Φιλελευθερισμός, εκμετάλλευση, αδηφαγία και φιλανθρωπία

Οικογένειες που ακόμα και σήμερα μνημονεύονται, όπως οι οικογένειες Παπαδιαμαντόπουλου, Κόλλα, Σωτηριάδη, Πράτσικα, Σαγιά, Πετσάλη, η οποία διατηρεί μάλιστα ενεργά κύτταρα και στις μέρες μας. Οικογένειες που η ακτινοβολία και το εκτόπισμά  τους χάθηκε στο πέρασμα του χρόνου, αλλά δέσποσαν μια εποχή, όπως οι Γερούσηδες, οι Λέοντες ή οι Κωνστάκηδες. Φωτισμένοι άνθρωποι του πρώιμου αχαϊκού τύπου, όπως ο Χαλικιόπουλος της «Καρτερίας» με τα μανιφέστα και τους προβληματισμούς του, που «διαβάζουν» προφητικά το ζήτημα της στρεβλής παραγωγικής διάρθρωσης του αχαϊκού χώρου. Πρόσωπα θρύλοι της αγγλικής και της γερμανικής παροικίας και παλαιοί πρόκριτοι ή «φαλαγγίτες» του επαναστατικού αγώνα, διασταυρώνονται στις σελίδες της επιστημονικής πραγματείας ενός μη αχαιού πανεπιστημιακού, που όμως ασχολήθηκε με την ιστορία της Πάτρας και της Αχαϊας: Του Στάθη Κουτρουβίδη, που μας προσφέρει από τις εκδόσεις ΣΜΙΛΗ τη μελέτη «Γενόμενος κάτοχος απεράτων καλλιεργησίμων εκτάσεων…- Η συγκρότηση της αστικής τάξης στην επαρχία Πατρών κατά τον 19ο αιώνα».

Ο τίτλος είναι παρμένος από μια νεκρολογία του δικηγόρου Γ. Τσέλιου προς τον επίσης δικηγόρο Γ. Σωτηριάδη από τις στήλες του «Φορολογούμενου», της εφημερίδας που εξέδιδε ο παππούς του μετέπειτα Προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλου Φιλόπουλος, συνονόματος ως Κωστής.

Ο Σωτηριάδης είναι ένας από τους δραστήριους παράγοντες της εποχής που πλουτίζει από την επένδυση σε γη, σε βαθμό που κρίνει την ασχολία αυτή απείρως επικερδέστερη από τη δικηγορία. Το χρυσοτόκο ρίαλ εστέιτ της εποχής προσελκύει πολλούς παλαιούς πρόκριτους, προνομιακούς δικαιούχους εθνικών γαιών και ετερόχθονες κεφαλαιούχους, κατά βάση με επίκεντρο την καλλιέργεια της σταφίδας. Η οποία αξιοποιείται σαν μέσο πλουτισμού μέσα από μια σειρά παρελκόμενες και συγγενείς οικονομικές δραστηριότητες, δανεισμούς, εκμετάλλευση εργατικών χεριών, τεχνητή πρόκληση εσωτερικής μετανάστευσης με το δέλεαρ της απασχόλησης σε καλλιέργειες. Οι διαδικασίες αυτές παράγουν πλουτισμό και μέσω αυτού πολιτικές καριέρες οι οποίες συχνά εκτοξεύονται από τις τάξεις της κοινωνίας του κεφαλαίου. «Δεν βλέπω σαφή διάκριση μεταξύ εμπορικής και πολιτικής τάξης» είπε στον Peloponnisos FM ο Στάθης Κουτρουβίδης. Ο οποίος θεωρεί ότι η περίπτωση της Πάτρας, όπως και της Σύρου ή του Πειραιά, προσφέρονται ως μελέτη πάνω στο ερώτημα εάν υπήρξε κανονική αστική τάξη στην Ελλάδα. «Η Πάτρα με τις ιδιομορφίες της είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση» μας λέει, εννοώντας το φαινόμενο της συγκρότησης κεφαλαίου και της δημιουργίας των μετεπαναστατικών κοινωνικών στρωμάτων. Στους κόλπους των οποίων προκύπτουν συγκρούσεις, όχι στη σημερινή μορφή της ταξικής αντιπαλότητας, αλλά με αντιπαραθέσεις, συγκεντρώσεις, διαμαρτυρίες με γνώμονα τα θιγμένα συμφέροντα.

Μπορεί η συγκρότηση του κεφαλαίου να γίνεται με όρους ηθικά επιλήψιμους- εκμετάλλευση, σκληρούς δανεισμούς, τοκογλυφία, ελάχιστο ενδιαφέρον για παραγωγική δραστηριότητα- αλλά η πολιτική τάξη που γεννιέται μέσα από τις διεργασίες αυτές, λέει ο Στάθης Κουτρουβίδης είναι φιλελεύθερη, προοδευτική, συγκρούεται με την Οθωνική απολυταρχία. Ταυτόχρονα αναπτύσσει φιλανθρωπική δραστηριότητα, κυρίως σαν μέσο παιδαγωγικής διαχείρισης των ασθενών στοιχείων και προστασίας της κοινωνίας από τους ενδεείς και τα έκθετα παιδιά, φαινόμενο συχνό στην Πάτρα του 1850.