Το φωτεινό στεφάνι

Κωνσταντίνος Μάγνης

Τι θα πει άγιος; Το ερώτημα δεν μας απασχόλησε ποτέ στην παιδική ηλικία, διότι τα πράγματα ήσαν ξεκάθαρα. Οι άγιοι ήταν τα πρόσωπα με έναν φωτεινό κύκλο γύρω από το κεφάλι τους, που σε υποδέχονται στην εκκλησία με τα τρία δάχτυλα να σχηματίζουν το σύμβολο της ευλογίας που δίνει η πίστη στην Αγία Τριάδα.

Σχεδόν όλοι ήταν αναγνωρίσιμοι, γιατί φέραμε τα ονόματά τους, επομένως ο συμπαθέστερος άγιος ήταν ο συνεπώνυμος, διότι η γιορτή μας συνεπαγόταν δώρα, γλυκά και – το καλύτερο από όλα- περιφορά του κόσμου γύρω από τον εαυτό μας, υπερπολύτιμο αν έχεις αδέλφια. Διπλό, αλλά συγγνωστό το αμάρτημα, λόγω παιδικότητας αλλά και πλεονεξίας της ανθρώπινης φύσης. Αφενός τα κίνητρα της συμπάθειας ήταν ωφελιμιστικά, καθότι από παιδιά παραδιδόμαστε σε έναν αδηφάγο υλισμό. Αφετέρου όλοι οι άγιοι έπρεπε να είναι συμπαθείς. Συν τω χρόνω πάντως δεθήκαμε με πάντες τους αγίους, καθότι συναποτελούσαν το στερέωμα του κόσμου μας, τους αναγνωρίζαμε ως μορφές της τοιχογραφίας που συνέθετε το σύμπαν της ασφάλειας και της σταθερότητας που μας περιέβαλλε.

Γύρω από τους αγίους, δεν είχαμε απορίες. Ξέραμε νωρίς νωρίς ότι ο Ανδρέας ήταν ο αδελφός του Πέτρου και κλήθηκε πρώτος από τον Ιησού στον κύκλο των ταπεινών του ακολούθων, που- κάτι η πειστικότητα του Δασκάλου, κάτι το θαύμα της επιφοίτησης- μετατράπηκαν σε ένθερμους και αποτελεσματικούς κήρυκες του θείου λόγου. Στα παιδικά μας μάτια, οι άγιοι ήταν μια εκδοχή θεότητας συνομήλικης με τον θεμελιωτή του θρησκεύματος, άγιοι με όρους αναδρομικούς, φωτοστεφανωμένοι και εν ζωή, όπως τους παρουσίαζαν οι εικόνες, οι οποίες αφ’ εαυτών ήταν ένα αποτελεσματικότατο, παραστατικό εργαλείο κατήχησης. Ο Αγιος Ανδρέας θεραπεύει, ο Αγιος Γεώργιος παρεμβαίνει, ο Αγιος Νικόλαος διδάσκει και όλοι τους ευλογούν και προστατεύουν. Με τα χρόνια η πολλαπλότητα των ναών αλλά και των εορτών μας μπέρδευε: Πόσοι ήταν οι άγιοι Νικόλαοι, τελικά, και πόσοι οι Ιωάννηδες;

Περνώντας τα χρόνια, διαβάσαμε, διδαχθήκαμε. Μυηθήκαμε στην ιδέα της αγιοποίησης, η οποία έχει τη θεολογική της βάση που θέλει διάβασμα και γλωσσική παιδεία για να την κατανοήσουμε. Εχουμε περάσει σε μια περίοδο με διαφορετικά πολιτισμικά και ιστορικά χαρακτηριστικά. Οι άγιοι του παιδικού μας παρελθόντος βίωναν μαρτύρια, διώξεις, τρομοκρατία, νοσήματα, μέσα σε πνεύμα εξω-ανθρώπινης εγκαρτέρησης που απαιτούσε εσωτερική γαλήνη και βαθύτατη πίστη, οι οποίες αλληλοτροφοδοτούνταν. Οι νεότεροι άγιοι δεν είχαν όφεις και λέοντες και συλλήψεις και εξορίες, συνεπώς η αγιοσύνη τους, όπως του θρυλικού Γερβάσιου που αγιοποιήθηκε εσχάτως, εξελίχθηκε σε πεδία άλλου τύπου δυσκολιών που είχαν σαν επίκεντρο τον άνθρωπο, τη φτώχια, την ασθένεια. Μικροί μάθαμε πως ο άγιος είναι η προσωποποίηση του Καλού. Τι θα πει Καλό, στο μυαλό ενός παιδιού; Αβλαβής, αγαθός, φιλικός, αναμάρτητος, προσηνής. Τι θα πει Καλό, σύμφωνα με την εκκλησιαστική αντίληψη; Εδώ πέφτουμε στα βαθιά πεδία της υπέρβασης, η οποία εκκινεί από το ανθρώπινο και στήνει γέφυρα προς το υπερφυσικό: Ο άγιος ενσαρκώνει την έννοια της απάρνησης εαυτού και της υποκατάστασης του Εγώ από το θείο, την ατομική εκμηδένιση, την μεγιστοποίηση της προσφοράς.

Τι θα πει άγιος; Ο θεός δεν μιλά. Ο άνθρωπος αποφασίζει. Η Εκκλησία και η κοινωνία. Στις αποφάσεις τους βέβαια υπεισέρχεται υποκειμενισμός, η τρέχουσα αντίληψη περί τελειότητας, και οπωσδήποτε το κριτήριο της υπεράσπισης της πίστης και του κηρύγματος. Ωρες ώρες δεν ξέρεις αν με τον άγιο πρέπει να γλυκαίνεσαι, να ευφραίνεσαι, να εξημερώνεσαι ή να φοβάσαι, γιατί η αγιότητα είναι ο καθρέφτης όπου διακρίνεις την ανεπάρκειά σου, την ηθική σου ατέλεια, την ευαλωτότητα της ανθρώπινης φύσης σου, την αιρετική σου περιδίνηση. Το Καλό κάνει καλό, αλλά δεν είναι για όλους.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω