Μένη Μαλλιώρη στην “Π”: “Η πανδημία των ψυχιατρικών διαταραχών υπάρχει ήδη ανάμεσά μας με πολλά πρόσωπα”

Μαρίνα Ριζογιάννη

«Λυπάμαι να πω, ότι η πανδημία των ψυχιατρικών διαταραχών δεν θα ακολουθήσει. Υπάρχει ήδη ανάμεσά μας με πολλά πρόσωπα!»
Είναι η αρχική επισήμανση που μας έκανε η καθηγήτρια Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μένη Μαλλιώρη, όταν της ζητήσαμε την άποψή της για τα αγκάθια που έχει σπείρει στις ψυχές των ανθρώπων η πανδημία.

Το κακό έχει ήδη προκληθεί, σύμφωνα με την κ. Μαλλιώρη. Στη ζωή πολλών συνανθρώπων μας κυριαρχεί άγχος, φόβος, εσωτερική ένταση, χρήση νόμιμων και παράνομων ψυχοδραστικών ουσιών, ενδοοικογενειακή βία, καταθλιπτική διάθεση, ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, δυσκολία στον ύπνο, διαταραχή μετατραυματικού στρες, επιθετικότητα, παραβατικότητα.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι της πανδημίας του κορονοϊού, θα ακολουθήσει μία πανδημία ψυχιατρικών προβλημάτων. Ποιες είναι οι δικές σας καταγραφές και εκτιμήσεις;

Λυπάμαι να πω, ότι η πανδημία των ψυχιατρικών διαταραχών δεν θα ακολουθήσει. Υπάρχει ήδη ανάμεσά μας, με πολλά πρόσωπα! Αφορά και τα δύο φύλα, όλες τις ηλικίες, όλα τα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα. Εκείνο που διαφέρει είναι η βαρύτητα και η συχνότητα των συμπτωμάτων, που εάν και δεν είναι μεταδοτικά, εν τέλει επηρεάζουν και «επιμολύνουν» τη δημόσια ψυχική υγεία. Οι επιπτώσεις της πανδημίας του κορονοϊού στην ψυχική σφαίρα είναι κάτι που επισημάνθηκε λίγους μήνες μετά την ανακοίνωση των διεθνών δεδομένων και των μέτρων περιορισμού. Οι προσωπικές μου απόψεις φιλοξενήθηκαν στην εφημερίδα σας (Πελοπόννησος 13-4-2021). Επαναλαμβάνω ότι, η παρατεταμένη αλλαγή της καθημερινότητας κάθε ατόμου οδηγεί συνήθως σε ψυχική καταπόνηση και σε πιθανά συμπτώματα όπως άγχος, φόβος, εσωτερική ένταση, χρήση νόμιμων και παράνομων ψυχοδραστικών ουσιών, ενδοοικογενειακή βία, καταθλιπτική διάθεση, ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, δυσκολία στον ύπνο, διαταραχή μετατραυματικού στρες, επιθετικότητα, παραβατικότητα κ.λπ. Όταν οι αντιδράσεις αυτές υπερβούν κάποια όρια, τότε το άτομο χρειάζεται υποστήριξη ή και εξειδικευμένη αντιμετώπιση.
Αν και τα παραπάνω επισημάνθηκαν έγκαιρα, δυστυχώς δεν δόθηκε η προσοχή που τους αναλογούσε. Η επίσημη και μη, επικοινωνιακή πολιτική της πανδημίας περιορίστηκε σε αριθμούς κρουσμάτων, διασωληνωμένων, θανάτων, με αμφίσημες και το κυριότερο με αντιφατικές πληροφορίες περί των εμβολίων, χωρίς παράλληλα να γίνεται κάποια αναφορά στο ψυχικό φορτίο που προκαλούσαν ή συνόδευαν τη συνολική επικοινωνιακή διαχείριση. Οι δευτερογενείς απώλειες και οι επιπτώσεις της πανδημίας είναι βέβαιο ότι θα καθορίσουν καταλυτικά το μέλλον μας, ενώ θα μπορούσαν να είναι η πρόκληση του σήμερα.

Η αποξένωση και η αποστασιοποίηση που καλλιέργησε η πανδημία κατά την άποψή σας είναι κάτι που ήρθε για να μείνει σε επίπεδο κοινωνίας;
Οι αντιδράσεις, σε ψυχο-πιεστικά γεγονότα απροσδιόριστου τέλους, όπως συμβαίνει με την πανδημία, ποικίλλουν. Το πλέον πιθανό είναι ότι οι συνέπειές της θα είναι διαχρονικές με αρνητικές αλλά και θετικές, εκτιμώ, επιπτώσεις. Αποξένωση αλλά και αλληλεγγύη που έδειξε όχι μόνο το υγειονομικό προσωπικό αλλά και άλλες κατηγορίες επαγγελματιών, όπως οι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, στα σώματα ασφάλειας κ.λπ. Αποστασιοποίηση αλλά και εγγύτητα για ομάδες ατόμων με ειδικές και ιδιαίτερες ανάγκες. Βία αλλά και ενσυναίσθηση, ευαλωτότητα αλλά και ανθεκτικότητα. Ίσως αναζητήσουμε και υιοθετήσουμε πάλι αξίες από καιρό ξεχασμένες. Μπορεί να επανέλθει το μέτρο, σε διάφορες πτυχές της ζωής μας, ενώ είχε χαθεί. Είναι όμως επίσης πιθανό, η μνήμη μας να αποδειχτεί για άλλη μια φορά βραχεία και να επανέλθουμε στις παλιές μας άμετρες συνήθειες.

Πόσο βαθιές ψυχικές ρωγμές έχει προκαλέσει αυτή η σκληρή δοκιμασία;
Το αποτύπωμα απειλητικών καταστάσεων ή βιωμάτων είναι μια ανεξίτηλη εγγραφή στη μνήμη, που κάποιες φορές προστατεύει και άλλες φορές πληγώνει! Οι ψυχικές ρωγμές διαγράφουν μια ατομική διαδρομή. Σε περιπτώσεις κρίσεων, σαν αυτή που ζούμε, κάθε άτομο έχει διαφορετικές ψυχικές εφεδρείες και κυρίως μέσα, για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες ή και τα συμπτώματα που ακολουθούν. Οι περιβαλλοντικές, ατομικές και κοινωνικές συνθήκες παίζουν πρωταρχικό ρόλο. Δεν είναι για όλους ίδιοι οι στρεσσογόνοι παράγοντες, υπάρχει ανισότητα και εν πολλοίς διακριτική μεταχείριση παρ’ όλες τις αναμφισβήτητα εντυπωσιακές κυβερνητικές προσπάθειες για τα επιβαλλόμενα μέτρα και τις αντισταθμιστικές παροχές.

Τι είναι αυτό που βλέπετε γύρω σας και σας ανησυχεί περισσότερο;
Η επικοινωνία της κρίσης! Και στην περίπτωση της πανδημίας δυστυχώς κυριαρχεί σαν είδηση η αρνητική είδηση. Η συντριπτική πλειοψηφία των πληροφοριών χαρακτηρίζεται από, τρομολαγνεία, τηλεμαχία, τηλεδικία, αντιφατικότητα, παραπλάνηση, πολυγλωσσία και περιορίζεται σε αριθμούς και στατιστικά δεδομένα που απωθούν παρά συμμορφώνουν. Χρειάζεται επικοινωνία με ενσυναίσθηση και διεπιστημονική προσέγγιση. Η επικοινωνία για θέματα δημόσιας υγείας απαιτεί τη συνεργασία πολλών επιστημόνων που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα πεδίων (υγείας, επιδημιολογίας, βιοστατιστικής, πολιτικής και οικονομικών της υγείας, τεχνολογίας, βιοηθικής, κοινωνιολογίας κ.λπ.). Η ενδυνάμωση της εκπαίδευσης στη δημόσια υγεία είναι βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός μηχανισμού για έγκαιρη και έγκυρη αναγνώριση, εντοπισμό, αξιολόγηση, διαχείριση και εν τέλει επικοινωνία του κινδύνου από όπου και αν αυτός προέρχεται.

Πώς ερμηνεύετε τη ροπή της κοινωνίας στα ακραία σενάρια  τα οποία υιοθετεί ταχύτατα και άκριτα, σε αντίθεση με τον επιστημονικό λόγο που στέκεται απέναντί του με καχυποψία;
Τα ακραία σενάρια αφορούν συνήθως μια ατομική ψυχοπαθολογία που καταλήγει σταδιακά σε ομαδική, με αρκετούς κατά περίπτωση οπαδούς. Συμβαίνει διαχρονικά και για διάφορες απειλητικές συνθήκες όπως έγινε με το νερό του Καματερού ή με τις ενέσεις απολυμαντικού του Τραμπ. Στην περίπτωση της πανδημίας δυστυχώς υπάρχει και μικρό τμήμα της επιστημονικής κοινότητας που διαδίδει «σενάρια» που διαμορφώνουν αντιλήψεις, στάσεις και συμπεριφορές του κοινού. Η πανδημική κρίση συνεχίζεται και η αναζήτηση ευθυνών θα μας απασχολήσει στο άμεσο μέλλον. Θα αρχίσει, εκτιμώ, μια συζήτηση και για το «malpractice-κακή πρακτική» των πολιτικών, των επιστημόνων ή και άλλων επαγγελματιών. Συγγενείς ατόμων που έχασαν τη ζωή τους, θα προσφύγουν -και δικαίως κατά την γνώμη μου- στη δικαιοσύνη αναζητώντας πιθανές ευθύνες. Όπως και αντιθέτως, θα ενδυναμωθούν πολιτικές ηγεσίες και πρακτικές που σεβάστηκαν τα επιστημονικά δεδομένα, τις σωστές κατευθυντήριες οδηγίες και κυρίως την αξία της ανθρώπινης ζωής, την οποία έβαλαν σε απόλυτη προτεραιότητα. Η εμπειρία της πανδημίας, ακόμα και όταν θα έχουμε γυρίσει στην κανονικότητα, θα μας επιβάλει μία άλλη καθημερινότητα. Μία καθημερινότητα, που τα πώς και τα γιατί θα είναι πολλά και σε κάποιες περιπτώσεις αναπάντητα.

Υπάρχει κάτι που θα έπρεπε να κάνει τώρα η πολιτεία ώστε να προλάβει το τσουνάμι που έρχεται; Αρκούν οι γραμμές ψυχολογικής στήριξης που λειτουργούν;
Είναι σημαντικές αλλά δεν αρκούν. Οφείλουμε να δράσουμε με προληπτικές παρεμβάσεις τόσο σε ευάλωτες ομάδες όσο και στον γενικό πληθυσμό. Στην περίπτωση των γραμμών τηλεφωνικής υποστήριξης η αλήθεια είναι ότι, δεν σηκώνει εύκολα κάποιος το τηλέφωνο για να μιλήσει, ιδιαίτερα μάλιστα εάν πρόκειται για ανδρικό πληθυσμό, για φαινόμενα βίας, για έφηβους, για «παραβάτες» όποιας αιτιολογίας.
Πόσο πιστεύετε ότι θα επηρεάσει την ψυχολογία των παιδιών και των νέων ανθρώπων όλο αυτό το πλαίσιο αποκλεισμού και πιο συγκεκριμένα η απομάκρυνση από το σχολείο, το πανεπιστήμιο κ.ά.;
Καταλυτικά! Ιδιαίτερα τους έφηβους που εξ ορισμού διανύουν ψυχοπιεστικές συνθήκες λόγω των μετάβασης από την παιδική στην ενήλικη φάση. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση κάλυψε, σε κάποιο βαθμό, το μαθησιακό σκέλος αλλά η συναισθηματική και η κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών παρέμεινε στάσιμη ή και οπισθοδρόμησε, σε κάποιες περιπτώσεις. Με τα μέτρα περιορισμού, στις δυσλειτουργικές οικογένειες, αυξήθηκαν τα περιστατικά παραμέλησης, ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης. Επιπλέον, ο εγκλεισμός αύξησε σημαντικά την ενασχόληση παιδιών, εφήβων και ενηλίκων με το Διαδίκτυο ή τον τζόγο, καταστάσεις που απαιτούν τις κατάλληλες παρεμβάσεις. Εύχομαι η επόμενη σχολική χρονιά να επουλώσει τις «πληγές».

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω