Πελοπόννησος 1886-σήμερα: Πρόσωπα και γεγονότα

Αρχές Ιουλίου 1886, μία εποχή τόσο μα τόσο μακρινή. Είναι τότε που σε επεισόδια στις ΗΠΑ για το οκτάωρο καθιερώνεται η Πρωτομαγιά, ενώ δύο μήνες νωρίτερα, παραδίδεται στον αμερικανικό Στρατό ο πολεμιστής των Απάτσι, Τζερόνιμο.

Ακόμα δεν έχει εγκαινιαστεί το άγαλμα της Ελευθερίας στη Νέα Υόρκη, τούτο έγινε τρεις μήνες μετά (28/10).

Η Πάτρα έχει μόλις 30.000 πληθυσμό, δεν έχει διαμορφωθεί το λιμάνι, ούτε τα Ψηλαλώνια, δεν υπάρχει το Αρχαίο Ωδείο, οι σκάλες του Αγίου Νικολάου, ο Αγιος Ανδρέας, το Α’ νεκροταφείο.

Δεν υπάρχει φωτογραφική μηχανή, ηλεκτρικό ρεύμα, τηλέφωνο, αυτοκίνητα.

Δεν έχει ιδρυθεί η Παναχαϊκή, δεν υπάρχει δηλαδή αθλητισμός στην πόλη. Οι παππούδες της εποχής πρόλαβαν, ως παιδιά, τους Τούρκους στην Πάτρα. Αλλωστε, εκείνον τον Ιούλιο του 1886 δεν είχαν συμπληρωθεί παρά μόλις 56 χρόνια από την αναγνώριση του Ελληνικού Κράτους (27/3/1830).

Η Ελλάδα αποτελείται μονάχα από την Πελοπόννησο τη Στερεά και την (μόλις) προσαρτηθείσα (1878) Θεσσαλία. Ούτε Ηπειρος, ούτε Μακεδονία, ούτε Κρήτη, ούτε νησιά του Ιονίου, ούτε Δωδεκάνησα.

Αυτή ήταν η Πάτρα, που πάντως είχε την πλατεία Γεωργίου και το θέατρο «Απόλλων». Και λίγα μέτρα πιο ‘κει, σε ένα μικρό κτίριο, κάποια αδέλφια, βιβλιοχαρτοπώλες και τυπογράφοι, αποφασίζουν να κυκλοφορήσουν μια νέα εφημερίδα. Την «Πελοπόννησο».

Πέρασαν χρόνια από τότε και άλλαξαν τα πάντα, στην Πάτρα, στην Ελλάδα, σ’ όλο τον κόσμο. Και κάπως έτσι φτάσαμε στο σήμερα. Που βρίσκει εμάς να γράφουμε για κείνη την ιστορία και σας να τα διαβάζετε.

Χιλιάδες Πατρινοί

Το τι σημαίνει η «Π» για την Πάτρα μπορεί να γίνει πιο εύκολα κατανοητό, αν αναλογιστούμε πως από το 1886 που ξεκίνησε η εφημερίδα, ελάχιστοι είναι οι Πατρινοί οι οποίοι δεν είδαν το όνομά τους γραμμένο στις σελίδες της, έστω μία φορά.

Είτε επειδή απασχόλησαν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο την επικαιρότητα, είτε σε αγγελτήρια γεννήσεων, γάμων, θανάτων, είτε ακόμα, σε λίστες αποφοιτήσαντων από τα σχολεία ή επιτυχόντων στα πανεπιστήμια, όλοι μας σχεδόν παρελάσαμε από την «Π». Που -και με αυτό τον τρόπο- κατέγραψε την ιστορία της πόλης!

Τα 21 έντυπα του 1886

Η Πάτρα ήταν τον 19ο αιώνα, και στον χώρο του Τύπου, πρωτοπόρος. Το πρώτο φύλλο που εκδόθηκε ήταν ο «Αχαϊκός Κήρυξ», εβδομαδιαία εφημερίς εμπορική, φιλολογική και των ειδήσεων, στις 29 Ιουνίου 1840, σε 4 δίστηλες σελίδες με συντάκτη τον Νίκο Μανιάτη, ενώ είχε προηγηθεί στις 6 Δεκεμβρίου 1828 η «Courrier D’ Orient» (Ταχυδρόμος της Ανατολής), γαλλόφωνη όμως εφημερίδα. \

Είκοσι έξι χρόνια μετά τον «Αχαϊκό Κήρυκα», το 1886, κυκλοφόρησε η «Π». Εκείνη τη χρονιά, κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά ή ήδη κυκλοφορούσαν από προηγούμενα χρόνια, οι εξής -κατ’ αλφαβητική σειρά- 21 εφημερίδες: «Αίγλη», «Αμερόληπτος», «Αρατος», «Αστυ», «Αχαϊκός Κήρυξ», «Ελεγχος», «Επί τα πρόσω», «Πάλη», «Πατρεύς», «Περίοδος», «Ποικίλη Στοά», «Πρόοδος», «Ταχυδρόμος», «Τοξότης», «Τύπος», «Φανός», «Φάρος», «Φιλόδημος», «Φιλοποίμην», «Φορολογούμενος», «Φωνή».

Aπό τα 21 έντυπα του 1886, και τα περισσότερα από 500 που κυκλοφόρησαν συνολικά στην Πάτρα, η «Π» είναι το μακροβιότερο.

 

Η πορεία, οι κρίσεις, οι εκδότες, οι άνθρωποί της, τα ρεκόρ της

H «Πελοπόννησος» ξεκίνησε την πορεία της στις 10 Ιουλίου του 1886 ως δεκαήμερη έκδοση, όμως στην πορεία άλλαξαν πολλά, μέχρις ότου γίνει ημερήσιο φύλλο και φτάσει αργότερα στις επτά εκδόσεις την εβδομάδα, στην έκδοση περιοδικού, ραδιοφωνικού σταθμού και ιστοσελίδας.

Η ΠΟΡΕΙΑ

10-7-1886 – ; δεκαήμερη

; – 4/1/1890 δισεβδομαδιαία

4/1/1890 – 4/4/1893 εβδομαδιαία

5/4/1893 – σήμερα ημερήσια

Ηταν και είναι πρωινό φύλλο. Δηλαδή, κυκλοφορούσε νωρίς το πρωί, σε αντίθεση με τα απογευματινά φύλλα που κυκλοφορούσαν μετά το μεσημέρι. Αυτό, τυπικά ισχύει ακόμα, ουσιαστικά όμως όχι, καθώς όλες οι εφημερίδες, πρωινές και απογευματινές, κρεμιούνται στα περίπτερα μαζί. Διαφορά υπάρχει μόνο ως προς τις εκδόσεις. Οι μεν πρωινές κυκλοφορούν: Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή (όχι τις Δευτέρες), οι δε απογευματινές, Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και «ποτέ την Κυριακή». Οποια πρωινή εφημερίδα ήθελε να βγάλει φύλλο τις Δευτέρες, υποχρεωτικά κυκλοφορούσε με άλλο τίτλο και καινούργια αρίθμηση φύλλου. Το ίδιο συνέβαινε και με τις απογευματινές, εφόσον ήθελαν να έχουν και έκδοση της Κυριακής. Για παράδειγμα, η απογευματινή εφημερίδα «Τα Νέα», δεν κυκλοφορεί την Κυριακή, παρά ως «Βήμα». Αντίστροφα, η πρωινή εφημερίδα «Φως των Σπορ» κυκλοφορεί τις Δευτέρες ως «Φως της Δευτέρας».

Στην Πάτρα, τα ημερήσια φύλλα, που ήταν όλα πρωινά, αποφάσισαν να βγάλουν για πρώτη φορά δευτεριάτικο φύλλο το 1998. Μέχρι τότε, τις Δευτέρες κυκλοφορούσαν οι εβδομαδιαίες εφημερίδες «Εθνικός Κήρυξ», «Γνώμη» και η «Πάτρα Σπορ». Η ανάγκη για ενημέρωση για τα γεγονότα του σαββατοκύριακου και κυρίως η δίψα του κοινού για την αθλητική κίνηση, υπαγόρευσαν στην «Π», αλλά και σε άλλες πρωινές εφημερίδες της πόλης, να βγάλουν δευτεριάτικο φύλλο.

Η «Π» με νέα εταιρεία και με νέο τίτλο, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά την 1η Σεπτεμβρίου 1997. Ηταν η «Πελοπόννησος της Δευτέρας» με αρ. φύλλου 1, ήδη έχει φτάσει τα 924. Ακολούθησε η «Ημέρα» με δευτεριάτικη εφημερίδα και αθλητικό φύλλο («Sportweek») και τα «Γεγονότα» με την «Εβδομάδα». Ο «Κήρυξ» είχε δευτεριάτικη έκδοση, μόνο η «Αλλαγή» από τις ημερήσιες εφημερίδες του 1997, δεν ακολούθησε.

Για ένα μικρό διάστημα, από τις 9/9/2001 έως τις 28 Οκτωβρίου 2001 και από την 1η Ιουλίου 2013 έως 7 Σεπτεμβρίου 2013, δεν κυκλοφορούσε τις Κυριακές. Το 2001, είχε δώσει βάρος στην έκδοση, ως κυριακάτικου φύλλου, του «Νεολόγου». Σε εκδοτικό συγκρότημα της «Π», περιήλθε, εκτός από τον τίτλο του «Νεολόγου» και ο τίτλος της αθλητικής εφημερίδας «Πάτρα Σπορ».

Η «Π», λόγω της αρθρογραφίας της, όπως θα δούμε σε άλλες στήλες, υποχρεώθηκε στην αναστολή της έκδοσής της πολλές φορές. Η συγκεκριμένη ανωμαλία είχε ως αποτέλεσμα να αλλάξει τον τίτλο της, από «Πελοπόννησος» σε «Τηλέγραφος», σε «Εωθινός Κήρυξ» και ξανά σε «Πελοπόννησος».

Εν συντομία το χρονικό:

Α’ Περίοδος: 10-7-1886 9-6-1917 «Πελοπόννησος».

Β’ Περίοδος: 10-6-1917 3-11-1923 «Τηλέγραφος».

Γ’ Περίοδος: 9-12-1923 2-2-1924 «Εωθινός Κήρυξ».

Δ’ Περίοδος: 3-02-1924 5-10-1944 «Τηλέγραφος» (β’ περίοδος).

Ε’ Περίοδος: 12-11-1944 Σήμερα «Πελοπόννησος» (β’ περίοδος).

Ιδρυτές, ιδιοκτήτες, εκδότες

Για 127 σχεδόν χρόνια η «Π» ανήκε στην οικογένεια Φραγκόπουλου, στα αδέλφια Διονύση, Ηρακλή, Νίκο και Χαράλαμπο. Ακολούθως, στη σύζυγο του Χαράλαμπου Γιώτα και μετά στην κόρη του, Νανά. Η σχετική λίστα με τους ιδιοκτήτες – εκδότες της «Π» έχει ως εξής:

 

1. 1886-1917 Διονύσης Φραγκόπουλος (μετέπειτα Βασιλειάδης), Χαράλαμπος Φραγκόπουλος, Ηρακλής Φραγκόπουλος, Νίκος Φραγκόπουλος

2. 1917-1951 Χαράλαμπος Φραγκόπουλος

3. 1951-1986 Γιώτα (σύζυγος Χαρ. Φραγκόπουλου) και Κώστας Παπαγγελούτσος (δεύτερος σύζυγός της)

4. 1986-2011 Αναστασία Δούκα (κόρη Χαρ. Φραγκόπουλου και Γιώτας) και Σπύρος Δούκας

5. 2011- σήμερα Θόδωρος Η. Λουλούδης

 

Ενα μικρό ιστορικό

Η «Πελοπόννησος» είναι η μακροβιότερη εφημερίδα της Πάτρας. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στις 10 Ιουλίου 1886. Ιδρυτής της ήταν ο Διονύσιος Βασιλειάδης, ιδιοκτήτης και εκδότης της εφημερίδας μέχρι το 1915. Η Πελοπόννησος ξεκίνησε ως δεκαήμερη εφημερίδα, αλλά γρήγορα μετατράπηκε σε εβδομαδιαία. Από τις 4 Ιανουαρίου 1890 έγινε δισεβδομαδιαία και από τις 5 Απριλίου 1893 καθημερινή πρωινή. Είναι η αρχαιότερη εν ζωή εφημερίδα στην Ελλάδα.

Με την πάροδο του χρόνου εργάστηκαν στην «Π» οι περισσότεροι και ικανότεροι πατρινοί δημοσιογράφοι. Η ανάπτυξη και βελτίωσή της ήταν συνεχής. Από το 1896 διατηρούσε μόνιμο ανταποκριτή στην Αθήνα, ενώ για πολλά χρόνια είχε ιδιαίτερο γραφείο στην Ανω Πόλη της Πάτρας και στον Πύργο, εσχάτως δε και στο Αίγιο.

Από το 1915 μέχρι το 1917 τη διεύθυνση της εφημερίδας ανέλαβε ο Χαράλαμπος Φραγκόπουλος, αδελφός του εκδότη Δ. Βασιλειάδη. Το 1917 η εφημερίδα εξαναγκάστηκε σε παύση. Μετά από δημοσίευση άρθρου του αρχισυντάκτη της Μιχ. Σακελλαρίου κατά των συμμαχικών δυνάμεων Κατοχής, ο Γάλλος ύπατος αρμοστής ναύαρχος Κάρολος Σελεστέν Ζονάρ (1857-1927) αξίωσε να διακοπεί η έκδοση της εφημερίδας. Το φύλλο της 9ης Ιουνίου 1917 ήταν το τελευταίο της πρώτης περιόδου της «Π». Ωστόσο, την επόμενη κιόλας μέρα κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Τηλέγραφος», που αποτέλεσε τη συνέχειά της. Ως ιδιοκτήτης του «Τηλέγραφου» αναγραφόταν ο Νικόλαος Φραγκόπουλος, αδελφός του Χαράλαμπου και του Διονυσίου. Και ο «Τηλέγραφος» παύτηκε, στις 3 Νοεμβρίου 1923, ως αντιβενιζελική εφημερίδα, συνέχισε όμως την έκδοσή του με τον προσωρινό τίτλο «Εωθινός Κήρυξ». Ο «Εωθινός Κήρυξ» κυκλοφόρησε από τις 9 Δεκεμβρίου 1923 για δύο μήνες, χωρίς όνομα εκδότη. Στις 3 Φεβρουαρίου 1924 ξεκίνησε η δεύτερη περίοδος του «Τηλέγραφου» που διήρκεσε ως τον Οκτώβριο του 1944, με διευθυντή της εφημερίδας τον Χαράλαμπο Φραγκόπουλο. Μετά την Απελευθέρωση η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος του Γ. Παπανδρέου απαγόρευσε την έκδοση των εφημερίδων που κυκλοφορούσαν νόμιμα στη διάρκεια της Κατοχής. Τότε σταμάτησε ο «Τηλέγραφος». Από τις 12 Νοεμβρίου 1944 επανεκδίδεται η «Π», σε δεύτερη περίοδο, αριθμώντας τα έτη της πάλι από το Α’, με αδιάλειπτη κυκλοφορία μέχρι σήμερα. Διευθυντής της εφημερίδας παρέμεινε ο Χαράλαμπος Φραγκόπουλος μέχρι τον θάνατό του (29 Δεκεμβρίου 1951).

Είναι από τα σημαντικότερα μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα. Η εφημερίδα κυκλοφορεί στην Αχαΐα, την Ηλεία, την Αιτωλοακαρνανία και στην Αττική.

ΠΟΡΕΙΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ

Με τη βοήθεια του Νίκου Πολίτη και του Στέφανου Θωμόπουλου, ιδού η πορεία της «Π» όλα αυτά τα χρόνια:

Η «Π», στο ξεκίνημά της, ήταν δεκαήμερος και η ετήσια συνδρομή της ορίστηκε σε 5 δρχ. για την Πάτρα, 6 για τις άλλες πόλεις και 9 δρχ. για το εξωτερικό.

Η έκδοση της «Π» κάθε 10 μέρες αποφασίστηκε για να συμπίπτει με την έκδοση του περιοδικού «Φάρος», που ήταν δεκαήμερο. Και αυτό γιατί ο Βασιλειάδης θέλοντας να κάμει γνωστή τη νέα εφημερίδα την έστελνε δωρεάν στους συνδρομητές του περιοδικού, που εξέδιδε όπως γράφουμε στην αρχή, με τον Ηρακλή Φραγκόπουλο. Την προσφορά αυτή ανέφερε και στην προμετωπίδα της εφημερίδας.

Στο πρώτο φύλλο την πρώτη σελίδα κάλυπτε προγραμματικό άρθρο με τίτλο «Ο Τύπος». Στη δεύτερη σελίδα μιάμιση στήλη με τίτλο «Χρονικά» σχολίαζε χρονογραφικά και με λογοτεχνικό ύφος την έκδοση της «Π», την κίνηση των λουτρών στην παραλία Αγίου Ανδρέου και στις εξοχές της πόλεως. Ακολουθούσε ένα ανέκδοτο και άρχιζε άρθρο με τίτλο «Το εμπόριον εν Πάτραις» και υπογραφή «Φιλόπολις». Στη δεύτερη στήλη της τρίτης σελίδας δημοσιευόταν οι τιμές σταφίδας και αποικιακών και η κίνηση που παρουσίαζαν οι αγορές Λονδίνου, Μασσαλίας και Τεργέστης. Στην τελευταία σελίδα υπήρχαν τοπικές ειδήσεις, κοινωνικά και διαφήμιση του περιοδικού «Φάρος».

Στο προγραμματικό άρθρο του ο Βασιλειάδης τονίζει ότι η «Π» θα είναι αδέσμευτη και ακομμάτιστη. Γράφει ότι «δεν θα τραπή την συνήθη οδόν», αλλά «αμέτοχος φατριαστικής χροιάς και απηλλαγμένη αναγκών και υποχρεώσεων βιωτικών δεν θα προσμειδιάση, ουδέ θα κολακεύση την φαινομένην κυβερνητικήν ή αντικυβερνητικήν δύναμιν και θέσιν, αλλά συνειδυία την εαυτής αξιοπρέπειαν θ’ ακολουθήση οδόν προς την λελογισμένην αλήθειαν και το γενικόν συμφέρον του τόπου οδηγούσαν».

Δ. Βασιλειάδης και Φραγκόπουλος διατηρούσαν στην Πάτρα το βιβλιοχαρτοπωλείο «Ο Φάρος» και τυπογραφείον (Οδηγός 1892, Μακρίδη).

Εχει 2.800 φ. κυκλοφορίαν, γράφει η ίδια στις 22/11/1890. Στις 5/4/1893 γίνεται ημερησία. Δίκη κατ’ αυτής εις το Πλημμελειοδικείον Πατρών (9/10/1893). Αποκτά μεγαλύτερο σχήμα το 1896. Συγκρούεται με τον «Νεολόγο» και πριν της 25/1/97. Γίνεται εξάστηλη το 1914, αλλά από τον Αύγουστο, μονόφυλλη και μικρού σχήματος και από τον Οκτώβριο μεγάλη.

Ακομμάτιστη κράτησε την εφημερίδα του ο Βασιλειάδης όσο κυριαρχούσε στην πολιτική ζωή της χώρας ο παλαιοκομματισμός. Υποστήριξε όμως την Επανάσταση του 1909 και τον Ελευθέριο Βενιζέλο ως το 1915 που διηύθυνε την «Πελοπόννησο». Ηταν γνωστός επίσης ο Βασιλειάδης ως δημοκρατικός από το 1885 που δημοσίευε στον «Τραγέλαφο» άρθρα υπέρ των ιδανικών της Γαλλικής Επαναστάσεως και κατά του θεσμού της κληρονομικής βασιλείας. Στα δημοτικά θέματα υποστήριζε όπως και ο Φιλόπουλος του «Φορολογουμένου», την ανάγκην να χειραφετηθεί ο Δήμος από τα κόμματα.

Αλλά ο Βασιλειάδης φιλοδοξούσε να προσφέρει και άλλες υπηρεσίες στην κοινωνία και στην πόλη και ανέλαβε σχετικές πρωτοβουλίες.

Το 1896 πρωτοστάτησε για την ίδρυση Συνδέσμου του επαρχιακού Τύπου, που εκτός από τους επαγγελματικούς σκοπούς θα είχε και κοινωνικοπολιτικούς στόχους.

Το 1899 ανέπτυξε νέα πρωτοβουλία φιλοδοξώντας να ιδρύσει στην Πάτρα διαρκή έκθεση ελληνικών βιομηχανικών προϊόντων. Σχετική έντυπη εγκύκλιο έστειλε σε όλες τις ελληνικές βιομηχανίες και μεγάλες βιοτεχνίες, ζητώντας να του στείλουν δείγματα και τιμοκατάλογο των ειδών που παράγουν. Η διαρκής έκθεση θα είχε και τμήμα παραγγελιών και πληροφοριών και θα διέθετε «ιδιαίτερον δημοσιογραφικόν όργανον μεγάλης καθημερινής κυκλοφορίας» για να διαφημίζει τα εκτιθέμενα είδη.

Για να ενισχύσει την πρωτοβουλία του Βασιλειάδη ο δήμαρχος Θάνος Κανακάρης τον Μάιο 1899 απηύθυνε στους δημάρχους των άλλων πόλεων της χώρας έντυπη εγκύκλιο. Με αυτή τους παρακαλούσε να γνωστοποιήσουν ευρύτατα την ιδέα του Βασιλειάδη (την οποία χαρακτήριζε «καινοφανή μεν, εξόχως όμως ευεργετικήν και κοινωφελή») και να συστήσουν στις βιομηχανίες της περιοχής των να μετάσχουν στην έκθεση – η οποία τελικά δεν πραγματοποιήθηκε.

Η «Π» γρήγορα μετατράπηκε από 10ήμερη σε εβδομαδιαία και μεγάλωσε το σχήμα της. Αλλαξε τον υπότιτλό της από «εφημερίς εκδιδομένη κατά δεκαήμερον» σε «εβδομαδιαία εφημερίς του λαού». Από τις 4 Ιανουαρίου 1890 έγινε δισεβδομαδιαία και η κυκλοφορία της -όπως ισχυρίστηκε- έφθασε τα 1.500 φύλλα, ενώ ως εβδομαδιαία είχε κυκλοφορία 800-900 φύλλα. Από τις 5 Απριλίου 1893 η «Π» έγινε καθημερινή πρωινή. Ηταν η πρώτη ημερήσια εφημερίδα που εκδόθηκε σε επαρχιακή πόλη της χώρας. Την πρόθεση να μετατρέψει την εφημερίδα του σε ημερήσια ανακοίνωσε ο Βασιλειάδης για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1893, χωρίς να προκαθορίζει ημερομηνία. Στις 26 Φεβρουαρίου του ιδίου έτους αναγγέλλει ότι η «Πελοπόννησος» θα εγκαινιάσει την καθημερινή έκδοσή της τις 25 Μαρτίου.

Αλλά τη χρονιά εκείνη συνέπεσε η 25η Μαρτίου να είναι Μεγάλη Πέμπτη. Για ν’ αποφύγει την περίοδο των εορτών ο Βασιλειάδης ανέβαλε την έναρξη της καθημερινής εκδόσεως. Ετσι το πρώτο φύλλο της καθημερινής «Π» κυκλοφόρησε τη Δευτέρα 5 Απριλίου 1893 και με αριθμό 416 του Η’ έτους.

Και ως καθημερινή η «Π» συνεχίζει την ίδια πολιτική. Καταγγέλλει τα προσωπικά κόμματα ως υπαίτια για όλα τα κακά του τόπου. Δεν υποστηρίζει κανέναν από τους παλαιούς πολιτευτές και συνιστά στον λαό να οργανωθεί σε πολιτικούς συλλόγους. «Οι πολιτικοί σύλλογοι αρχών και ιδεών είναι -γράφει- οι μόνοι παράγοντες διά το μέγιστον έργον της κοινωνικής και εθνικής ανανεώσεως». Αγωνίζεται επίσης για να καθιερωθεί η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και για να απαγορευθούν οι μονομαχίες μεταξύ αξιωματικών. «Δεν έσυραν -έγραφε- το ξίφος εις τον πόλεμον και το σύρουν κατά συναδέλφων».

Πρώτοι συνεργάτες του Βασιλειάδη, όταν άρχισε την καθημερινή έκδοση της εφημερίδας του ήταν ο Βασίλης Καλλιοντζής, γνωστός και αφοσιωμένος οπαδός του Ανδρέα Ρηγόπουλου, ο Βασίλειος Γριμάνης που πρωτοστατούσε στη σοσιαλιστική κίνηση, ο Γεωρ. Χριστόπουλος, ο Γεωρ. Παπαλεξανδρόπουλος κ.ά. Με την πάροδο του χρόνου εργάστηκαν περιοδικώς στην «Πελοπόννησο» οι περισσότεροι και ικανότεροι Πατρινοί δημοσιογράφοι.

Η ανάπτυξη και βελτίωση της «Π» ήταν συνεχής. Από το 1896 διατηρεί μόνιμο ανταποκριτή και γραφείο στην Αθήνα. Για πολλά χρόνια είχε ιδιαίτερο γραφείο στην Ανω Πόλη και στον Πύργο. Το 1897 (5 Οκτωβρίου) το αθηναϊκό «Εμπρός» γράφει ότι «η «Πελοπόννησος» εβελτιώθη και κατά την εκτύπωσιν και κατά την ύλην. Ενήμερος επί πάντων των ζητημάτων η συνάδελφος και αληθώς ανεξάρτητος απολαύει αμερίστου της υπολήψεως του λαού των Πατρών». Την εποχή εκείνη το τυπογραφείο της εφημερίδας αναλάμβανε και άλλες εργασίες και λειτουργούσε όλο το 24ωρο. Διανυκτέρευε για να τυπώνει αγγελτήρια κηδειών. Το 1908 το σχήμα της εφημερίδας έγινε μεγαλύτερο (20ν με εξάστηλες σελίδες). Το 1909 άλλαξε ο υπότιτλος από «ημερήσια εφημερίς του λαού» σε «εφημερίς Πατρών καθημερινή».

Ο Διονύσιος Βασιλειάδης το 1915 αποχώρησε από τη διεύθυνση της εφημερίδας, αλλά διατήρησε την ιδιοκτησία της, για δύο ακόμη χρόνια ως το 1917. Τον διαδέχτηκε ο αδελφός του Χαράλαμπος Φραγκόπουλος. Από τότε (1915) η «Πελοπόννησος» έγινε αντιβενιζελική, από τις φανατικότερες και μαχητικότερες. Εκφραστής της νέας πολιτικής της ήταν ο αρχισυντάκτης της και αρθρογράφος Μιχαήλ Γ. Σακελλαρίου, που με ενυπόγραφα άρθρα πολεμούσε καθημερινά την πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου και τους Συμμάχους (τη λεγόμενη Αντάντ). Ο Σακελλαρίου υποστήριζε βέβαια λαθεμένες αντιλήψεις (όπως ότι ήταν αναπόφευκτη η νίκη της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ότι η ουδετερότητα εξασφάλιζε τα συμφέροντα της Ελλάδος), αναμφισβήτητα όμως  ήταν ανιδιοτελής. Για τα αδιάλλακτα και σκληρά άρθρα ο Σακελλαρίου εθεωρείτο από τους δυναμικότερους αρθρογράφους του ελληνικού Τύπου της εποχής του. περισσότερα γι’ αυτόν θ’ αναφερθούν όταν θα γίνει λόγος για την εφημερίδα που εξέδωσε το 1910 με τίτλο «Κραυγή του εκπνέοντος Ελληνισμού».

Το 1917 ήταν έτος μεγάλης δοκιμασίας για την εφημερίδα. Ο Μιχ. Σακκελαρίου για ένα δριμύ άρθρο κατά των συμμαχικών αρχών κατοχής (αρμοστής Ζονάρ) συλλαμβάνεται και εξορίζεται στις 7 Ιουνίου 1917 στο Αιάκιο της Κορσικής. Από εκεί γύρισε τον Σεπτέμβριο του 1919 και ένα μήνα αργότερα απέθανε. Ο Διευθυντής της αστυνομίας Πατρών Βουράκης υπέβαλε μήνυση για έσχατη προδοσία κατά του Χαρ. Φραγκόπουλου και του αδελφού του Νικολάου. Καταδικάζονται σε φυλάκιση ενός έτους και μετά την έκτιση της ποινής των ο Χαράλαμπος εξορίζεται για 14 μήνες στη νήσο Νάξο. Ο Γάλλος ύπατος αρμοστής ναύαρχος Ζονάρ αξίωσε να διακοπεί η έκδοση της «Π». Την απαίτηση αυτή γνώρισε στον νομάρχη και στον αστυνομικό διευθυντή ο τότε υπουργός Εσωτερικών Φωκίων Νέγρης με το ακόλουθο τηλεγράφημα:

«Υπατος αρμοστής Δυνάμεων απαιτεί διακοπήν εκδόσεως εφημερίδος «Πελοπόννησος». Είμεθα βέβαιοι ότι εν τω συμφέροντι της Πατρίδος εις ο τόσαι θυσίαι προσεφέρθησαν εσχάτως, θέλει συμμορφωθή και η διεύθυνσις της ειρημένης εφημερίδος εις την διατυπωθείσαν αξίωσιν, διακόπτουσα αμέσως την έκδοσιν αυτής. Ανωτέρω ανακοινώσατε λήψιν παρούσης εις την Διεύθυνσιν εφημερίδος και αναφέρατε αποτέλεσμα».

Το τηλεγράφημα του Νέγρη κοινοποιήθηκε στον Φραγκόπουλο τις 8 Ιουνίου 1917. Την άλλη μέρα η εφημερίδα κυκλοφόρησε με κύριο τίτλο «Η «Πελοπόννησος» υποκύπτουσα εις την βίαν διακόπτει την έκδοσίν της από σήμερον». Εκτός από την ειδησιογραφία για την παύση της εφημερίδας δημοσίευε και το ακόλουθο άρθρο, που είχε γράψει ο συντάκτης της Χρήστος Ευαγγελάτος, ο μετέπειτα για πολλά χρόνια δήμαρχος Μεσολογγίου:

«Μετά τριάκοντα δύο έτη, καθ’ α ηγωνίσθη τον ωραίον αγώνα υπέρ του Εθνους και του τόπου, η «Πελοπόννησος» υπείκουσα εις τον πατριωτισμόν της παύει εκδιδομένη από αύριον. Δεν είναι στιγμαί αυταί αυτοθαυμασμού και εξυψώσεως του μακρού έργου της «Πελοποννήσου». Δύο γενεαί Ελλήνων είναι αψευδείς μάρτυρες του αλτρουιστικού της βίου. Πίπτει ήδη η «Πελοπόννησος» όχι λιποψυχούσα, όχι ρίψασπις, αλλά με το όπλον εις τας χείρας και επ’ αυτών των εθνικών επάλξεων. Πίπτει ήδη η «Πελοπόννησος», αλλά πίπτει ενδόξως και υπερηφάνως. Πίπτει αγέρωχος και υψαύχην. Πίπτει ακολουθούσα το παράδειγμα Εκείνου, όστις και τον θρόνον του εθυσίασεν υπέρ της Πατρίδος. Πίπτει η «Πελοπόννησος» διότι εφόσον η Κυβέρνησις του Κράτους φρονεί ότι ούτω πως εξυπηρετεί το εθνικόν συμφέρον, δεν έχει να αντιλέξη τι. Υπακούει εις εκείνους, εις τας χείρας των οποίων σήμερον ευρίσκεται το εθνικόν πηδάλιον. Είναι πικρόν βεβαίως το ποτήριον όπερ μας προσφέρεται. Αλλά είναι γλυκυτάτη η συναίσθησις ότι μέχρι της τελευταίας στιγμής εξετελέσαμεν το προς την Πατρίδα καθήκον. Και όταν χθες αι αρχαί της πόλεως μας εκοινοποίουν την υπουργικήν επιταγήν, ησθάνθημεν την συνείδησίν μας ήρεμον και στεφανουμένην υπό της γλυκητάτης συναισθήσεως τι δια της παύσεως της «Πελοποννήσου» προσφέρομεν την υστάτην υπηρεσίαν προς την ωραίαν μας Πατρίδα».

Ετσι το φύλλο της 9ης Ιουνίου 1917 είναι το τελευταίο της Α΄ περιόδου της «Πελοποννήσου». Εν τούτοις στη ζωή της εφημερίδας δεν σημειώθηκε κενό. Με πρωτοβουλία του Χρήστου Ευαγγελάτου την επομένη, 10 Ιουνίου 1917, κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Τηλέγραφος» που είναι συνεχιστής της «Π».

Σαν ιδιοκτήτης αναφέρεται στη νέα εφημερίδα ο Νικόλαος Φραγκόπουλος και σαν υπεύθυνος συντάκτης ο Α. Παπαμικρόπουλος, ενώ αρχισυντάκτης ήταν ο Ευαγγελάτος.

Ο «Τηλέγραφος» συνεχίζει την πολιτική της «Π». Γράφει με φανατισμό και αδιαλλαξία, που θα του επιτρέψουν να καυχηθεί αργότερα ότι είναι «μεγάλος αγωνιστής της αντιβενιζελικής ιδεολογίας». (Βλ. «Τηλέγραφος» 4 Νοεμ. 1934). Δεν έχει βέβαια τον δυναμικό αρθρογράφο της «Πελοποννήσου», τον Μιχ. Σακελλαρίου, αλλά τα άρθρα του είναι πάντοτε νευρώδη και μαχητικά. Τα γράφει συνήθως ο Αντώνιος Λιβιεράτος, υιός του πρώην εισαγγελέως Κων. Λιβιεράτου που υπογράφει με το ψευδώνυμο Παλαιοελλαδίτης.

Και του «Τηλεγράφου» ο βίος δεν ήταν ανέφελος. Το βράδυ της 31ης Ιουλίου 1920, όταν εγνώσθη η δολοφονική απόπειρα κατά του Ελ. Βενιζέλου, βενιζελικοί διαδηλωτές επετέθησαν κατά των γραφείων της εφημερίδας και κατέστρεψαν την πινακίδα με τον τίτλο «Πελοπόννησος» που ήταν πάνω από την είσοδο. Μετά το αντεπαναστατικό κίνημα Λεοναρδόπουλου – Γαργαλίδη της 21ης Οκτωβρίου 1923 ο «Τηλέγραφος» παύεται από 3 Νοεμ. 1923 από την τότε επαναστατική κυβέρνηση, επειδή είχε επιδοκιμάσει το κίνημα. Είχαν επίσης παυθεί τότε 10 αντιβενιζελικές εφημερίδες και ο «Ριζοσπάστης» στην Αθήνα και τρεις εφημερίδες στον Πειραιά. Και επαναλήφθη ό,τι έγινε το 1917. Ο «Τηλέγραφος» συνέχισε την έκδοσή του με άλλον προσωρινό τίτλο. Αυτή τη φορά όμως μεσολάβησε ένα κενό 40 περίπου ημερών.

Ο «Εωθινός Κήρυξ», συνεχιστής του «Τηλεγράφου» εκδόθηκε τις 9 Δεκεμβρίου 1923. Επειτα από μια εβδομάδα έγιναν εκλογές με αποχή των αντιβενιζελικών κομμάτων. Στο φύλλο της 15ης Δεκ. παραμονής των εκλογών ο «Εωθινός Κήρυξ» δημοσίευσε σαν κύριο τίτλο, σε όλο το πλάτος της α’ σελίδας το σύνθημα:

«Ολος ο λαός πρέπει ν’ απόσχη των αυριανών εκλογών. Μόνον ούτω θα υπερασπίσωμεν την πατρίδα και το πολίτευμα. Ας κλεισθώμεν αύριον όλοι εις τας οικίας μας, ικετεύοντες τον Θεόν διά την σωτηρίαν της Ελλάδος. Είναι ιερόν καθήκον ουδείς να θεαθή αύριον εις τα τμήματα, εις τας οδούς, εις τα Κέντρα».

Ο «Εωθινός Κήρυξ» -που δεν ανέγραφε όνομα εκδότη, ούτε υπεύθυνου συντάκτη- συνέχισε την έκδοσή του ως και τις 2 Φεβρουαρίου 1924. Στα τρία τελευταία φύλλα δημοσίευε στην πρώτη σελίδα αγγελία για την επανέκδοση του «Τηλέγραφου». Η επανέκδοση των αντιβενιζελικών εφημερίδων επετράπη με νόμο που ψηφίστηκε τις 29 Ιανουαρίου 1924.

Από τις 3 Φεβρουαρίου 1924 αρχίζει η Β’ περίοδος του «Τηλεγράφου» υπό τη διεύθυνση πάντα του Χαρ. Φραγκόπουλου. Από τότε ως το τέλος του γνώρισε συνεχή άνοδο, ιδίως στην πενταετία 1936- 1940 που υπεύθυνος συντάκτης της ήταν ο Δημήτριος Λάγαρης.

Νέο διωγμό υπέστη ο «Τηλέγραφος» τον Μάρτιο του 1942 από τις ιταλικές αρχές Κατοχής. Είχε τότε δημοσιεύσει σειρά άρθρων για τον λιμό και τη «μαύρη αγορά», αποδίδοντας ευθύνες στις αρχές. τις ημέρες αυτές έγιναν λαϊκές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και μεμονωμένες εργατικές απεργίες. Οι Ιταλοί θεώρησαν «εμπρηστική» την αρθρογραφία του «Τηλέγραφου» και απαγόρευσαν προσωρινά την έκδοσή του. Συγχρόνως η «ελληνική» Επιτροπή Ασφαλείας εξόρισε τον Χαρ. Φραγκόπουλο και τον τότε αρχισυντάκτη της εφημερίδας Κώστα Καγκελάρη στην Αμαλιάδα. Οι ποινές αυτές ανεστάλησαν έπειτα από λίγες μέρες.

Μετά την περιπέτεια αυτή ο «Τηλέγραφος» συνέχισε την έκδοσή του ως τον Οκτώβριο 1944. Μετά την Απελευθέρωση η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος του Γ. Παπανδρέου απαγόρευσε την έκδοση των εφημερίδων που κυκλοφορούσαν «νόμιμα» στη διάρκεια της Κατοχής. Τότε σταμάτησε ο «Τηλέγραφος». (Τελευταίο γνωστό φύλλο της 5ης Οκτ. 1944). Από τις 12 Νοεμβρίου 1944 επανεκδίδεται η «Πελοπόννησος» σε Β’ περίοδο, αριθμώντας τα έτη της πάλι από το Α’.

Ο Χαρ. Φραγκόπουλος διατήρησε τη διεύθυνση της εφημερίδας μέχρι του θανάτου του (29 Δεκ. 1951). Τον διαδέχτηκε ο Κων. Παπαγγελούτσος που διακρίθηκε ως αρθρογράφος. Τη στήλη του χρονογραφήματος κρατούσε επί σειρά ετών η Γιώτα Παπαγγελούτσου με το ψευδώνυμο «Εύα».

 

Από την “Π” της 9ης Ιουλίου 2016

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News