Θέατρο: Μνησιπήμων πόνος εσαεί

Χριστίνα Κόκκοτα

«Είχαμε γίνει απ’ τους καπνούς αραπάδες. Ο αέρας ήταν γεμάτος καμένα πράγματα… Τα ανέπνεε… η μύτη σου… θαρρούσες πως είχες πίσσα βραστή μέσα σου… κατάμαυρος καπνός παντού. Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από τη μαυρίλα». Μνήμη οδυνηρή της Αγγέλας Παπάζογλου για το διωγμό των Ελλήνων της Σμύρνης και ευρύτερα για την περιπέτεια του βίαιου ξεριζωμού των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από τις πανάρχαιες πατρογονικές τους εστίες. Ευχή και κατάρα όμως των ξεκληρισμένων να μη λησμονήσουν ποτέ, με τη μνήμη να γίνεται φαρμάκι και φάρμακο μαζί.       

Αυτός ο μνησιπήμων πόνος, που «στάζει τη μέρα, που στάζει στον ύπνο» κατά τον Σεφέρη στον «Τελευταίο Σταθμό», που τον γεννά η θύμηση της συμφοράς και των παθημάτων του παρελθόντος, παίρνει σάρκα και οστά κατά το τρέχον έτος, που σηκώνει το βάρος της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή. Η συνεισφορά του θεάτρου στις εκδηλώσεις μνήμης για τις αλησμόνητες πατρίδες είναι ήδη σημαντική και καθώς βαδίζουμε προς την εκπνοή της επετειακής χρονιάς, η συμβολή αυτή θα διευρύνεται και θα πυκνώνει, γιατί η συλλογική μνήμη ενός λαού το υπαγορεύει και η ανάγκη απόδοσης τιμής το καλεί.

Τον χορό των τραγικών αναμνήσεων έσυρε προεξαγγελτικά το θεατρικό έργο «Σμύρνη μου αγαπημένη», που έγραψε και σκηνοθέτησε η Μιμή Ντενίση, κατάθεση σημαντική για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης. Συνέχειά της η παράσταση «Και από Σμύρνη… Σαλονίκη» που θεωρήθηκε το πρώτο θεατρικό sequel αυτής της θεματολογίας και παρουσιάστηκε στο θέατρο του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος». Στις σκηνές του Εθνικού η εθνική μας περιπέτεια τιμήθηκε με δύο παραστάσεις, της «Αιολικής γης» του Ηλία Βενέζη και «Του Αγοριού στο θεωρείο» της Αγγελικής Δαρλάση. Από το ΚΘΒΕ πρόσφατα με την παράσταση «Θεσσαλονίκη αλλιώς» σε κείμενα του Θωμά Κοροβίνη και σκηνοθεσία του Χάρη Πεχλιβανίδη στον Κελλάρειο Κόλπο της Καλαμαριάς.

Στον κύκλο της Μικρασίας εντάσσεται αναμφισβήτητα και πρωταρχικά η δραματοποιημένη παράσταση του μνημειώδους έργου της Διδώς Σωτηρίου «Ματωμένα χώματα», που χαρακτηρίστηκε δικαιωματικά ως «η Βίβλος της σύγχρονης Εξόδου του Μικρασιατικού Ελληνισμού». Μια ανθρωποκεντρική θεώρηση του μικρασιατικού τραύματος, που δεν ξεχωρίζει λαούς, βλέπει μόνο ανθρώπους στα όριά τους -παραγωγή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, σε διασκευή της βιωμένου συγκλονιστικού υλικού από τον Γιώργο Παλούμπη και σκηνοθεσία του ίδιου με την ερμηνεία των: Νικήτα Τσακίρογλου, Μιχάλη Σαράντη και Αντίνοου Αλμπάνη, που περιόδευσε ανά την Ελλάδα με επιτυχία το καλοκαίρι.

Στην απότιση φόρου τιμής μερίδιο είχαν και εξακολουθούν να έχουν και περιφερειακές δράσεις, εκπορευόμενες από δήμους, κυρίως από εκείνους που έγιναν υποδοχείς προσφυγικών πληθυσμών, με θεατρο-μουσικοχορευτικές παραστάσεις. Στην υλοποίησή τους ανάμεσα στον χορό και το τραγούδι, το θέατρο έχει τη δική του παρουσία, είτε με την τεχνική της αφήγησης είτε με τη μορφή θεατρικού αναλογίου. Κατά τη θερινή σεζόν ξεχώρισε η οργάνωση του 2ου φεστιβάλ «Χαίρε Μικρασία» του Δήμου Αγίας Παρασκευής. Μια ωδή στους Έλληνες Μικρασιάτες με εκδηλώσεις που οι τίτλοι και το περιεχόμενό τους ανακάλεσαν στο κοινό οδυνηρές μνήμες – «Με του χορού τα βήματα, Σμύρνη μου σε θυμάμαι», «Στα χνάρια μιας αλησμόνητης πατρίδας», «Σαν της Σμύρνης το γιαγκάκι».

Προς την ίδια κατεύθυνση δραστηριοποιήθηκαν πρόσφατα οι θεατρικές ομάδες του Δήμου Χαλκηδόνας με την παράσταση «Ξεριζωμός», η Πολιτιστική Εταιρεία Ορχηστρικής Τέχνης «Βάκχαι» με τον τίτλο «Μνησιπήμων πόνος… εσαεί», που ονοματοδότησε ευχαρίστως αυτό το κείμενο. Σε τοπικό επίπεδο, αναμένεται με ενδιαφέρον τον Οκτώβριο η μουσικοθεατρική παράσταση «Κομμάτια μου, πού να σας βρω» από τη θεατρική ομάδα «Από κοινού» της Α΄ ΕΛΜΕ Αχαΐας, σε θεατρική προσαρμογή και σκηνοθεσία του Φώτη Λάζαρη. Επετειακή και αφιερωματική, θα επιδιώξει να ανασύρει και να μετουσιώσει σε θεατρική εμπειρία τραυματικές μνήμες εκείνης της εποχής, που σκοπιμότητες είτε αποσιώπησαν είτε συσκότισαν, με την εκφραστική συνέργεια της δραματοποιημένης αφήγησης, της μουσικής και του τραγουδιού.

Την ολόπλευρη και σφαιρική αποτύπωση της θεατρικής δραστηριότητας του Κωνσταντινουπολίτικου και Μικρασιατικού Πολιτισμού, θα διερευνήσει το επετειακό συνέδριο που διοργανώνει το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ με θέμα «Το Κωνσταντινουπολίτικο και Μικρασιατικό Θέατρο έως το 1922. Συνέχειες και τομές στην Ελλάδα και τη Διασπορά μέχρι τον 21ο αιώνα». Οι εργασίες του συνεδρίου θα φιλοξενηθούν στο κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών και στο αμφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης» του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων (από 12-15 Οκτωβρίου).

Ας μη λησμονούμε βεβαίως ότι για τους πρόσφυγες μνησιπήμων ήταν και ο πόνος όχι μόνο για τον ξεριζωμό, το ξεκλήρισμα και την βίαια προσαρμογή σε ένα νέο τόπο, αλλά και για το τραύμα, που άφησε στην ψυχή τους ο τρόπος της υποδοχής τους από τους γηγενείς, οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί, που ακολούθησαν τον ερχομό τους στην Ελλάδα και το τοξικό χάσμα, που δημιουργήθηκε μεταξύ των δύο μερών, παρά τους κοινούς δεσμούς θρησκείας, γλώσσας και εθνικής ταυτότητας. Μια σκοτεινή παράμετρος της εθνικής μας περιπέτειας, για την οποία η βιβλιογραφία είναι φτωχή.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω