«Η γυναίκα είναι η θεμελιώδης αναζήτηση της λογοτεχνίας»: Στην «Π» ο συγγραφέας Δημήτρης Στεφανάκης

Κρίστυ Κουνινιώτη

Δεκαεπτά χρόνια μετά την έκδοση του βραβευμένου με το Prix Mediterranee Etranger 2011 μυθιστόρημά του «Μέρες Αλεξάνδρειας», που επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδ. «Μεταίχμιο», ήρθε η συνέχειά του «Πάντα η Αλεξάνδρεια», από τις ίδιες εκδόσεις, να μας εκπλήξει ευχάριστα. Κι αυτό, γιατί ο Δημήτρης Στεφανάκης λεπτοκέντησε μια σφιχτοδεμένη αφήγηση 224 σελίδων, την οποία έπλεξε με μαεστρία με τη συνοπτική, κατατοπιστική υπόθεση του πρώτου βιβλίου, έτσι ώστε ο αναγνώστης που σαλπάρει για πρώτη φορά με το δεύτερο, να πλεύσει σε γνώριμα νερά, μαζί με ήρωες που επιστρέφουν, αλώβητοι μέσα από την αχλύ του χρόνου, για να μοιραστούν μαζί του ένα συναρπαστικό ταξίδι γεμάτο ένταση και ανατροπές.

-«Η Αλεξάνδρεια Πάντα». Ποιο το ερέθισμα για να γράψετε συνέχεια του βραβευμένου «Μέρες Αλεξάνδρειας» (2007), που επανεκδόθηκε πρόσφατα; Είχατε αφήσει ανοιχτούς λογαριασμούς;

Δεν θα πω ψέματα. Με συγκίνησε καταρχάς η αφοσίωση των αναγνωστών σε αυτό το βιβλίο που επιβεβαιώθηκε με την επανέκδοσή του από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο», επανέκδοση δεκαεπτά χρόνια μετά την πρώτη του δημοσίευση. Αυτή η αφοσίωση ήταν ένα δέλεαρ, αλλά με τρόμαζε λίγο. Αν κάτι δεν πάει καλά και αν η επιστροφή μου στην Αλεξάνδρεια απογοητεύσει, αναρωτιόμουν. Κατά βάθος, όμως, ήξερα πως είχα κάτι ακόμα να πω, κάτι που το φύλαγα μέσα μου όλα αυτά τα χρόνια.

-Πώς νιώσατε κατά το ξαναντάμωμά σας με τους ήρωές σας

Ηταν ένα είδος reunion. Είχαμε ζήσει μαζί όλες αυτές τις εμπειρίες που μοιράζεται ο συγγραφέας με τους ήρωές του. Είναι παράξενο, αλλά μόλις ξαναμπείς στις σελίδες του βιβλίου σου όλα επιστρέφουν: η ατμόσφαιρα, η μαγεία, πρόσωπα και πράγματα που νόμιζες πως είχες αφήσει οριστικά πίσω σου.

-Το σίκουελ ξεκινάει με το Υστερόγραφο του «Μέρες Αλεξάνδρειας», πιάνοντας την αφήγηση από την ημέρα που το τριπλό κακό ξεσπά πάνω στην ηρωίδα σας Δάφνη Χάραμη: Ο θάνατος του καπνοβιομήχανου πατέρα της Κωστή, η αρπαγή του εργοστασίου και της κατοικίας τους, λόγω της εθνικοποίησης του Νάσερ. Διαπιστώσατε διαφορές στον συγγραφέα του 2007 με εκείνον που επιστρέφει 17 χρόνια αργότερα στα παλιά του λημέρια;

Νιώθω λίγο-πολύ σαν κληρονόμος αυτού του μυθιστοριογράφου που έγραψε τις «Μέρες Αλεξάνδρειας» πριν από 17 χρόνια και ίσως η αρχή του νέου μυθιστορήματος «Να πιστεύετε στον κληρονόμο» αναφέρεται και σε εμένα. Να εμπιστευτείτε λοιπόν τον άνθρωπο που κληρονομεί από τον συγγραφικό του εαυτό ένα έργο με τη φήμη του «Μέρες Αλεξάνδρειας». Ισως κατάφερε ύστερα από τόσα χρόνια να γράψει μια συνέχεια αντάξια του πρώτου μυθιστορήματος.

-Η έκδοση «διαβατηρίου» για να περάσει ο αναγνώστης που δεν έχει διαβάσει τις «Μέρες Αλεξάνδρειας» στον κόσμο της συνέχειάς τους, τι απαίτησε από εσάς;

Απαίτησε μια προσεκτική δουλειά για να παρεισφρήσει μέσα στο νέο μυθιστόρημα μια σύνοψη του παλιού, έτσι ώστε ο αμύητος αναγνώστης να μη χρειαστεί να διαβάσει τις «Μέρες Αλεξάνδρειας», προκειμένου να περάσει στο «Πάντα η Αλεξάνδρεια». Στον καινούργιο κόσμο οι ήρωες που μας συντρόφεψαν στο προηγούμενο μυθιστόρημα ή έχουν πεθάνει ή έχουν αποχωρήσει από το αλεξανδρινό σκηνικό. Και σαν να μην έφτανε αυτό υπάρχουν κι ένα σωρό ανατροπές για όσα είχαμε πιστέψει για καθένα από αυτούς.

-«Να πιστεύετε στον κληρονόμο», όπως προείπαμε. Φράση της γιαγιάς Δάφνης, την οποία επιβεβαιώνει η δυναμική συνονόματη εγγονή της. Μέσα από αυτό αλλά και από άλλα βιβλία σας «ανασαίνουν» ηρωίδες με πυγμή. Η γυναίκα για εσάς είναι…;

Η θεμελιώδης αναζήτηση της λογοτεχνίας. Αναζητούμε τη γυναίκα, προσπαθούμε να την περιγράψουμε εξαντλητικά, αλλά συνήθως αποτυγχάνουμε γιατί η γυναίκα είναι ένα θαύμα, ένα διαρκές ερώτημα στο οποίο δύσκολα κανείς μπορεί να απαντήσει, ένα θείο μυστήριο που δεν μας αποκαλύπτεται ποτέ εντελώς.

-Στο τρίτο μέρος του βιβλίου σας η αφήγηση γίνεται πρωτοπρόσωπη διά στόματος του Γιώργου Σιφναίου, ο οποίος εξιστορεί το «μετά» στη Μασσαλία. Ο λόγος της επιλογής σας;

Είναι ένα τέχνασμα που το χρησιμοποίησα και στον «Μινώταυρο». Μου φάνηκε ο πιο εύστοχος τρόπος για μια ανακεφαλαίωση κι ένας γοητευτικός επίλογος γραμμένος υπό τύπο εξομολόγησης. Η αλλαγή από τριτοπρόσωπη σε πρωτοπρόσωπη λειτουργεί καλά όταν επιχειρούμε να ανακεφαλαιώσουμε μια ιστορία από κάποια χρονική απόσταση.

Η Ιστορία και η Αλεξάνδρεια

-Αναφέρεστε σε έναν πίνακα έτερης ηρωίδας σας, της ζωγράφου Σάντρα Ζακό, που πουλήθηκε πανάκριβα το 2011. Η χρονιά αυτή έχει να κάνει με την αντίστοιχη κατά την οποία βραβευτήκατε δις για τις «Μέρες Αλεξάνδρειας»;

Το 2011, καλώς ή κακώς, ήταν μια χρονιά γεμάτη συγκινήσεις για μένα. Εζησα πρωτόγνωρα πράγματα, δοκίμασα μεγάλες χαρές, και το μόνο που με λυπεί μερικές φορές είναι ότι η υπερβολική φιλοδοξία μου την εποχή εκείνη δεν με άφηνε να απολαύσω όσα συνέβαιναν. Αλλά αυτό είναι κάτι που δυστυχώς το αντιλαμβάνεσαι ύστερα από καιρό.

-«Τα βάλαμε με την Ιστορία και αυτό δεν θα μας βγει σε καλό» έγραφε στο ημερολόγιό του ο Κωστής Χάραμης. Η δική σας άποψη όσον αφορά στο πάρε δώσε μας με την Ιστορία;

Η Ιστορία είναι μια αναπόφευκτη δοκιμασία στη ζωή μας. Κάποιες γενιές είναι πιο τυχερές, όπως η δική μας για παράδειγμα, και πάντοτε βέβαια, σε συνάρτηση με τη Γεωγραφία. Αν θέλετε τη γνώμη μου, ο άνθρωπος δεν διδάσκεται από την Ιστορία. Ή διαφεύγει ή συντρίβεται από αυτήν. Κάποιοι αντιστέκονται στην Ιστορία και κάποιοι πηγαίνουν με τα νερά της. Η Ιστορία ανταμείβει συνήθως τους δεύτερους και δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει αυτό, αφού πρόκειται για μια συνθήκη απολύτως μεροληπτική.

-Τελικά, τι σημαίνει η Αλεξάνδρεια για εσάς;

Σίγουρα δεν είναι μια πραγματική πόλη ή αλλιώς είναι τόσο πραγματική όσο ήταν και για τον Καβάφη, τον Τσίρκα ή τον Ντάρελ. Η Αλεξάνδρεια ανήκει στη γεωγραφία του φαντασιακού. Πρόκειται περισσότερο για μια φήμη ή για ένα σύνολο από φήμες που μεταφέρει η μια εποχή στην άλλη. Για μένα είναι κι ένα κινηματογραφικό σκηνικό στημένο εξ αρχής με πρόσωπα επινοημένα που έπαιξαν κάποτε τον ρόλο τους και ύστερα αποσύρθηκαν αφήνοντας πίσω τους μια εγκαταλειμμένη πολιτεία σκιών και ψιθύρων.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News