Ο μητροπολίτης ως πολιτικός

Του Ιωάννη Μόσχου, αρχαιολόγου

Μέρος H΄

Το χωρίς τίτλο στην αρχή και ονομασθέν αργότερα Αχαϊκό Διευθυντήριο, που οργανώθηκε ταυτόχρονα με την έναρξη της Επανάστασης στην Πάτρα, αντιμετώπισε υπό την ηγεσία του Παλαιών Πατρών Γερμανού τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν σε τοπικό επίπεδο με την άφιξη ισχυρών οθωμανικών στρατιωτικών ενισχύσεων τον Απρίλιο του 1821.

Η πρόσκαιρη εξασθένιση των ελληνικών δυνάμεων αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά από τον Γερμανό, που κατόρθωσε να ανασυγκροτήσει τους επαναστατημένους. Οργάνωσε το στρατηγείο του Αγώνα στα Νεζερά, ενώ παράλληλα τοποθέτησε ισχυρές εμπροσθοφυλακές στη μονή του Ομπλού και στην περιοχή της Ζωητάδας, σε θέσεις δηλαδή πολύ κοντά στην Πάτρα και στο θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων. Παράλληλα, φρόντισε να κατευθύνει τμήμα των σημαντικών ενισχύσεων που έφθαναν από τα αγγλοκρατούμενα Ιόνια Νησιά (Ζάκυνθο, Κεφαλονιά) προς την Ηλεία, ώστε να αποκόψει τις κινήσεις των Οθωμανών από τα νότια και για να εδραιώσει εκεί τις ελληνικές επιτυχίες.

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟ

Στο στρατόπεδο της μονής Ομπλού συνάντησε στις αρχές του Αυγούστου του 1821 τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, που έχει έρθει με μεγάλο επιτελείο, χρήματα και πυρομαχικά από τη Μασσαλία και είχε εγκατασταθεί στο Μεσολόγγι. Τον ενημέρωσε για τα εσωτερικά ζητήματα που είχαν ανακύψει σε πολιτικό επίπεδο και στη διάσταση μεταξύ των προκρίτων και του Δημ. Υψηλάντη, τον οποίο ο Μαυροκορδάτος είχε κρυφό σκοπό να τον υπονομεύσει. Είναι βέβαιο ότι ο Γερμανός, που είχε εντωμεταξύ αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα στις αντίπαλες πλευρές, μπόρεσε με την οξύνοια και τη διορατικότητά του να καταλάβει τις πραγματικές προθέσεις του Μαυροκορδάτου. Ο τελευταίος, παρόλο που εξέφρασε στον Γερμανό την ουδετερότητά του στη διαμάχη, είχε υπέρμετρες πολιτικές φιλοδοξίες και είχε φτάσει αποφασισμένος να χαράξει τη δική του στρατηγική, στοιχεία που δεν πρέπει να διέλαθαν της προσοχής του πανέξυπνου ιεράρχη.

Στις 11 Σεπτεμβρίου ο Γερμανός υπέγραψε την έγγραφη συμφωνία μεταξύ των οπλαρχηγών που αφορούσε στη διαμοίραση της λείας και των λαφύρων της πολιορκούμενης Τριπολιτσάς, όταν αυτή θα έπεφτε στα χέρια των Ελλήνων. Συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις με τους έγκλειστους Οθωμανούς της πόλης και σε αυτόν πιθανόν οφείλεται η διατυπωθείσα αξίωση για την καταβολή δέκα εκατομμυρίων γροσιών ως αποζημίωση για την «προξενηθείσαν εις τας Παλαιάς Πάτρας φθοράν» κατά τις πρώτες ημέρες της Επανάστασης και τεσσάρων εκατομμυρίων ακόμα για τη Βοστίτσα (Αίγιο).

Η ΑΙΧΜΗ ΠΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ

Συμμετείχε, επίσης, στη δωδεκαμελή επιτροπή και συνέβαλε ως λόγιος στη διαμόρφωση του κειμένου του «Προσωρινού Πολιτεύματος» της Επιδαύρου, που υποβλήθηκε τον Γενάρη του 1822, ένα είδος Συντάγματος πρωτοποριακού για την εποχή, που στηριζόταν σε εκείνα της Γαλλίας και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η σαφής τοποθέτησή του στη μερίδα των πολιτικών δεν τον περιχαράκωσε σε φατρίες και μπόρεσε να διατηρήσει καλές σχέσεις και ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με την αντίπερα όχθη και ιδίως με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Τον κατηγόρησε πάντως, ή του απέδωσε τις ευθύνες για τη διάσταση του τελευταίου με τους πολιτικούς, φέρνοντας ως επιχείρημα το γεγονός ότι ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις με τους πολιορκούμενους στο Ναύπλιο χωρίς την παρουσία των ανθρώπων της Διοίκησης, αναφερόμενος εμμέσως στη διαμοίραση των λαφύρων. Από την άλλη, στα απομνημονεύματά του διασώζει μία προσωπική συνάντηση με τον Κολοκοτρώνη το θέρος του 1822 και σημειώνει ότι «ουδείς άλλος εδύνατο μάλλον εκείνου να χρησιμεύσει εις την πατρίδα», φανερώνοντας τον έξυπνο αλλά και πατριωτικό τρόπο με τον οποίο ο Γερμανός πολιτευόταν στις δύσκολες περιστάσεις.

ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ

Το 1824 προσπάθησε να μεσολαβήσει συμφιλιωτικά στη διένεξη ανάμεσα στον Κουντουριώτη και τους Ανδρέα Λόντο και Ανδρέα Ζαΐμη, αλλά τον απέτρεψε ο Παπαφλέσσας με απειλές ότι θα μπορούσε και ο ίδιος να θεωρηθεί «εγκληματίας». Πάντως την 1η Νοεμβρίου του ίδιου έτους και με σκοπό να αποσοβήσει την επερχόμενη ένοπλη εμφύλια σύγκρουση έστειλε επιστολή στον πρόεδρο του Εκτελεστικού Κουντουριώτη. Με το κύρος που διέθετε, του ζητούσε να εμποδίσει τον «επαπειλούμενον εμφύλιον πόλεμον», ενώ με δεύτερη επιστολή του δέκα ημέρες αργότερα τον παρακαλούσε να συγκαλέσει Εθνική Συνέλευση, βλέποντας την εθνική συνεννόηση ως τον μόνο τρόπο αποφυγής του εμφύλιου σπαραγμού, με όσα αυτός δεινά εγκυμονούσε για την έκβαση της Επανάστασης.

ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ ΣΤΙΣ ΛΑΣΠΕΣ

Οι προσπάθειές του απέβησαν άκαρπες. Λίγο αργότερα, οι κυβερνητικοί που είχαν επικρατήσει στον εμφύλιο, έστειλαν απόσπασμα και τον συνέλαβαν στη Μονή της Χρυσοποδαρίτισσας στα Νεζερά. Από εκεί τον οδήγησαν στη Γαστούνη, μία διαδρομή που ο Γερμανός εξαναγκάστηκε να κάνει πεζός μέσα στα χιόνια και τις λάσπες. Τον απελευθέρωσε από το χέρια του Γκούρα ο Γεώργιος Δράκος Σολιώτης, ο οποίος κάκισε τον ρουμελιώτη οπλαρχηγό για την ασέβεια που επέδειξε στον ιεράρχη και για τις κακουχίες που τον είχε υποβάλει. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι ο Γκούρας ενέχεται για τη δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου και για τη ρίψη του από τον πύργο της Ακρόπολης λίγους μήνες αργότερα, στις αρχές του Ιούνη του 1825.

Η συνέχεια την επόμενη εβδομάδα