Δικαίωμα στην τέχνη ή ελευθερία στην προσβολή;

Μια διαφορετική άποψη κατέθεσε ο σπουδαστής δημοσιογραφίας στο ΙΕΚ ΔΕΛΤΑ 360 Πάτρας Αρης Φίλος σχετικά με το πολυσυζητημένο περιστατικό στην Εθνική Πινακοθήκη.

τέχνη Ο σπουδαστής δημοσιογραφίας στο ΙΕΚ ΔΕΛΤΑ 360 Πάτρας Αρης Φίλος

Στις 10 Μαρτίου, ο βουλευτής της Νίκης, Νικόλαος Παπαδόπουλος, εισέβαλε οργισμένος στην Εθνική Πινακοθήκη. Την αιτία αποτελούσαν τέσσερα έργα τέχνης από την έκθεση με τίτλο «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου», τα οποία έκρινε ως προσβλητικά απέναντι στην Ορθόδοξη πίστη, με αποτέλεσμα να τα κατεβάσει μαινόμενος από τους τοίχους. Το ξέσπασμά του αυτό, οδήγησε στην μετέπειτα σύλληψή του και αργότερα στην ποινή της μείωσης κατά το ήμισυ της μηνιαίας βουλευτικής του αποζημίωσης, κάτι που προτάθηκε από τον πρόεδρο της Βουλής, Νικήτα Κακλαμάνη, και εγκρίθηκε ομόφωνα από την Ολομέλεια του Σώματος.
Η Εκκλησία εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της για την έκθεση μέσω της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου, παραλείποντας παρ΄ όλα αυτά να καταδικάσει τον βανδαλισμό των έργων τέχνης. Επίσης, πιο ακραίες αντιδράσεις υπήρξαν από μεμονωμένους Ιεράρχες, όπως ο Μητροπολίτης Αμβρόσιος, ο οποίος έσπευσε να συντάξει συγχαρητήρια επιστολή στον κ. Παπαδόπουλο, χαρακτηρίζοντας τον βουλευτή «έναν μάρτυρα της Ορθοδοξίας». Σε κοντινό κλίμα βρίσκεται και ο πρόεδρος της Νίκης, Δημήτρης Νατσιός, ο οποίος δεν καταδίκασε την βάρβαρη συμπεριφορά του βουλευτή του, κάνοντας μάλιστα λόγο για «χριστιανικούς διωγμούς» και κατακρίνοντας παράλληλα τα «βλάσφημα» έργα του καλλιτέχνη Χριστόφορου Κατσαδιώτη.
Πολλοί συνάνθρωποί μας έσπευσαν να δηλώσουν σοκαρισμένοι, είτε από την πράξη του βουλευτή της Νίκης, είτε από τα έργα του κ. Κατσαδιώτη. Σχετικά με την πρώτη κατηγορία, δεν είναι λογικό κάποιος να «πέφτει από τα σύννεφα» με την συμπεριφορά του βουλευτή, καθώς τα σημάδια υπερβάλλοντα ζήλου στην υπεράσπιση της χριστιανικής πίστης από μέρους του είναι κάτι σχετικά συνηθισμένο. Από τις ημέρες των Χριστουγέννων του 2023, που δήλωνε πως τον μήνα Δεκέμβρη βγαίνουν από τις «πύλες της κολάσεως δαιμόνια” που επιτίθενται στον λαό του Θεού, θα μπορούσε κάποιος με ευκολία να ισχυριστεί πως προέβλεπε ξεσπάσματα σαν αυτό στην Εθνική Πινακοθήκη. Η πιθανότητα, λοιπόν, να σοκαριστεί η κοινή γνώμη από την συμπεριφορά του κ. Παπαδοπούλου, φαντάζει οριακά μηδενική.
Στρέφοντας το βλέμμα μας στη δεύτερη κατηγορία ανθρώπων, αυτών που προσβλήθηκαν, σκανδαλίστηκαν, ακόμα και εξοργίστηκαν από τα επίμαχα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη, παρατηρούμε μια ροπή προς το σύνδρομο καταδίωξης. Ο πρόεδρος της Νίκης, έκανε λόγο για χριστιανικό διωγμό, ανοίγοντάς μας έτσι ένα παραθυράκι στον τρόπο σκέψης κάποιων φανατικών χριστιανών (ή «υπερορθόδοξων», αν προτιμάτε).

Οσον αφορά την τέχνη ως μορφή έκφρασης, η ελευθερία της αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της δημοκρατίας. Προφανώς και οι αντιδράσεις των πιστών, εκ των οποίων μια ιδιαίτερα μικρή μερίδα διαδήλωσε έξω από την Εθνική Πινακοθήκη, είναι εκ πρώτης όψεως κατανοητές. Ομως, αυτό δεν τις καθιστά και σωστές, καθώς η προσβολή η οποία νιώθουν δεν αποτελεί σοβαρό λόγο φίμωσης της ελευθερίας του λόγου και των τεχνών. Στην περίπτωση που ο βανδαλισμός των έργων είχε γίνει από μουσουλμάνους, πιθανότατα οι πιστοί οι οποίοι σκανδαλίστηκαν να χαρακτήριζαν δικαίως τους δράστες απολίτιστους και φανατικούς, ενθυμούμενοι – κινδυνολογώντας και υπερβάλλοντας – περιστατικά όπως αυτό της επίθεσης στο γαλλικό περιοδικό «Charlie Hebdo», πίσω στο 2015.
Η προσβολή κάποιας ιδέας ή πίστης, συχνά αποτελεί αφορμή για σοβαρή κριτική απέναντί της, η οποία κριτική δεν είναι μόνο βασικό δικαίωμα, αλλά και προσόν οποιουδήποτε σκεπτόμενου πολίτη. Επίσης, οι εξοργισμένοι «υπερορθόδοξοι» δεν πρέπει να ξεχνάνε δύο βασικά πράγματα. Πρώτον, η όποια προσβολή δεν στοχεύει τους ίδιους, στοχεύει την πίστη τους, η οποία όπως κάθε άλλη ιδέα δεν πρέπει να βρίσκεται υπεράνω κριτικής. Δεύτερον, ότι ως πιστοί πρέπει να κατανοήσουν πως αν είναι αληθινός ο οποιοσδήποτε θεός ασπάζονται, τότε αυτός δεν χρειάζεται την προστασία τους απέναντι σε ανθρώπινες συμπεριφορές.
Κλείνοντας, οφείλουμε να λάβουμε υπόψη μας το βιογραφικό του κ. Νικόλαου Παπαδόπουλου. Υπήρξε αριστούχος φοιτητής ιατρικής και μετέπειτα καρδιοχειρουργός, γεγονός που του προσδίδει δικαίως ιδιαίτερο κύρος και μαρτυρά έναν έξυπνο και διαβασμένο άνθρωπο. Παρ’ όλα αυτά, μιλάει για «καλικάντζαρους» και «δαιμόνια» στα έδρανα της ελληνικής Βουλής και βανδαλίζει αρειμάνιος έργα τέχνης (ανεξάρτητα από την ποιότητά της). Αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα, του πώς ο θρησκευτικός φανατισμός οδηγεί κατά τα άλλα μορφωμένους και λογικούς ανθρώπους, να συμπεριφέρονται βάρβαρα και παράλογα…