Τηλέμαχος Τσαρδάκας: «Οταν αποδέχεσαι τον  ‘‘άλλο’’ τα πράγματα γίνονται καλύτερα»

Κρίστυ Κουνινιώτη

Μετά από 5 θεατρικά έργα και 5 ποιητικές συλλογές κρατάμε στα χέρια μας την πρώτη του συλλογή διηγημάτων «Αυτός που έτρωγε όλο το γλυκό του» (εκδ. Σοκόλη). Δεκατρείς ιστορίες που σε παρασύρουν σε έναν κόσμο μαγικό, σε τυλίγουν με τη γοητεία τους και σου αφήνουν μια γεύση γλυκόπικρη, ανάκατη με τη μυρωδιά της θάλασσας. Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου (ώρα 8 μ.μ.) στον «Συνδετήρα», ο Τηλέμαχος Τσαρδάκας μιλάει στην «Π».

Πότε και από ποια ανάγκη σου προέκυψαν οι 13 -γλυκόπικρες- ιστορίες του βιβλίου;

Τα διηγήματα γράφτηκαν μεταξύ 2016 και 2020. Σε αυτό το διάστημα μοίρασα αρκετά τη ζωή μου μεταξύ Πάτρας και Χίου. Μένοντας αρκετούς μήνες στο νησί, πολύ κοντά στη θάλασσα, είτε ήταν χειμώνας είτε καλοκαίρι, παρατήρησα πολλούς ανθρώπους, ντόπιους και επισκέπτες, έμαθα πολλές πραγματικές ιστορίες και αυτές με τη σειρά τους με οδήγησαν να σκαρφιστώ άλλες, εντελώς φανταστικές. Η παραλία, σαν τόπος, έχει ένα ασυνήθιστο χαρακτηριστικό: Το καλοκαίρι είναι η καρδιά της κοινωνικής ζωής^. σε μερικές περιπτώσεις μαζεύονται χιλιάδες άνθρωποι καθημερινά. Τον χειμώνα από την άλλη είναι ερημιά. Με έκανε να σκεφτώ ότι, ως υπάρξεις, εμείς είμαστε παροδικοί αλλά τα πράγματα, τα τοπία, μένουν αναλλοίωτα, αδιάφορα για τις μικρές ιστορίες μας, για τους θριάμβους ή τους θρήνους μας, τους έρωτες ή τις απώλειες. Οπότε κάπως έτσι προέκυψε η ανάγκη να προλάβω να πω μερικές μικρές ιστορίες, πριν τις πάρει η νύχτα και ο αέρας της θάλασσας.

Τι σε ελκύει στη μικρή φόρμα και ποιες οι προκλήσεις;

Η μικρή φόρμα είναι γεμάτη περιορισμούς. Τους λατρεύω τους περιορισμούς γιατί σε αναγκάζουν να γίνεις καλύτερος, πιο σαφής, πιο συμπυκνωμένος, πιο γρήγορος. Στον αναγνώστη λες μόνο όσα χρειάζονται να ξέρει για τη συγκεκριμένη ιστορία. Το πριν και το μετά των ηρώων θα τα συμπληρώσει μόνος του. Ξέρεις ότι θα βάλει κι αυτός λίγη από τη δική του φαντασία για να ολοκληρώσει την ιστορία. Σαν συγγραφέα αλλά και σαν αναγνώστη μού αρέσει αυτό. Δε θέλω να περιγράφεται η κάθε μια λεπτομέρεια, δε μου χρειάζεται. Επιπλέον η μικρή φόρμα είναι και πιο πρακτική. Διαβάζεις μια ιστορία πριν κοιμηθείς. Ή όταν είσαι στο τρένο. Τελειώνει, την κουβαλάς μαζί σου. Την επόμενη φορά, μια άλλη.

Οι ήρωες των ιστοριών σου ανήκουν σε ευρύ ηλικιακό φάσμα. Τι χαρακτηριστικά πρέπει να έχουν για να πάρουν ζωή στο χαρτί;

Δεν το έχω σκεφτεί. Μάλλον να προδίδεται, μέσα από τις πράξεις τους και τις ανησυχίες τους μια βαθύτερη υπαρξιακή αγωνία, είτε τη συνειδητοποιούν και την αναγνωρίζουν είτε όχι. Ή, τέλος πάντων, κάπως έτσι να το ερμηνεύσω εγώ. Η γυναίκα που κολυμπάει κάθε νύχτα ας πούμε: Για την ίδια μπορεί να είναι απλή σωματική άσκηση. Αλλά μπορεί και να μοιάζει σαν αγώνας κάπου να φτάσεις ή από κάπου να ξεφύγεις.

Στις ιστορίες σου πρωταγωνιστούν η θάλασσα, η παραλία, το όνειρο, ο έρωτας, ο θάνατος…  Πώς σου «μιλάει» το καθένα τους;

Ο θάνατος και ο έρωτας είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, δηλαδή της ζωής. Λίγο πολύ όλη η τέχνη γι’ αυτά προσπαθεί να μιλήσει κάθε φορά. Προσπαθούμε σαν άνθρωποι κάπως να τις εξηγήσουμε και να τις χωνέψουμε αυτές τις έννοιες. Να λύσουμε το μέγα μυστήριο: Πώς ξεκινάω να υπάρχω, πώς παύω να υπάρχω; Το όνειρο, πάλι, είναι μια εξαιρετική συνθήκη που το μυαλό μας μας λέει εδώ όλα επιτρέπονται. Η μαγεία, το μακάβριο, το αισθησιακό, το βίαιο μπορούν να συνυπάρχουν μέσα στο όνειρο και εμείς τα αποδεχόμαστε ως περίπου φυσιολογικά, ακριβώς γιατί είναι μέσα σε όνειρο.

Ενα χάδι στο ηλικιωμένο ταίρι, ο ήχος της κολυμβήτριας, μια μυρωδιά που φέρνει μνήμες, η θέα καταπράσινων σαν μαστιχόδεντρα ματιών, η γλύκα… Θα μας πεις για τον ρόλο των αισθήσεων στις ιστορίες σου;   

Μέσα από αυτές αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Ολοι οι άνθρωποι. Οπότε κουβαλάνε κάτι κοινό. Λες «η μυρωδιά του σπιτιού της γιαγιάς» ή «το φως του παιδικού μου δωματίου». Εχουν όλοι μια δική τους τέτοια αναφορά και ξέρουν ακριβώς τι εννοείς κι ας είναι εντελώς διαφορετικό για τον καθένα. Δεν έχει σημασία το τι ακριβώς ήταν για σένα. Σημασία έχει ότι συνδέεται μαζί σου ο αναγνώστης ή ο θεατής στο θέατρο. Αυτό το δώρο μάς κάνουν οι αισθήσεις μας και η αισθητηριακή προσέγγιση. Μας διευκολύνει να συνδεόμαστε.

Απτός ο μαγικός ρεαλισμός στις ιστορίες σου. Πόσο απέχουν μαγεία και πραγματικότητα;

Πολλές φορές απέχουν πάρα πολύ. Μερικές άλλες ελάχιστα. Κάποιες στιγμές η πραγματικότητα είναι τόσο όμορφη ή η συγκυρία τόσο σπάνια, που μοιάζει εξωπραγματική, σχεδόν μαγική. Στη λογοτεχνία φυσικά έχεις τεράστια ελευθερία και μπορούν να συμβούν όλα, ακόμα και το μεταφυσικό μέσα σε μια καθημερινή συνθήκη ή κάτι απρόσμενα σουρεαλιστικό μέσα σε ένα νατουραλιστικό περιβάλλον. Είναι ένα από τα προνόμια που έχουμε ως καλλιτέχνες, να δημιουργούμε ιστορίες και κόσμους που όλα μπορούν να συμβούν.

Εχεις αφιερώσει 3 διηγήματα -γροθιές στο στομάχι- στους πρόσφυγες στο νησί σου, τη Χίο. Πώς έχεις βιώσει την κατάσταση;

Μεταξύ 2015 και 2018 τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα στα νησιά του Βορείου Αιγαίου. Εχω δει βάρκες να φτάνουν ακόμα και στο δικό μας παραλιακό χωριουδάκι που κατοικείται, δεν είναι απομονωμένο. Πλέον έχει κάπως βελτιωθεί η κατάσταση για διάφορους λόγους, αλλά υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά να γίνει. Πρώτα από όλα στην ενημέρωση και στην παιδεία μας. Ο κόσμος φοβάται το «άλλο», φοβάται ό,τι δεν γνωρίζει. Η δική μου οικογένεια από την πλευρά του πατέρα μου είναι προσφυγική. Ο παππούς μου τρεις φορές αναγκάστηκε να γίνει πρόσφυγας. Εχω μεγάλη ευαισθησία για αυτό το θέμα. Οι πρόσφυγες το πρώτο που χάνουν είναι η ταυτότητά τους, η αίσθηση του ποιοι ήταν στη χώρα τους και ποιοι πρέπει να γίνουν στο νέο μέρος. Νομίζω τα διηγήματα προσπαθούν να την αγγίξουν αυτή τη διάσταση. Ελπίζω να το καταφέρνουν. Φυσικά οι μετακινήσεις πληθυσμών δεν είναι κάτι νέο, πάντα συνέβαιναν και «ανακάτευαν την τράπουλα».  Είναι καλό πράγμα η μίξη μέσα στην κοινωνία. Θέλει οργάνωση και σωστό τρόπο, βέβαια. Οχι στην τύχη. Αλλά μας προχωράει μπροστά. Το πιστεύω πολύ αυτό. Οταν αποδέχεσαι τον «άλλο», τα πράγματα γίνονται μόνο καλύτερα.

Κάποιοι ήρωές σου παίρνουν τη μορφή αράχνης, σκύλου, καρχαρία… Μιλώντας υποθετικά, θα μεταμορφωνόσουν σε τι και γιατί;

Πάντα ζήλευα τη ζωή του γάτου μου. Τον παρατηρούσα επί δεκαέξι χρόνια. Εδώ και μερικούς μήνες είμαι σίγουρος ότι έχει μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο, υποπτεύομαι σε φυτό. Οπότε άνετα θα έπαιρνα εγώ τη θέση του, τις συνήθειές του, τη ζωή του, την κατάκτηση γαλήνης ως κάτι φυσικό και αυτονόητο.

Για τις μεταμορφώσεις, να πούμε ότι ανέκαθεν ξυπνούσαν τη φαντασία των ανθρώπων. Μας εντυπωσιάζουν ακόμα και όταν υπάρχουν μέσα στη φύση. Επιπλέον είναι και ένα σημαντικότατο εργαλείο της μυθοπλασίας. Η μυθολογία είναι γεμάτη μεταμορφώσεις -όχι μόνο η ελληνική, και άλλων πολιτισμών. Οι «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου είναι ένα από τα αγαπημένα μου αναγνώσματα.

«Πατώντας» στον τίτλο της συλλογής, θα σε ρωτήσω: τι γλυκαίνει τη ζωή σου και τι απολαμβάνεις στην ολότητά του, όπως ο άντρας της τελευταίας ιστορίας που έτρωγε όλο το γλυκό του;

Απαντώντας κυριολεκτικά, μου αρέσει πολύ ο εσπρέσο παρέα με ένα μικρό κομμάτι μαύρης σοκολάτας. Επίσης, οποιοδήποτε γλυκό έχει μέσα κρέμα. Αλλά πέρα από τις απολαύσεις της γεύσης υπάρχουν και άλλα πράγματα που με κάνουν σχεδόν βουλιμικό. Τα καλά βιβλία και οι πρωτότυπες ταινίες. Μπορώ να δω συνεχόμενα πολλά επεισόδια από καλές σειρές. Δεν βλέπω όμως καθόλου τηλεόραση. Εκτός από μπάσκετ. Βλέπω πολύ μπάσκετ!

Ας πάμε και στη… σκηνή. Νέο θεατρικό έργο με την υπογραφή σου πότε θα δούμε;

Εχω έτοιμα δύο νέα έργα. Το ένα λέγεται «Νυχτερινά μαθήματα» και το άλλο «Email στα δέντρα».  Το δεύτερο θα είναι έτοιμο να παιχτεί κοντά στην άνοιξη. Οι παραστάσεις μάλιστα θα γίνουν υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω