Βαγγέλης Κωστάζος: Είμαστε περήφανοι και δεν ξεχνάμε

Κωνσταντίνος Λαμπρόπουλος

Το άγαλμα του έφιππου Κεµάλ Ατατούρκ ανεγέρθηκε στη Σµύρνη το 1932, µε τον γλύπτη να σκαλίζει επάνω του τη διάσηµη διαταγή του Τούρκου στρατιωτικού: ««Στρατεύµατα! Ο πρώτος στόχος σας είναι η Μεσόγειος Θάλασσα! Προς τα εµπρός!».

Μια 10ετία πριν, σε εκείνο ακριβώς το σηµείο, στην πλατεία Τζουµχουριέτ (Δηµοκρατίας στα Ελληνικά), κατοικούσε η οικογένεια Κωστάζου. Στη συνοικία κυριαρχούσαν τα Ρωµέικα, όµως οι Ελληνες ζούσαν αρµονικά µε τους Τούρκους, δούλευαν µαζί σε δουλειές, είχαν την ίδια καθηµερινότητα κι έκαναν παρέα στα καφενεία, στα πάρκα και στα εστιατόρια της Σµύρνης.

Ο Ηλίας Κωστάζος με τα παιδιά του Χριστίνα, Ευάγγελο και Θεώνη

Ο πατέρας της οικογένειας ήταν ο Βαγγέλης Κωστάζος, σηµαντικός επιχειρηµατίας στον χώρο της αλιείας, µε πολλές βάρκες στην ιδιοκτησία του. Μητέρα ήταν η Χριστίνα Κωστάζου, η οποία ασχολείτο µε τα οικιακά, ενώ τα τέσσερα παιδιά τους ήταν ο Ηλίας (6 ετών το 1922), ο Δηµήτρης (γεννηµένος το 1918) και η νεογέννητη τη χρονιά της καταστροφής της Σµύρνης, Γιαννούλα.

Για την οικογένεια Κωστάζου, όπως άλλωστε και για όλον τον κόσµο της εποχής, η Σµύρνη ήταν το «Παρίσι της Ανατολής», το «Φως της Ιωνίας». Μέχρι να αρχίσει η υποχώρηση του ελληνικού στρατού. Εως ότου οι Τσέτες αρχίσουν να κάνουν την επανεµφάνισή τους, λεηλατώντας τα γύρω χωριά και παίρνοντας την εκδίκησή τους για το ότι «οι Ρωµιοί έφτασαν 60χλµ. έξω από την Αγκυρα».

Το τηλεγράφηMα της Χωροφυλακής το καλοκαίρι του 1922 «πάγωσε» τον Βαγγέλη Κωστάζο. Ολοι οι Ελληνες πρέπει να µαζέψουν τα υπάρχοντά τους και να φύγουν από τη Σµύρνη. Επικράτησε πανικός, χάος. Ο Β. Κωστάζος πρόλαβε και έβαλε τα παιδιά του σε µια από τις βάρκες του για να γλιτώσουν από το κακό. Προορισµός ήταν η Χίος και ειδικότερα ένα από τα φηµισµένα µαστιχοχώρια, το Πυργί, εκεί όπου ακόµη και στις µέρες µας µένουν πολλοί Κωστάζοι. Το ανδρόγυνο παρέµεινε στη Σµύρνη, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι το πλιάτσικο των Τούρκων. Συγκεκριµένα στρατιώτες µπήκαν µέσα στο αρχοντικό της οικογένειας για να κλέψουν ό,τι έβρισκαν µπροστά τους, όχι όµως και τα χρυσαφικά της κυρα-Χριστίνας τα οποία τα είχε κρύψει µέσα στα σεντόνια και τα γλύτωσε από τους «κατσαπλιάδες», για να τα αξιοποιήσει αρκετά χρόνια αργότερα προκειµένου να φτιαχθεί το νέο τους σπιτικό στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Μετά από αρκετές περιπέτειες, ο Βασίλης και η Χριστίνα Κωστάζου αποχαιρέτησαν την αγαπηµένη τους Σµύρνη µε ελληνικό πλοίο, µην ξεχνώντας ποτέ εκείνες τις εικόνες της φωτιάς, του θανάτου και της καταστροφής. Το ανδρόγυνο πέρασε αρχικά στη Χίο, εκεί από όπου πήρε τα παιδιά του από τους συγγενείς τους και στη συνέχεια όλοι µαζί πήραν το δρόµο αρχικά για τον Πειραιά και στη συνέχεια για την Πάτρα.

Ο Ηλίας Κωστάζος με τη σύζυγό του Πολυξένη

Η επιλογή της πόλης µας δεν ήταν δύσκολη. Η Πάτρα ήταν πόλη αρχοντική, πόλη που διέθετε βιοµηχανία, βιοτεχνίες και αριστοκρατικό κόσµο λόγω και της γεωγραφικής της θέσης και της σύνδεσής της µε την Εσπερία. Η οικογένεια Κωστάζου εγκαταστάθηκε στα Ροΐτικα, καθώς εκεί έµενε µια ξαδέρφη τους ονόµατι Αριστέα και οι Βαγγέλης και Ηλίας Κωστάζος ξαναξεκίνησαν σε βάθος χρόνου την ενασχόλησή τους µε το ψάρεµα. Μάλιστα, ήταν τόσο σκληρά τα νέα δεδοµένα, που ήταν υποχρεωµένοι να ανεβαίνουν σχεδόν σε καθηµερινή βάση στα Καλαβρυτοχώρια µε κάρο προκειµένου να διανείµουν τα ψάρια τους. Η σκληρότητα, όµως, είχε να κάνει και µε ένα άλλο επίπεδο. Οπως µας αποκάλυψε χαρακτηριστικά ο δισέγγονος του Βαγγέλη Κωστάζου, Ηλίας, ο παππούς του συνήθιζε να λέει τα παρακάτω πικρά λόγια: «Ηµασταν πρόσφυγες από την Τουρκία, γίναµε ξένοι στην ίδια µας την πατρίδα, όταν φτάσαµε στον Πειραιά…». Τέτοια ήταν η συµπεριφορά µερικών Ελλαδιτών (ευτυχώς όχι της πλειοψηφίας) προς όλους τους Ελληνες που ήρθαν κυνηγηµένοι από τις ορδές του Κεµάλ από τη Μικρά Ασία. Η Πάτρα, ωστόσο, προσέφερε αγάπη και αλληλεγγύη στην οικογένεια Κωστάζου, καθώς ήταν ίσως το µοναδικό µέρος που αναγνώρισαν τα µέλη της ως ίσους. Και κάπου εκεί ήρθε στον κόσµο και η µικρή Ελένη, η οποία πλησιάζει στις µέρες µας την ηλικία των 95 ετών.

«Από τα αποκαϊδια και το µηδέν, οι πρόγονοί µου ξανάφτιαξαν στην Πάτρα τη ζωή τους», µας είπε ο Ηλίας Κωστάζος, ο οποίος αποκάλυψε ότι ο παππούς του έκανε συνεχώς λόγο για «την προδοσία των υποτιθέµενων Συµµάχων µας» και για το ότι «από τη µια στιγµή στην άλλη η γη χάθηκε κάτω από τα πόδια των Ελλήνων της Σµύρνης».

Ο Ηλίας φαντάρος στο ελληνοαλβανικό μέτωπο

Ο Δημήτριος Κωστάζος

Όλα τα υπάρχοντα της οικογένειας Κωστάζου έµειναν στο σπίτι τους στην Ιωνία. Ενα σπίτι που το έκλεψαν οι Τούρκοι και κατοικούν µέχρι τις µέρες µας σε αυτό. Ο Βαγγέλης Κωστάζος δεν ξαναγύρισε ποτέ στη Σµύρνη. Τα παιδιά του, ο Ηλίας και ο Δηµήτρης, επισκέφτηκαν την πατρώα γη µετά τη 10ετία του ΄60 και µετέφεραν στους απογόνους τους την εξής φράση: «Από εκεί κρατάµε, να είµαστε υπερήφανοι και να µην ξεχνάµε…». Τα δύο παιδιά του Β. Κωστάζου εργάστηκαν στον Δήµο της Πάτρας στα επόµενα χρόνια και ο Δηµήτρης έφυγε πρόσφατα από τη ζωή, έχοντας σηµαντική προσφορά στη Χριστιανική Εστία.

Οι τελευταίοι απόγονοι του Βαγγέλη Κωστάζου διατηρούν ακόµη τις µικρασιατικές παραδόσεις των προγόνων τους και δε λησµονούν ειδικά τους στίχους του Καβάφη: «Ω γη της Ιωνίας, σένα αγαπούν ακόµη…».

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News