά μου, γειτονιά μου, οι φίλοι μου, τα παιχνίδια μας, οι αλάνες, τα περιβόλια, το 26ο Δημοτικό, το 1ο Γυμνάσιο Αρρένων, οι χριστιανικές ομάδες, οι παραλίες, ήταν οι τόποι όπου είχα τις πρώτες χαρές και λύπες, τα πρώτα όνειρα, τον πρώτο έρωτα, τις πρώτες επιτυχίες και αποτυχίες.. Θυμάμαι πάντα ευχάριστα τα μπάνια στην Τερψιθέα, τρώγοντας τηγανητές πατάτες και ακούγοντας Καζαντζίδη στο τζουμπόξ, το γλέντι του Πάσχα στο σπίτι μας. Το σπίτι μας ήταν κοντά στο γήπεδο της Παναχαϊκής. Με συμπαθούσε ο Κώστας Δαβουρλής και με έπαιρνε τις Κυριακές στο στάδιο. Τον θαύμαζα, τον καμάρωνα για τις ντρίπλες και τα εντυπωσιακά γκολ. Στην οικογένεια και στο σχολείο υπήρχε αυστηρή πειθαρχία.

Δοκιμάζαμε κι εμείς τότε σαν έφηβοι τα όρια. Θυμάμαι στην Τρίτη Γυμνασίου το σκασιαρχείο που έκανα με δυο φίλους μια ηλιόλουστη μέρα του Φλεβάρη, και πήγαμε για μπάνιο στην παραλία. Εντυπωσιακό ήταν το δίπολο της θρησκευτικής κατάνυξης και οι λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμή του Αγίου Ανδρέα από τη μια πλευρά και το ξεφάντωμα στο καρναβάλι, η διονυσιακή τρέλα, τα μπουρμπούλια, οι σερπαντίνες, τις σοκολάτες που πετούσαν όμορφες κοπέλες από τα άρματα του Καρνάβαλου και κυρίως τον διάχυτο ερωτισμό. Θυμάμαι τα πολιτικά πάθη και τις μεγάλες προεκλογικές συγκεντρώσεις του Γιώργου Παπανδρέου στην πλατεία Γεωργίου, όπου με έπαιρνε ο πατέρας μου. Μια θλιβερή ανάμνηση ήταν ότι στα επτά μου χρόνια συνάντησα τις πραγματικότητες «καρκίνος» και «θάνατος», όταν έσβησε από λευχαιμία ένα γειτονάκι δώδεκα ετών, ο Βασιλάκης, που ήταν συμμαθητής του αδελφού μου Ανδρέα.

Όλη η γειτονιά βυθίστηκε στο πένθος και για πρώτη φορά είδα τους γονείς φοβισμένους και αμήχανους. Σαν να μην έφτανε αυτό, λίγους μήνες αργότερα σφοδρές βροχοπτώσεις προκάλεσαν την υπερχείλιση του ποταμού Μείλιχου με αποτέλεσμα οι δρόμοι στην γειτονιά μας να γίνουν χείμαρροι και να πλημμυρίσουν τα σπίτια μας. Το ισόγειο του σπιτιού μας γέμισε νερά και λάσπη. Ακόμα και κάποια παράσημα του πατέρα μου από τους πολέμους χάθηκαν. Ξαφνικά γίναμε «πρόσφυγες», αλλά αγαθοί γείτονες που τα σπίτια τους δεν επλήγησαν μας υποδέχτηκαν και μας φιλοξένησαν για όσο καιρό χρειάστηκε μέχρι να επιστρέψουμε με ασφάλεια στο σπίτι μας.

Εκεί ανακάλυψα την αλληλεγγύη. Επίσης με λύπη ανακαλώ μια εικόνα μια-δυο μέρες μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Τον φαντάρο με το όπλο του στη γωνία Κύπρου και Έλληνος Στρατιώτου. Το 26ο Δημοτικό σχολείο είχε γίνει για δυο περίπου μήνες τόπος κράτησης για πολλούς άνδρες που συνελήφθησαν ως επικίνδυνοι από τη χούντα. Λυπημένοι κάθονταν ή περπατούσαν στο προαύλιο του σχολείου. Θυμάμαι που περνώντας έξω από το σχολείο πηγαίνοντας για το 1ο Γυμνάσιος είδα πίσω από τα κιγκλιδώματα του σχολείου να κάθεται σε ένα πεζούλι ένας ευγενικός μεσήλικας που δούλευε αρτεργάτης στον φούρνο του Γιοβάνη. Τον χαιρέτησα και του χαμογέλασα, με χαιρέτησε και μου χαμογέλασε κι εκείνος. Δεν ξεχνώ ακόμα το πικρό του χαμόγελο. Ούτε αυτήν την παγωνιά που έφερε η δικτατορία.

*Ομιλητές στην εκδήλωση:

Σάββας Σαββόπουλος– ψυχίατρος -ψυχαναλυτής. ∆ιδάσκων ψυχαναλυτής της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας και μέλος της ∆ιεθνούς Ψυχαναλυτικής Ένωσης. Ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Ψυχοσωματικής Εταιρείας και μέλος του Ινστιτούτου Ψυχοσωματικής του Παρισιού. Είναι διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Γενεύης. Βιβλία και άρθρα του σχετικά με την εργασία του έχουν δημοσιευτεί στα ελληνικά και σε άλλες γλώσσες.

Κώστας Γιαννακίδης – δημοσιογράφος. Γράφει στις εφημερίδες Τα Νέα και Το Βήμα, και στον ιστότοπο Protagon.gr, επίσης κάνει ραδιοφωνική εκπομπή στον Best 92.6.

Κωνσταντίνος Ασημακόπουλος- ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής Πατρών.

Αγγελική Στεφανάκη– πρόεδρος ΣΓΚΜ ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ Ν. ΑΧΑΪΑΣ.

 

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News