Θέατρο: Δίψα για εκδίκηση

Χριστίνα Κόκκοτα

Με κοινό πεδίο έμπνευσης τον μύθο της καταραμένης οικογένειας των Ατρειδών αλλά με διαφορετική προσέγγιση, το θέμα της εκδίκησης απασχόλησε και τους τρεις τραγικούς μας: Τον Αισχύλο στις «Χοηφόρες», τον Σοφοκλή στην «Ηλέκτρα», τον Ευριπίδη δυο φορές, στη δική του «Ηλέκτρα» και στο συγγενικό ως προς την υπόθεση «Ορέστη».   

Σ’ αυτήν την μεγίστης σημασίας θεματική και στο αρχαίο δράμα γενικότερα, πληθωρική είναι η παρουσία της Ηλέκτρας, της βασιλοκόρης που, μετά την αποτρόπαιη δολοφονία του πατέρα της Αγαμέμνονα από τη μητέρα της Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της Αίγισθο, έχει τάξει ως σκοπό της ζωής της την εκδίκηση της πατροκτονίας. Είναι άλλωστε γνωστό στην ψυχαναλυτική ορολογία το «σύμπλεγμα της Ηλέκτρας», που περιγράφεται ως η εμμονική και φανατική προσήλωση του κοριτσιού στον πατέρα. Ωστόσο ο μύθος της υπηρετεί διαφορετικές προθέσεις και αποκτά διαφορετικές διαστάσεις από ποιητή σε ποιητή: στις «Χοηφόρες» η τραγική ηρωίδα περιβάλλεται με θρησκευτικό και τελετουργικό χαρακτήρα, ενώ από τον μετρημένο Σοφοκλή σχεδιάζεται με αρετές, με τονισμένα τα φιλοπατρικά και τα φιλάδελφα αισθήματά της και οι ευγενικές της ιδιότητες δεν έχουν χαθεί αλλά έχουν εκτραχυνθεί από τις περιστάσεις της ζωής της.

Αντίθετα στην ευριπίδεια «Ηλέκτρα» βρισκόμαστε μπροστά σε μια ακραία μορφή με υπερτονισμένη την αδιάλλακτη πλευρά της. Ασύλληπτη στο μίσος της, άγρια και σκληρή μέχρι παραφροσύνης, ζει μόνο για να εκδικηθεί. Σκοτεινή και αδυσώπητη, ένα σχεδόν δαιμονικό ον με συναθροισμένα ψεγάδια, καταδικασμένη σε φτώχεια, κοινωνικό αποκλεισμό και με υποβαθμισμένη τη βασιλική της αξιοπρέπεια. Παντρεμένη εικονικά με ένα γεωργό αλλά από σεβασμό ερωτικά ανέγγιχτη από αυτόν είναι «μια ψευδοσύζυγος, ψευτομητέρα και αυθεντική παρθένος». Στερημένη από τον έρωτα και τις χαρές της ζωής, έχει μετατραπεί σε μια τραχιά ανδρόγυνη παρουσία, που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τη θάλλουσα ερωτικά μητέρα της, γεγονός που καταγράφεται στην εντυπωσιακή άφιξη της Κλυταιμνήστρας στη σκηνή.

Ακόμα και το σμίξιμο με τον αδελφό της Ορέστη, στην εκ φύσεως συγκινησιακά φορτισμένη σκηνή της αναγνώρισης, δεν γεννά γι’ αυτήν παραλήρημα χαράς αλλά εντάσσεται στην πραγμάτωση του αποτρόπαιου σχεδίου της. Η ατολμία και η αναποφασιστικότητα, η συνοδευμένη από νευρικότητα, δειλία και παθητικότητα του Ορέστη, που παραμένει στη σκιά της αρρενωπής παρουσίας της, θα διευκολύνουν τη χειραγώγησή του και την τελική υποταγή του στις σκοτεινές βλέψεις της. Για την πραγμάτωσή τους τα δύο αδέλφια επιστρατεύουν ανυπόληπτα, ανέντιμα και ανοίκεια για τραγικούς ήρωες τεχνάσματα (σκευωρία και πισώπλατο χτύπημα κατά του Αίγισθου, παγίδα της Ηλέκτρας στη μητέρα της).

Για τον σκεπτικιστή και αμφισβητία Ευριπίδη, η εκδίκηση που κυριαρχεί στην «Ηλέκτρα» του είναι μεν αποτρόπαιη πράξη αλλά η πληρωμή του αίματος με αίμα δεν αποτελεί λύση του προβλήματος, όσο και αν μια αρχέγονη ηθική, στην οποία εμπλέκεται ο θεϊκός παράγοντας, την επιτάσσει. Οταν μάλιστα ο παράγων αυτός είναι ο Απόλλωνας, εκφραστής των Δελφών, ενός ηθικά αμφιλεγόμενου και αντιδραστικού θεσμού, ο ποιητής έχει κάθε λόγο να καταδικάζει το κατευθυνόμενο υπόβαθρο μιας ανταποδοτικής δικαιοσύνης και να υπονομεύει την απόδοση μιας ιδιωτικής δικαιοσύνης, ξεκομμένης από την κοινωνία, όπως αυτή που επιχειρούν η Ηλέκτρα και ο Ορέστης ως εκπρόσωποι μιας εκφυλισμένης και παρηκμασμένης αριστοκρατίας.

Ετσι ίσως δικαιολογείται γιατί στην κατακλείδα της τραγωδίας του ο ποιητής δίνει έμφαση στην ανάγκη μιας δημόσιας δικαιοσύνης (δίκη του Ορέστη και αθώωσή του) μέσω του από μηχανής θεού (των Διόσκουρων) για την αποκατάσταση της διασαλευμένης ηθικής τάξεως.

Το ταξίδι της «Ηλέκτρας» ξεκίνησε, αν και με κάποια προσκόμματα, με τη σκηνοθετική ανάγνωση του Γιώργου Λύρα και τη φρέσκια μετάφραση του ποιητή Στρατή Καψάλη, σε δραματουργική επεξεργασία της Ειρήνης Μουντράκη. Το δημοφιλές τηλεοπτικό δίδυμο -Μαρία Κίτσου και Δημήτρης Γκοτσόπουλος- μαζί και στο θέατρο, επωμίζεται τους ρόλους των δύο αδελφών, της Ηλέκτρας και του Ορέστη. Στον ρόλο της ηγεμονικής και κυνικής Κλυταιμνήστρας εμφανίζεται η Ιωάννα Μακρέα. Τον Γεωργό, σκιώδη σύζυγο της Ηλέκτρας, υποδύεται ο Γιώργος Δεπάστας. Ο μάχιμος Γιώργος Κωνσταντίνου επιχειρεί την πρώτη του δοκιμασία στο στίβο του αρχαίου δράματος επωμιζόμενος το ρόλο του Παιδαγωγού.

Ως Αγγελιαφόρος εμφανίζεται ο Νίκος Λεκάκης και ως Πυλάδης ο Σπύρος Κυριαζόπουλος. Στο κλείσιμο της παράστασης ως Διόσκουροι -φιγούρες εκτός μύθου και μοναδικές αποχρώσεις ρεαλισμού στην τραγωδία- εμφανίζονται οι: Ιάσονας Παπαματθαίου και Αντώνης Σταμόπουλος. Εξαμελής Χορός γυναικών συνοδεύει την περιπέτεια της κεντρικής ηρωίδας και αποτελεί τον έμπιστο και προνομιακό συνομιλητή της. Την όψη της παράστασης (σκηνογραφία, ενδυματολογία) υπογράφει ο Απόλλων Παπαθεοχάρης και την κινησιολογία ο Θανάσης Ακοκκαλίδης. Τη μουσική της παράστασης έχει επιμεληθεί ο Αντώνης Παπακωνσταντίνου και τους φωτισμούς ο Αλέξανδρος Αλεξάνδρου.

Η παράσταση της τραγωδίας αναμένεται να φιλοξενηθεί και στην Πάτρα, μετά από αναβολή των αρχικά προγραμματισμένων παραστάσεων.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω