Ο Γρηγόρης Βαλτινός στην “Π”: “Ο Παλαμάς είναι μια παλαιά Bentley”

Αλεξάνδρα Παναγοπούλου

Σήμερα, στις 9.30 το βράδυ στο Κάστρο της Πάτρας, ανοίγει η αυλαία των εκδηλώσεων της Περιφερειακής Ενότητας Αχαΐας που διοργανώνει η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος, με την παράσταση «Κωστής Παλαμάς: Oι μούσες που αγάπησα».

Ο Γρηγόρης Βαλτινός με τη σκηνοθετική του ματιά αναδεικνύει τη δύναμη και τις αδυναμίες του ποιητή. Το βιογραφικό-ποιητικό κείμενο της παράστασης έχει γράψει η συγγραφέας Μαρία Παναγιωτακοπούλου, ενώ η μουσική με μελοποιημένα ποιήματα από την ερωτική ποίηση του Παλαμά ανήκει στον συνθέτη Σάκη Παπαδημητρίου.

Σήμερα, ο Γρηγόρης Βαλτινός μιλά στην «Πελοπόννησο της Δευτέρας» για τον Παλαμά, το άγνωστο πρόσωπό του, την αγάπη κ.ά.

Γιατί επιλέξατε τη συγκεκριμένη παράσταση, τι ήταν αυτό που σας κέντρισε;

Δεν θα το έκανα ποτέ από μόνος μου, παρόλο που η ποίηση είναι ένα απ’ τα πράγματα που με οδήγησαν στο θέατρο. Εάν δεν με πλησίαζε η Μαρία Παναγιωτακοπούλου και ο Σάκης Παπαδημητρίου, οι οποίοι αντίστοιχα έκαναν το κείμενο και τη μουσική, να μου πουν ότι έχουν αυτό το έργο, ότι ήθελαν να το κάνουν αναλόγιο κ.λπ., ομολογώ ότι δεν θα ξεκίναγα εν ψυχρώ να κάνω μια παράσταση για τον Παλαμά. Όμως, ήταν τόσο ελκυστικό όλο αυτό το πράγμα, να ασχοληθώ επιτέλους με ένα έργο αμιγώς ποιητικό, αυτοβιογραφικό και γεμάτο με ποιήματα του Παλαμά, που δεν ξέραμε τι να κρατήσουμε και τι να αφαιρέσουμε. Είπα πως αυτό δεν έπρεπε να γίνει αναλόγιο, αλλά θέατρο. Και έκατσα με πάρα πολλή αγάπη και έκανα μία παράσταση στην οποία έβαλα μέσα ό,τι έχω μάθει μέχρι τώρα απ’ το θέατρο, σαν μορφή, σκηνοθετικά, το πώς γίνεται ο λόγος εικόνα. Και εδώ έγινε εικόνα κάτι που αγαπώ πάρα πολύ, έγινε εικόνα η ίδια η ποίηση.

Γίνεται εικόνα η ποίηση;

Βέβαια. Η ποίηση είναι γεμάτη εικόνες. Έχει εικόνες πολύ περισσότερες από τη ζωή γύρω μας, γιατί μιλάει και για εικόνες του εσωτερικού μας τοπίου, για εικόνες της ψυχής, για το αίσθημα. Η ποίηση γυμνάζει το αίσθημα με μία απίστευτη ευγένεια και με μία απίστευτη πυκνότητα και πολλές φορές και σκληράδα.

Εσείς τι ξέρατε για τον Παλαμά, τι άλλαξε απ’ όσα γνωρίζατε αλλά και τι νέο μάθατε μέσα από την παράσταση; 

Αυτή η ερώτηση με πονάει, με απασχόλησε και εμένα. Για τον Παλαμά, ήξερα ό,τι γνωρίζετε και εσείς, χαρακτηρίστηκε εθνικός ποιητής, ξέραμε ένα-δύο πράγματα, κάποιες κορυφαίες φράσεις του, ως εκεί. Έσκυψα πάνω στη ζωή του, πάνω στον πόνο του και πάνω στις ίδιες του τις λέξεις, στα ποιήματά του, στην πάρα πολύ δύσκολη επιλογή να είναι δημοτικιστής σε μία εποχή που αν ήσουν δημοτικιστής σε έπαιρναν στο δρόμο με τις πέτρες, σε λέγανε κομμουνιστή, εχθρό της πατρίδος, της γλώσσας, της Ελλάδος και της ιστορίας. Όταν κατάλαβα με ποιο τρόπο συνέθετε, έκανε το αίσθημα λέξη, ποίηση, ομοιοκαταληξία κατά τη συνήθεια της εποχής και όχι ελεύθερο στίχο, τον εκτίμησα βαθύτατα, πολύ πιο βαθιά και πιο υψηλά απ’ ό,τι τον είχα μέχρι τότε. Και αυτό είναι πολύ σπουδαίο. Γιατί σημαίνει ότι ο ποιητής, ο συγγραφέας, μπορεί και ζει στο παρόν, είναι διαχρονικός. Μιλάει σε έναν άνθρωπο του 2021 ένας άνθρωπος που γεννήθηκε το 1859. Γιατί έσκυψε τόσο βαθιά στην ανθρώπινη ψυχή, που ο τρόπος που την αγκάλιασε, την εξέφρασε και την έκανε λέξη και νόημα δεν έχει ξεπεραστεί ακόμα. Και αυτό είναι πολύ σπουδαίο. Γιατί βλέπουμε κάποιους καλλιτέχνες, λογοτέχνες, σκηνοθέτες κ.λπ., να θέλουν να αποδομήσουν το παρελθόν, χωρίς καν να το γνωρίζουν. Για να αποδομήσεις το παλιό οφείλεις πρώτα να το γνωρίσεις. Για αυτό βλέπεις κάτι μοντέρνους αποδομιστές να είναι πιο παλιοί ακόμα και από τον Παλαμά.

Πιστεύετε ότι είναι ένας παρεξηγημένος ή άγνωστος ποιητής ο Παλαμάς;

Δεν θα έλεγα παρεξηγημένος, αλλά άγνωστος. Όχι τόσο δημοφιλής, ίσως λόγω παλαιότητας. Αλλά παλιά είναι και μια Bentley και μια Jaguar. Θα έλεγα ότι ο Παλαμάς είναι ένα τέτοιο όχημα, είναι μια παλαιά Bentley.

Τι μάθατε μέσα από τον Παλαμά που ερμηνεύετε;

Έμαθα ότι πρέπει να σκύβω στα πράγματα με πολλή ευαισθησία, πολλή φροντίδα και πολύ σε βάθος. Κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά θεατρικό και στη δική μου τέχνη είναι απαραίτητες αυτές οι απαιτήσεις. Έμαθα επίσης το πόσο πλούσια είναι η ελληνική γλώσσα. Να σας πω κατά την ταπεινή μου άποψη, χωρίς να είμαι ούτε φιλόλογος, ούτε κριτικός λογοτεχνίας, όταν ο Ρίτσος έγραψε τον «Επιτάφιο», το πρότυπό του θα πρέπει να ήταν ο «Τάφος» του Παλαμά. Μου έμαθε πάρα πολλά πράγματα ο Παλαμάς. Εμένα πάντα, αν εξαιρέσουμε το τραγούδι, με ενοχλεί η ομοιοκαταληξία, γιατί το θεωρώ κάτι βεβιασμένο, κάτι παλιό. Θα σας πω κάτι που ένιωσα. Έμαθα ότι η ρίμα όταν είναι τόσο φυσική, τόσο συναισθηματική, μοιάζει σαν να είναι αναγκαία. Αυτό για να στο μεταδώσει ένας ποιητής που γράφει με ομοιοκαταληξία, είναι πολύ δύσκολο και πολύ σπουδαίο.

Ήξερε να αγαπάει ο Κωστής Παλαμάς;

Ο Παλαμάς είχε ανάγκη την αγάπη. Και όχι μόνο ως αρσενικό, τον έρωτα, το σεξ. Νομίζω ότι ο τρόπος που μεγάλωσε -οι γονείς του πέθαναν όταν ήταν μικρός, μεγάλωσε με θείους στο Μεσολόγγι- ίσως να του έλειπε ένα κομμάτι της αγάπης, προσπαθούσε να το βρει συνεχώς σε ατέλειωτους έρωτες ή αν θέλετε ένιωθε ότι η γυναίκα – μούσα είναι η ίδια του η έμπνευση. Η παράσταση παρουσιάζει τους έρωτές του ως μία γυναίκα, τους υποδύεται η ίδια γυναίκα, ο έρωτας έχει το ίδιο DNA, απλά αλλάζει το πρόσωπο.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω