Η ιστορία πάει πιο παλιά

Ντίνος Λασκαράτος

“Στής ακρί… άϊντε μπρέ στης ακρίβειας τον καιρό
στης ακρίβειας τον καιρό επαντρεύτηκα κι’ εγώ”

Από τον καιρό που τα λεφτά ήσαν τρύπια (οι δεκάρες της δραχμής είχαν τρύπα στη μέση) και το κατσικάκι υπηρετούσε στην Αεροπορία, (“πετάει πετάει το κατσικάκι” έγραφαν οι εφημερίδες), πώς τα καταφέρνουμε και μένουμε πάντα άφραγκοι κι’ ωραίοι;

Η ιστορία βέβαια πάει πιο παλιά. Πόσο παλιά;

Από την εποχή του Ξέρξη! Στην αυλή του μεγάλου βασιλιά της Περσίας είχε καταφύγει ο έκπτωτος βασιλιάς της Σπάρτης Δημάρατος. Οταν ο Ξέρξης ρώτησε τον Δημάρατο για την κατάσταση στην Ελλάδα, ο Δημάρατος άρχισε με τη φράση «τη Ελλάδι πενίη μεν αιεί κοτε σύντροφος εστί», δηλαδή το ευκολομετάφραστο «η φτώχεια είναι παντοτινή σύντροφος της Ελλάδας» (Ηροδότου Ιστορίαι Βιβλίο 7 “Πολύμνια” 102.1). Ο Δημάρατος έσπευσε βέβαια να συμπληρώσει ότι τη φτώχεια η Ελλάδα την αντιμετωπίζει με αρετή που την απέκτησε με σοφία. Η μέθοδος Δημάρατου όμως για την αντιμετώπιση της φτώχειας, πολύ φοβάμαι ότι είναι ένας τρόπος για να γίνει κανείς αριστοκρατικά φτωχός και όχι για να μπορεί να μπαίνει ανέμελος στο σούπερ μάρκετ. Θυμάμαι τον φίλο μου καπτα-Σπύρο, καπετάνιο από τις Μηνιές της Κεφαλονιάς, να μου διηγείται ζωντανά, πώς σε μια έξοδό του στο λιμάνι της Καλκούτας αντίκρυσε μια εικόνα που τον έβαλε σε σκέψεις και δεν την ξέχασε ποτέ. Σε ένα μικρό συντριβάνι στο κέντρο μιας πλατειούλας, ένας μεσόκοπος Ινδός με ξερακιανό και ηλιοκαμένο σώμα ασκητή έκανε μπουγάδα. Είχε ξετυλίξει το μισό πανί που τύλιγε τη μέση του και αποτελούσε το μοναδικό του ρούχο και το έπλενε. Ο καπτα-Σπύρος στάθηκε παράμερα διακριτικά να παρακολουθήσει τη σκηνή. Ο Ινδός άπλωσε το μισό πλυμένο πανί στη ζεστή απ’ τον ήλιο πέτρα του συντριβανιού και μετά από ώρα ξετύλιξε το άλλο μισό του «ρούχου» του, τυλίγοντας συγχρόνως το κορμί του με το πλυμένο μισό και ακολούθησε την ίδια διαδικασία. Ο καπτα-Σπύρος εντυπωσιάστηκε και σκέφτηκε να πλησιάσει τον Ινδό και να του δώσει χρήματα, αλλά τον έπιασε μια περίεργη ντροπή να δώσει χρήματα σε έναν άρχοντα και απομακρύνθηκε.

Το μικρό μας χρονογράφημα δεν φιλοδοξεί βέβαια να καταπιαστεί με την πολιτική οικονομία, όπως πολύ επιστημονικά λέγεται το ματαιόπονο οικονομικό κυνηγητό του κάθε μήνα. Με αυτά έχει ασχοληθεί ο Λουκιανός Κηλαηδόνης με τον Γιάννη Νεγρεπόντη στα «Μικροαστικά» (1973) που προτρέπουν «οικονομία κάνε».

Τι οικονομία να κάνεις όμως σήμερα, όταν το πιο σύντομο ανέκδοτο είναι η λέξη αποταμίευση;

Ας πάμε πάλι πίσω, στα χρόνια του Οθωνα αυτή τη φορά. Τι σκέφτηκε τότε η κυβέρνηση; Αποφάσισε να εξαφανίσει την ανεξέλεγκτη ζητιανιά όχι με οικονομικά, αλλά με αστυνομικά μέσα, δίνοντας μετά σαν έμμεση παροχή, κρατική «άδεια επαιτείας», δηλαδή κρατική άδεια ζητιανιάς (!) σε όσους ήθελε. Θέλετε και παράδειγμα; Ο ανεψιός του Κολοκοτρώνη Νικήτας Σταματελόπουλος, ο ήρωας του 1821 που έμεινε στην ιστορία ως «Νικηταράς» ήταν οπαδός του ρωσσικού κόμματος. Τα άλλα δύο ήσαν… το γαλλικό και το αγγλικό. Τέτοια ειλικρίνεια! Ο Οθωνας φοβόταν ότι οι Ρώσσοι τον υπέβλεπαν και έτσι ο Νικηταράς διώχθηκε και φυλακίστηκε ως δήθεν μέλος ρωσσοκαθοδηγούμενης συνωμοσίας κατά του Οθωνα. Με τις ίδιες αστήρικτες «κατηγορίες» διώχθηκε άλλωστε και ο Κολοκοτρώνης. Ο Νικηταράς όταν βγήκε από τη φυλακή ήταν απένταρος. Τότε η κυβέρνηση του έδωσε… άδεια επαιτείας (!). Η εθνική αυτή ντροπή για έναν ήρωα ευτυχώς σταμάτησε μετά την (αναγκαστική) χορήγηση Συντάγματος από τον Οθωνα και την αποκατάσταση του Νικηταρά σε αξιώματα.

Για την τραγική φτώχεια και τη μέχρι θανάτου πείνα της ναζιστικής κατοχής δεν θα σας μαυρίσω την ψυχή. Αρκεί πάντως να σας πω ότι τον Νοέμβριο του 1944, μία χρυσή λίρα άξιζε… 70.800.000.000 δραχμές (!) και μία οκά ψωμί (1 κιλό 282 γραμμάρια) 153.000.000 δραχμές (!).
Το ανάποδο της ακρίβειας, η φτήνεια δεν σήμαινε στην αρχή κάτι το φτηνό, το δεύτερο, το κακής ποιότητας. Σήμαινε αντίθετα τον πλούτο και την αφθονία!

Τα «μπερεκέτια» που έλεγαν οι παππούδες Μικρασιάτες. Κυρίως στα τρόφιμα. Η λέξη ξεκίνησε σαν «ευθηνία» τη ζωή της, αλλά επειδή όταν κάτι είναι σε αφθονία δεν του δίνεις σημασία, κατάντησε σιγά σιγά η ευθηνία να σημαίνει κάτι το φτηνό με τη σημασία που του δίνουμε σήμερα.

*Ο Ντίνος Λασκαράτος είναι επίτιμος δικηγόρος.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News