Θέατρο: Οι λαϊκοί χυμοί ενός Ναπολιτάνου
«Τα παιδιά είναι παιδιά και είναι όλα ίδια». Αυτή είναι η εμβληματική ατάκα της Φιλουμένα Μαρτουράνο, που συστήνεται στο κοινό «ως γυναίκα που έχει τους δικούς της νόμους και δεν κλαίει ποτέ», της εκρηκτικής αλλά και συγχρόνως ευαίσθητης ηρωΐδας του Εντουάρντο ντε Φιλίππο (1900-1984), προς τον πλούσιο ερωμένο της Ντομένικο Σοριάνο στον αγώνα της να υπερασπισθεί τη δημιουργία οικογένειας όχι με βάση τα κοινωνικά στερεότυπα αλλά με όρους ουσίας και αλήθειας.
Στα έργα του κορυφαίου ναπολιτάνου δραματουργού, που ζυμώθηκε με τη θεατρική πράξη από παιδί, πρωταγωνιστεί η σύγκρουση και η πάλη του αδύναμου απέναντι στην κοινωνική αδικία, ο θυμός και η αντίδραση του υποταγμένου στην υποκρισία, η αλληλεγγύη και η συμπάθεια για τον άνθρωπο – θύμα ή την ομάδα, που υφίσταται την βία, την οποία γεννούν η δύναμη και το χρήμα του ισχυρού.
Με επιρροές από τα αυτοσχεδιαστικά χωρατά (lazzi) της ιταλικής Commedia dell’ Arte αλλά και με εκλεκτικές συγγένειες προς τον Πιραντέλλο, ο Εντουάρντο ντε Φιλίππο διαμορφώνει μια θεατρική επικράτεια, που προετοιμάζει το κοινωνικό αιχμηρό και δηκτικό τοπίο του Ντάριο Φο και θεμελιώνει την εκδοχή ενός μαχόμενου κωμικού θεάτρου με ιδέες γεννημένες πρώτα στη καρδιά και έπειτα στο νου, που αναβλύζει γνήσιους λαϊκούς χυμούς και πλουσιοπάροχη ανθρωπιά, προκαλώντας στο πλατύ κοινό, στο οποίο ήταν ταγμένο, αβίαστη συγκίνηση. Αυτή η μη εύπεπτη διάσταση του κωμικού και του συγκινησιακού συγχρόνως θα αποτελέσει το διαβατήριο για να δρασκελίσει το έργο του τα όρια της Ιταλίας και με την συμβολή και τη σύμπλευση του ιταλικού νεορεαλιστικού κινηματογράφου να διαδοθεί σε όλη την Ευρώπη.
Στη δhmοφιλή «Φιλουμένα Μαρτουράνο» του (1945), με φόντο την αγαπημένη του Νάπολη, που λειτουργεί ως καθρέφτης της ανθρώπινης εμπειρίας και της ανθρώπινης κατάστασης στη σύνολη παραγωγή του, ο ιταλός δημιουργός παραμένει σταθερά ένας οξύς παρατηρητής της μεταπολεμικής κοινωνίας και της αλλοτρίωσης των τοπικών ηθών από την ιδιοτέλεια, τις μικρότητες και τις ιδεολογικές εμμονές.
Εχοντας βιώσει στο πετσί του την εμπειρία του νόθου παιδιού, του κοινωνικά αποδιοπομπαίου και «διαφορετικού» αλλά και τη θλίψη για τη διάλυση της οικογένειας, εστιάζει στην αξίωση της ομώνυμης ηρωίδας του Φιλουμένα -πόρνης άλλοτε- από τον πλούσιο ερωμένο της Ντομένικο Σοριάνο να νομιμοποιήσει τη σχέση τους και τον καρπό της με γάμο, χωρίς αποκλεισμούς και διαχωρισμούς από τους άλλους γιους του. Η απαίτησή της για δημιουργία οικογένειας, που έρχεται έπειτα από μακρά ανοχή 25 χρόνων συμβίωσης, προσκρούει στην σθεναρή αντίσταση του Ντομένικο, που εκτρέφεται από την αλαζονεία και τον εγωισμό της κοινωνικής του τάξης αλλά τελικά κάμπτεται.
Το έργο δεν αποτελεί μια απλή ηθογραφία αλλά ένα βαθύ παρατηρητήριο της ανθρώπινης έκφρασης είτε από την πλευρά του θύτη είτε του θύματος, την συμπάθειά του όμως ο ντε Φιλίππο την επιφυλάσσει για το δεύτερο, το οποίο ως αδύναμο και υποταγμένο, εξαναγκάζεται σε μια ασταθή και αβέβαιη ύπαρξη βιώνοντας, όπως η Φιλουμένα του, δυσκολίες ηθικής, κοινωνικής και οικονομικής τάξης.
Η γλυκόπικρη ιταλική κωμωδία, 77 χρόνια μετά το πρώτο της ανέβασμα στη Νάπολη, εξακολουθεί να συγκινεί. Στη χώρα μας αξιώθηκε μιας πλούσιας παραστασιογραφίας και αγαπήθηκε για την αλήθεια της από το θεατρόφιλο κοινό, όσο λίγες. Μεταφράσθηκε από ανθρώπους του κύρους του Μάριου Πλωρίτη και του Κώστα Ταχτσή, της Ρίτας Μπούμη Παππά και της Αννας Βαρβαρέσου. Αναγνώσθηκε σκηνοθετικά από τον Πέλο Κατσέλη και τον Ιταλό Μάουρο Μπολονίνι μέχρι τον Σπύρο Ευαγγελάτο, τον Κώστα Μπάκα και τον Εύη Γαβριηλίδη του ΘΟΚ. Την πληθωρική αλλά και συγχρόνως εύθραυστη Φιλουμένα Μαρτουράνο έχουν υποδυθεί στο παρελθόν η Αλέκα Κατσέλη, η Ελλη Λαμπέτη, η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η Σμαρούλα Γιούλη και η Ελένη Ράντου (2019).
Αυτή τη σεζόν, το ταξίδι της ξεκίνησε στα τέλη Οκτωβρίου στη σκηνή του θεάτρου «Χορν», σε σκηνοθεσία του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου. Τον ρόλο-σύμβολο της Φιλουμένα Μαρτουράνο επωμίζεται η Μαρία Ναυπλιώτου και του πλούσιου Ντομένικο Σοριάνο ο Μελέτης Ηλίας. Το έμπειρο θεατρικό ζευγάρι πλαισιώνει επταμελής θίασος ταλαντούχων ηθοποιών: Πηνελόπη Μαρκοπούλου (Ροζαλία Σολιμένε), Κωνσταντίνος Γαβαλάς (Αλφρέντο Αμορόζο), Νεφέλη Μαϊστράλη (Λουτσία), Ιωάννα Τζίκα (Ντιάνα), Βασίλης Ντάρμας (Ουμπέρτο), Βασίλης Μηλιώνης (Ρικάρντο) και Βαγγέλης Δαούσης (Μικέλε).
Την όψη (σκηνογραφία και ενδυματολογία) επιμελήθηκε η Ηλένια Δουλαδίρη και τη μουσική επένδυση ο Πάνος Γκίνης. Μια φίνα και συγκινητική παράσταση, που ισορροπεί ανάμεσα στην αλεγρία του εξωστρεφούς ιταλικού νότου και τη δραματικότητα των βιωματικών καταστάσεων των ηρώων του έργου.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
