Του Πάγκαλου τα γούστα

Ο διευθυντής σύνταξης της «Π» Κωνσταντίνος Μάγνης γράφει για την παρουσίαση του βιβλίου του Μιχάλη Ψύλου

Πέμπτη βράδυ, παρουσιάζαμε το βιβλίο του Μιχάλη Ψύλου «Δεσποινίς Στεφανόπολι». Ηταν για την πρώτη ελληνίδα δημοσιογράφο, που έγινε και πρώτη γυναίκα διευθύντρια του Αθηναϊκού Πρακτορείου στις απαρχές του προηγούμενου αιώνα, όχι χωρίς αντιδράσεις και ενώ είχε προηγηθεί η αυτοκτονία μιας έφηβης που δεν έγινε δεκτή στο πανεπιστήμιο Αθηνών, επειδή ήταν γυναίκα.   Τα ελληνικά ήθη άλλαξαν με αρκετά μεγάλη ταχύτητα μέσα στον 20ο αιώνα.  Στη γυναίκα αναγνωρίζονται πλήρη δικαιώματα, αλλά δεν έχουν εκλείψει ρατσιστικές προκαταλήψεις, στερεότυπα και ανδρικά απωθημένα που πολύ συχνά εκτονώνονται με βιαιότητα.

Αλλά είμαστε έναν αιώνα μπροστά σε σχέση με το Ιράν και άλλες χώρες. Το Ιράν, μια χώρα που στην αρχαιότητα είχε προχωρημένο πολιτισμό, κι ας τους αποκαλούσαν οι πρόγονοί μας βάρβαρους, βρίσκεται στην επικαιρότητα εξαιτίας αιματηρών διαδηλώσεων. Στο επίκεντρο, Ιρανές που διαμαρτύρονται γιατί το καθεστώς δεν τους επιτρέπει να έχουν τα μαλλιά τους ελεύθερα. Βρισκόμαστε στο έτος 2022: Το από δεκαετίες αυτονόητο για τις γυναίκες και τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου, θεωρείται αδιανόητο στην Ασία, στην Τουρκία, σε χώρες της Αφρικής.  Στο Αφγανιστάν ούτε σχολείο δεν μπορούν να πάνε τα κορίτσια. Οι διεθνείς οργανισμοί καταγράφουν απίστευτες βαρβαρότητες σε διάφορα σημεία του ορίζοντα σε βάρος των γυναικών.  Η τελευταία βαναυσότητα που είχε καταγραφεί, αν δεν μας απατά η μνήμη μας, στον ελλαδικό χώρο, ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ’20, όταν ο δικτάτορας Πάγκαλος επέβαλλε στους αστυνομικούς να μετρούν την απόσταση της φούστας από τους αστραγάλους των γυναικών καταμεσής του δρόμου. Η φιλολογία της εποχής έλεγε ότι το είχε επιβάλει με τη σειρά της η μαντάμ Πάγκαλου στον στρατιωτικό σύζυγό της επειδή είχε στραβά πόδια εκείνη. Βέβαια ο Πάγκαλος δεν μετρούσε μόνο φούστες: Είχε πρωτοστατήσει στην καταδίκη των Εξι και την άμεση εκτέλεσή τους, το 1922, για την Μικρασιατική Καταστροφή. Αλλά σε ένα κοινωνικό κλίμα σαν το ελληνικό, στην πατρίδα του Αριστοφάνη, ακόμα και ένας τραχύς δικτάτορας μεταβάλλεται σε επιθεωρησιακή φιγούρα. Στο Ιράν δεν μπορείς να βγάλεις τραγουδάκια στη σκηνή για «του Πάγκαλου τα γούστα». Το δελτίο έγραψε 31 νεκρούς τις προηγούμενες μέρες κατά τις διαδηλώσεις, που δεν αφορούσαν μόνο το μαλλί των γυναικών, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι το μαλλί είναι αμελητέο, δευτερεύον και γελοίο. Ισως είναι πιο σοβαρή υπόθεση από κάθε άλλης μορφής ελευθερία, γιατί τι να την κάνεις την ελευθερία χωρίς αυτοδιάθεση;

Ανήκομεν εις την δύσιν, δόξα τον θεό και την παναγία, με όποια έννοια και αν το εννοεί κανείς το δεύτερο. Η καταδυνάστευση ανδρών και γυναικών δεν είναι πολιτικό, είναι πολιτισμικό ζήτημα. Ευτυχήσαμε να ανήκουμε σε έναν κόσμο ελευθέριο. Ακόμα και στις περιόδους της σκλαβιάς και της φοβέρας, η γυναίκα ήταν μια οντότητα στην ελληνική κοινωνία. Συναντάμε μπροστά μας ξανά το άλυτο ερώτημα του αυγού και της κότας: Η πολιτισμική υστέρηση έφερε τους μουλάδες και τις μπούρκες; Ή οι μουλάδες έφεραν την υστέρηση; Αν συνέβη το πρώτο, γιατί κέρδισε η καταπίεση το παιχνίδι ακόμα και σε χώρες με ανοιχτό πνεύμα στο παρελθόν, όπως το Αφγανιστάν; Αν ισχύει το δεύτερο, πώς γίνεται να μην επιτυγχάνεται μήτε σε ένα κράτος μια λυτρωτική πολιτική και κοινωνική ανατροπή, αλλά ο κόσμος έχει συμβιβαστεί με τη μοίρα του;

Εμείς οι «δυτικοί», μιλάμε για τον 22ο αιώνα σαν μια φάση κοσμογονικής επιστημονικής, τεχνολογικής, ιδεολογικής προόδου. Για κάποια εκατομμύρια ανθρώπους, ο 22ος αιώνας σηματοδοτεί τη συνειδητοποίηση μιας εκκωφαντικής ανισότητας. Στο Ιράν δεν σκοτώνονται επειδή δεν μπορούν να έχουν ελεύθερο μαλλί. Σκοτώνονται επειδή δεν μπορούν να το έχουν ελεύθερο, ενώ σε άλλες κοινωνίες είναι ελεύθερα όλα, η ζωή, οι χαρές, οι επιλογές, οι προοπτικές. Αιτία της μετανάστευσης είναι η υστέρηση, αλλά καταλύτης είναι η διάχυση της πληροφορίας: Χάρη σ’ αυτήν, η εξαιτίας αυτής, ο καταπιεσμένος διαπιστώνει τι στερείται.

Θα είναι αυτοί οι ξεσηκωμοί η απαρχή του τέλους της καταπίεσης; Θα ρίξουν τον Πούτιν οι στρατεύσιμοι που θέλουν να εξαιρεθούν της στράτευσης σε έναν πόλεμο που επιβλήθηκε από ματαιοδοξίες και λαιμαργία; Οι ρίζες του δεσποτισμού είναι βαθιές, δεν φτάνουν μόνο μέχρι τις πολιτειακές δομές, φτάνουν και στις κοινωνικές δομές, τις συνειδήσεις, την οικογένεια. Οι Ελληνες ραγιάδες δεν αλλοιώθηκαν πολιτισμικά, χάρη στη θρησκεία και τους δεσμούς τους, αλλά το στοιχείο που έδωσε χαρακτήρα στους πυλώνες αυτούς ήταν η προγενέστερη ανοικτότητα. Θρησκεία έχουν όλοι. Οι Ελληνες όμως την έχουν στη ζωή τους με όρους τόσο-όσο. Ποιος ξέρει; Ισως το μυστικό είναι η κοντινή απόσταση ανάμεσα στον βράχο, το δέντρο, το ποτάμι και τη θάλασσα, δεν επέτρεψε απολυτότητες, αλλά συμφιλίωσε τον άνθρωπο με τη φύση τόσο, που δεν μπορεί να παραδεχθεί το έπακρο μήτε θεό μήτε δαίμονα, κι ας ανάβει κεριά μεγάλα, και ας τρέχει πίσω από τους πολιτικούς μεσσίες, μέχρι να αρχίσει να τους πετροβολάει.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ