Σοφία Χριστοπούλου: «Ο κόσμος των γυναικών με γοήτευε ανέκαθεν»

Κρίστυ Κουνινιώτη

Εχει μεν συγγραφικό έργο στο βιογραφικό της, αλλά είναι η πρώτη φορά που καταπιάνεται με το μυθιστόρημα. Και τα καταφέρνει περίφημα, αφού με τις «Αποχρώσεις ζωής» (εκδ. Το Δόντι), διεισδεύει βαθιά στον γυναικείο ψυχισμό και χρωματίζει λεπτομερώς και αληθοφανώς τις πολλαπλές -εξ ου και τόσο ενδιαφέρουσες- πτυχές του. Εξαιρετικά καλογραμμένη, λεπτοδουλεμένη, ολόδροση και με φιλοσοφικές διαστάσεις, η ιστορία της είναι πραγματικά απολαυστική. Η Σοφία Χριστοπούλου συστήνει στην «Π» το νέο της βιβλίο και τις έξι γοητευτικές -της διπλανής πόρτας- ηρωίδες της. 

Τι σας ώθησε να πείτε το ναι, αυτή τη φορά, στο μυθιστόρημα;

Εχω τη συνήθεια να κρατάω σημειώσεις για ό,τι μου κινεί το ενδιαφέρον, με εντυπωσιάζει, με προβληματίζει σε χαρτάκια, σε μπλοκάκια που συσσωρεύονται. Στην αρχή χωρίς εμφανή σκοπό. Μετά, με το δεύτερο, τρίτο, πολλαπλό κοίταγμα, όλες αυτές οι σημειώσεις μπορούν να αποτελέσουν ένα καμβά που πάνω του μπορεί να ακουμπήσει η πλοκή ενός μυθιστορήματος.

Στην παρούσα περίπτωση, ο καμβάς στήθηκε πάνω στις παρατηρήσεις που έκανα κατά τη διάρκεια των επισκέψεών μου στο οικείο κομμωτήριο. Εκεί μπορούσα να παρατηρήσω άγνωστες γυναίκες να ξεδιπλώνουν τις ανασφάλειες αλλά και τις επιθυμίες τους… να παραδίδονται στα χέρια του/της κομμωτή/τριας «που έχουν την αμεσότητα και την άνεση να τις συμβουλεύουν… να τις καθοδηγούν… να τις οδηγήσουν στην τελειότητα», γιατί «Μπορούν να εξευγενίσουν τις λαϊκές, να ζωηρέψουν τις χλωμές, να απαλύνουν τις κραυγαλέες, να τους χαρίσουν καινούρια προσωπικότητα». Γιατί «μπορούν να είναι συγχρόνως σκηνοθέτες και ψυχαναλυτές!». 

Χρίσατε πρωταγωνίστριές του έξι γυναίκες, με κοινό τόπο συνάντησης ένα σαλόνι ομορφιάς, το οποίο τοποθετείτε σε μια -όχι συγκεκριμένη- πόλη της Μεσογείου. Πώς γεννήθηκε η ιδέα;

Ο κόσμος των γυναικών με γοήτευε ανέκαθεν. Αυτό το «ήξεις-αφήξεις», το δίβουλο, το ανικανοποίητο, το ανασφαλές που βγάζουν οι γυναίκες ιδιαιτέρως σε χώρους όπως το κομμωτήριο ή το Σαλόνι Ομορφιάς, με ιντριγκάριζε.

Ο τρόπος που διαπραγματεύονται συναισθήματα και αξίες, ελευθερίες και προκαταλήψεις… πώς διαπραγματεύονται την καθημερινότητα και πώς κυνηγάνε τις επιθυμίες τους, την πραγματοποίηση  των στόχων που έχουν βάλει, αν έχουν βάλει, μου κέντριζε ανέκαθεν το ενδιαφέρον και ήθελα να γράψω κάτι γι’ αυτές τις γενεσιουργές δυνάμεις.

Ο τόπος έχει αφεθεί απροσδιόριστος, γιατί όλοι όσοι διαβιούν γύρω από τη «λεκάνη της Μεσογείου, στην Κάτω Ιταλία, στο Μαρόκο, στην Αίγυπτο, στην Ελλάδα, στην Τουρκία ή στον Λίβανο» μοιράζονται τα ίδια χαρακτηριστικά και δεν εννοώ τα εμφανισιακά, αλλά τη νοοτροπία, τον χαρακτήρα, τα προβλήματα και τους προβληματισμούς. «Ολα αντανακλούν την ίδια εικόνα».

Ολες οι ηρωίδες σας είναι εγκλωβισμένες σε κάτι: Η Πώλα σε έναν αδιέξοδο έρωτα, η Ρίτα στην ανομολόγητη διαφορετικότητά της, η Κούλα στην καταγωγή της, η Ρόζα στη βαριά υποχρέωσή της, η Λιλύ στην ασθένειά της, η Αλίκη στην εικόνα της. Από πού αντλήσατε στοιχεία για να πλάσετε την κάθε μια τους; 

Η Πώλα «επιθυμούσε να γνωρίσει, έστω και για λίγο, τι σημαίνει να ζεις με τις δυνατές φτερούγες του έρωτα, να πετάς πάνω απ’ τη μετριότητα, χωρίς να σκέφτεσαι υποχρεώσεις, πρέπει και επιπτώσεις… γεμάτη προσόντα και ιδέες, με διάθεση για δουλειά… πιεζόταν, όμως, από παντού ν’ ανταποκριθεί στην εικόνα της τέλειας μοντέρνας γυναίκας…».

«Η Ρίτα… σαν χαρακτήρας αντιδρούσε περισσότερο σαν αγόρι παρά σαν κορίτσι… η οικογένειά της αναρωτιόταν, αν θα μπορούσε να ζήσει μια ‘’κανονική’’ ζωή… τι σημαίνει κανονική ζωή;… ποιος αποφασίζει τι είναι κανονική ζωή; Η πλειοψηφία; Αυθαίρετα;».

«Στην Κούλα άρεσε η ελευθερία που είχε στη δουλειά της… τα χρήματα που κέρδιζε… η σχέση της με την Πώλα, η παρέα με τη Ρίτα… τα αστεία με τις πελάτισσες, το ενδιαφέρον όλων για τη ζωή και το μέλλον της…».

«Η Ρόζα έμεινε ανέραστη και ανύπαντρη για να φροντίζει τη Λιλύ. Τη λυπόταν, και την αγαπούσε βαθιά. Στο κάτω κάτω ήταν αδελφή της. Δεν μπορούσε να την κλείσει σε ίδρυμα, το θεωρούσε ντροπή. Ούτε να την εγκαταλείψει μπορούσε… και η μοναξιά; άτιμο πράγμα…».                                                                                                                                                             

Οι ηρωίδες στήθηκαν αργά-αργά με στοιχεία που, κατά κύριο λόγο, υπήρχαν στον καμβά που προανέφερα. Πέρασαν, όμως, από πολλά χτενίσματα κατά τη διάρκεια των 3-4 χρόνων που γραφόταν το μυθιστόρημα και μέχρι την τελική του έκδοση.

Ποια η μεγαλύτερη πρόκληση ενόσω ξεδιπλώνατε τις ιστορίες τους, τις οποίες μάλιστα μπολιάζετε με έννοιες όπως ο ουσιαστικός στόχος της ζωής, ο χρόνος, η μνήμη, η ενδοσκόπηση, η ενσυναίσθηση;

Το στήσιμο των χαρακτήρων και το συναισθηματικό μπλέξιμο μεταξύ τους ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία. Η ανατροπή στην πλοκή με την παρουσίαση των προσώπων πρώτα, νομίζω ότι βοήθησε. Κάθε χαρακτήρας είχε και το δικό του οπλοστάσιο, όπου εναλλάσσεται η σιγουριά με την ανασφάλεια, η αδιαφορία με το ενδιαφέρον και η αμφιθυμία με την ενσυναίσθηση.

«Αποχρώσεις ζωής» ο τίτλος του βιβλίου σας. Χωρίς να παρεξηγηθούμε από τους άνδρες, είναι η γυναίκα, με τις όποιες αποχρώσεις της, το συνώνυμο της ζωής; 

Ο τίτλος έχει να κάνει με συναισθηματικές καταστάσεις και τις εναλλαγές που συμβαίνουν στη ζωή των γυναικών.

Η γυναίκα ως μάνα, αδελφή, σύζυγος-σύντροφος, κόρη, φίλη, συνεργάτιδα είναι συνώνυμο της ζωής, της προόδου και της ελπίδας. Είναι συγχρόνως σύμβολο της παγκόσμιας ειρήνης.

O κύκλος φως-σκιά-σκοτάδι-φως είναι σαφής στο βιβλίο σας. Θελήσατε να στείλετε κάποιο μήνυμα;

Ηθελα να ξεκαθαρίσω πως το σκοτάδι-το αρνητικό φορτίο δε μπορεί να είναι κάτι μόνιμο… το φως, το ουσιαστικό ενδιαφέρον, η αγάπη, το μοίρασμα, η ενσυναίσθηση θα κυριαρχήσουν. Γι’ αυτό θα πρέπει να επιλέξουμε σε ποια πλευρά θα σταθούμε… 

Σε κάποιο σημείο κάνετε μια αναφορά στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ποια η άποψή σας γι’ αυτή;

Το μυθιστόρημα, φαινομενικά ηθογραφικό, με την περιδιάβαση στην επαρχιώτικη ελληνική ζωή, πριν από περίπου 20-30 χρόνια, ουσιαστικά καταπιάνεται με θέματα κοινωνικά, όπως τις προκαταλήψεις της παραδοσιακής κοινωνίας για τα φύλα, τη διφορούμενη σχέση ήδη δεσμευμένων ενηλίκων, την έννοια του καθήκοντος κ.ά. Το βιβλίο έχει γυναικοκεντρική άποψη: δίνοντας το προβάδισμα στις γυναίκες χωρίς να παραβλέπει ή να υποτιμά το ανδρικό φύλο. Κατά κάποιον τρόπο, τα παραδοσιακά έμφυλα χαρακτηριστικά έχουν υποχωρήσει μπροστά στην προσωπική ταυτότητα των λογοτεχνικών υποκειμένων.

Η λογοτεχνία είναι μια αντίληψη ζωής, ένας χώρος που κουβαλάει με τρόπο αυθεντικό και εναργή όλη την περιπέτεια της πολύπαθης ιστορικής μας διαδρομής. Δίνει μια άλλη διάσταση στη λειτουργία της γνώσης. Η περιπέτεια της λογοτεχνίας είναι ένα ισχυρό αντιστάθμισμα στην τεχνοκρατική πρακτική της κοινωνίας. Γιατί απευθύνεται κυρίως στον συναισθηματικό κόσμο και στον ψυχικό πλούτο του ατόμου. Γιατί διευρύνει τους ορίζοντες της αμφισβήτησής του και της αναζήτησής του. Γιατί διεισδύει σε μια βαθύτερη πραγματικότητα που σφύζει από ζωή και ξεχειλίζει από τα ατέλειωτα ερεθίσματα της τέχνης του λόγου. 

Παραθέτετε το ποίημα του Καρυωτάκη «Αγάπη». Ποιο το κλειδί, κατ’ εσάς, που ανοίγει την πόρτα της, και δυσκολευόμαστε να το βρούμε;

Η ποίηση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. Θεωρώ ότι η ποίηση όπως και η μουσική μπορούν να γεμίσουν το είναι μας με πρωτόγνωρα συναισθήματα. Προσωπικά, εκτός από κάποια χαϊκού, δεν έχω κάνει καμιά απόπειρα συγγραφής ποιημάτων. Θεωρώ ότι είναι πολύ δύσκολο εγχείρημα.

Εκτός από το ποίημα του Καρυωτάκη που αναφέρεται στην «Αγάπη», υπάρχει και το σονέτο της Ελίζαμπεθ Μπάρετ Μπράουνινγκ που, νομίζω, είναι συγκλονιστικό και, ίσως, μας δίνει μια απάντηση στο ερώτημά σας. Αν αγαπάμε

«στο βάθος και στο πλάτος και στο ύψος που η ψυχή μπορεί να κατακτήσει»,

«στο επίπεδο της καθημερινής ήρεμης ανάγκης»,

«ελεύθερα, όπως όταν οι άνθρωποι αγωνίζονται για τη νίκη του καλού»,

«αγνά, όπως όταν γυρίζουν από προσευχή»,

«με την αναπνοή, με τα χαμόγελα και τα δάκρυα όλης της ζωής»… 

Και μιας και σήμερα ολοκληρώνεται η πρώτη εβδομάδα της νέας χρονιάς, η ευχή σας για το 2023; Καλή χρονιά με υγεία, αισιοδοξία και αγάπη!

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω