Θέατρο: Θυμήσου τη θνητότητά σου…

Χριστίνα Κόκκοτα

«Αχ, φίλοι μου, δεν ξέρετε τι είναι η ζωή που κρατάτε στα χέρια σας. Αφήνετε να σας γλιστρά, να σας γλιστρά… κι η νιότη είναι σκληρή, δεν έχει μεταμέλεια», μας υπενθυμίζει ο Τ. Σ. Ελιοτ, υπογραμμίζοντας την αξία του αγαθού που μας εδόθη, αλλά που συχνά σπαταλιέται και αδειάζει χωρίς αληθινό νόημα. Με την ίδια πρόθεση αλλά με τον δικό του απαράμιλλο τρόπο, ο Λέον Τολστόι γράφει το 1886, στην ωριμότητά του, την όχι πολύ γνωστή αλλά σημαντική νουβέλα «Ο Θάνατος του Ιβάν Ιλιτς».

Μια μυστηριώδης ασθένεια οδηγεί τον αλαζονικό γραφειοκράτη Ιβάν Ίλιτς κοντά στο θάνατο. Το επικείμενο τέλος φέρνει τον επιφανή δικαστικό αντιμέτωπο με τις ψευδαισθήσεις, που όριζαν την παρελθούσα ζωή του (χρήμα, φήμη, επιρροή, κοινωνική αναγνώριση, υψηλές γνωριμίες). Τώρα πια αναγκάζεται να τη δει κατάματα, με ειλικρίνεια και νηφαλιότητα, χωρίς το ψέμα, την υποκρισία και τη ματαιοδοξία του παρελθόντος. Αυτό, που σταδιακά ανακαλύπτει, είναι οδυνηρό, καθώς διερωτάται, αν υπάρχει ακόμα χρόνος να αλλάξει τις μέχρι τώρα λανθασμένες επιλογές και προτεραιότητές του, υπό την πίεση του επελαύνοντος θανάτου. Αν υπάρχει λύτρωση και που βρίσκεται αυτή.

Η μαεστρία του μεγάλου συγγραφέα οδηγεί με τέτοιο τρόπο την αφήγηση, ώστε ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς να οδηγεί μεν στον θάνατο του σώματος αλλά να αντισταθμίζεται με τον εξαγνισμό και την αναγέννηση της ψυχής του. Ισορροπώντας ανάμεσα στο λογοτεχνικό ρεαλισμό και τον φιλοσοφικό στοχασμό, γράφει ένα ιδιαίτερο και ιδιότυπο ρέκβιεμ για το μεγάλο αίνιγμα του ανθρώπου, τον θάνατο, που όμως, μέσα από το σκοτεινό μονοπάτι του, καταλήγει να γίνεται ύμνος για την αληθινή ζωή και σπουδή των βημάτων, που τη νοηματοδοτούν και την καταξιώνουν.

Αποβαίνει έτσι «Ο Θάνατος του Ιβάν Ιλιτς» η ιστορία ενός αργόσυρτου και μαρτυρικού θανάτου, που δεν έχει τίποτα το ηρωικό. Είναι όμως και η ιστορία μιας άδειας ζωής, που δε διέφερε πολύ από τον θάνατο καθώς η ζωή του κεντρικού ήρωα στηρίχθηκε στη γνώμη των άλλων, βιώθηκε ως υποταγή στο καθήκον που άλλοι υπαγόρευαν και πορεύθηκε χωρίς πραγματική συντροφιά και ας είχε πολλούς γύρω της. Είναι ακόμα η κατάληξη ενός ανθρώπου που, έπειτα από συνομιλία με το βαθύτερο κομμάτι του εαυτού του, συνειδητοποιεί ότι πεθαίνει άσχημα, γιατί έζησε άσχημα, αποκτώντας τελικά συναίσθηση της ύπαρξης. Αυτό είναι το κέρδος και εδώ πρέπει να αναζητηθεί η λύτρωση του κεντρικού ήρωα.

Η αριστουργηματική νουβέλα θεωρείται αυτοαναφορική. Η εκπληκτική περιγραφή του Τολστόι για την αναστάτωση και την εσωτερική κρίση, που προκαλεί στον Ιβάν Ιλιτς η παρουσία του θανάτου αντανακλούν τους προσωπικούς φόβους και τη μεταφυσική αγωνία του ίδιου του συγγραφέα. Παράλληλα η υποκριτική στάση των προσώπων του περιβάλλοντος του Ιλιτς απέναντι στο θάνατό του και η αντίθεση ανάμεσα στις εσωτερικές σκέψεις και τα λόγια τους -φωτεινή εξαίρεση αποτελεί ο μουζίκος υπηρέτης του- παραπέμπει στην ανθρωπιστική πρόθεση του συγγραφέα να δει την τάξη των προνομιούχων από την πλευρά του απλού λαού, του μόνου ηθικά υπερέχοντος.

Η νουβέλα -παρουσιασμένη σε παγκόσμια πρώτη στην Ελλάδα- έχοντας διαγράψει ήδη μια επιτυχημένη τετραετή ζωή στο σανίδι, συνεχίζει το ταξίδι της σε ευρηματική διασκευή για το θέατρο της Κωνσταντίνας Νικολαΐδη και σκηνοθετημένη από την ίδια με ευαισθησία και σκηνική ευφυΐα, κατακτώντας ένα μεγάλο κοινό. Εχοντας στη διάθεσή της τη μεταγραφή του πρωτοτύπου απευθείας από τα Ρωσικά του Παύλου Στεφάνου, την πρωτότυπη μουσική του Γιάννη Οικονόμου και τη λιτή σκηνογραφία του Νίκου Κασαπάκη, αντιμετώπισε το κείμενο του Τολστόι στον πυρήνα και την ουσία του, ως διάλογο του κεντρικού ήρωα με τη βαθύτερη εκδοχή της ύπαρξής του.

Δύο άξιοι και ευάγωγοι ηθοποιοί, ο Θανάσης Κουρλαμπάς και ο Γιώργος Γαλίτης όχι μόνο υποδύονται με σκηνική άνεση όλα τα δευτερεύοντα πρόσωπα αλλά και κερδίζουν το σκηνοθετικό στοίχημα ως αλληλοσυμπληρούμενα μέρη ενός και του αυτού ήρωα, κινητοποιώντας τον νου και την ψυχή, το γέλιο και το δάκρυ του θεατή, που ζει τον παλμό της ζωηρής και γεμάτης ενέργειας ερμηνείας τους.

Μια ευτυχής προσέγγιση της στοχαστικής και βαθιά ανθρώπινης σπουδής του Τολστόι στο θέμα του θανάτου, που πρόκειται να φιλοξενηθεί για τρίτη φορά στο θέατρο «Επίκεντρο».

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω