H καθηγήτρια Ούτε Φρουθ στην «Π»: «Ειρήνη για μένα και τα παιδιά μου»

Κωνσταντίνος Λαμπρόπουλος

Την Ούτε Φρουθ τη γνωρίσαμε σε ένα παλιότερο ταξίδι στο Μαγδεμβούργο, την πρωτεύουσα του κρατιδίου της Σαξονίας-Ανχαλτ. Βρισκόμενη σε ένα μέρος που στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου ανήκε στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΛΔΓ), οι συζητήσεις μας δεν θα μπορούσαν να μη φτάσουν και στις συγκρίσεις του «τότε» με το «τώρα». Με επιχειρήματα, με αναμνήσεις, με νηφαλιότητα, καθώς συμπληρώθηκαν ήδη 35 χρόνια από την επανένωση των δύο μεταπολεμικών Γερμανιών.

Με αφορμή την πρόσφατη επέτειο, η καθηγήτρια Γερμανικής και Αγγλικής Φιλολογίας κι επικεφαλής του Τμήματος Erasmus στο «Ganztagsschule Werner Seelenbinder», μίλησε στην εφημερίδα «Πελοπόννησος», σε μια συνέντευξη που θα σας ταξιδέψει πίσω στον χρόνο.

-Πώς νιώθετε ως πολίτης της πρώην Ανατολικής Γερμανίας μετά από 35 χρόνια επανένωσης; Ποιες είναι οι προοπτικές για το μέλλον;

Προσωπικά, νιώθω αρκετά καλά – αν κοιτάξω μόνο τη δική μου ζωή. Δεν έζησα ποτέ την εμπειρία της ανεργίας, της φτώχειας ή της απόγνωσης, όπως πολλοί άλλοι Ανατολικογερμανοί. Ο μισθός μου είναι αρκετός για μια καλή ζωή· δεν είμαι πλούσια, αλλά μπορώ να ικανοποιώ τις επιθυμίες μου.
Αυτό όμως είναι μόνο η μία πλευρά.

Αν κοιτάξω την επανένωση συνολικά, δεν μπορώ να τη χαρακτηρίσω πραγματική «επανένωση». Περισσότερο έμοιαζε με «κατοχή». Είχα την αίσθηση πως μας μετέτρεψαν σε μια φθηνή αγορά εργασίας για τους «άλλους» Γερμανούς – και σε πολλά πεδία αυτό ισχύει ακόμα.
Oσα πιστεύαμε και για τα οποία ζούσαμε, χαρακτηρίστηκαν ξαφνικά «λάθος». Πολλοί άνθρωποι απελπίστηκαν, οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν. Αλλοι εγκατέλειψαν την πατρίδα τους για να δοκιμάσουν την τύχη τους στη Δυτική Γερμανία, αλλά πολλοί γύρισαν πίσω απογοητευμένοι. Ναι, υπήρχαν καλές δουλειές εκεί – οι σπουδές και η εκπαίδευσή μας ήταν υψηλού επιπέδου. Κάποιοι στάθηκαν τυχεροί και έφτιαξαν μια νέα ζωή· άλλοι όμως βίωσαν μια κοινωνική ψυχρότητα που δεν είχαν γνωρίσει ποτέ.

Πολλοί από εμάς δεν θέλαμε απλώς την ένωση, αλλά μια πραγματικά ελεύθερη Γερμανία, μια πραγματική δημοκρατία… μια «καλύτερη ΛΔΓ». Θέλαμε να ζούμε ελεύθεροι στη σκέψη και στις πράξεις, να μας φέρονται ως ώριμους ανθρώπους.

Προοπτικές για το μέλλον; Δεν ξέρω… Θα ήθελα όλοι οι πολίτες της Γερμανίας να αντιμετωπίζονται ισότιμα, ανεξάρτητα από το πού γεννήθηκαν. Ακόμα και οι γενιές που γεννήθηκαν μετά την επανένωση βιώνουν τις αρνητικές συνέπειες.

–Ποια ήταν τα οφέλη από την επανένωση και ποια τα αρνητικά για όσους ζούσαν στη ΛΔΓ;

Την ημέρα που άνοιξαν τα σύνορα επικρατούσε χαρά και ενθουσιασμός. Οι πρώτοι επισκέπτες στη Δυτική Γερμανία έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό. Η αίσθησή μου είναι πως πολλοί είχαν «σημάδι το μάρκο στα μάτια» και δεν έβλεπαν τη σκληρή πραγματικότητα του καπιταλισμού.
Κανείς δεν μας είχε μάθει να ζούμε σε καπιταλιστικό σύστημα. Η νέα κυβέρνηση δεν μας εκπαίδευσε, έπρεπε να μάθουμε μόνοι μας.

Για μένα, τα οφέλη ήταν περιορισμένα:

• Ελευθερία να ταξιδεύεις όπου θες (αν έχεις τα χρήματα).
• Δυνατότητα να γνωρίζεις ανθρώπους από όλο τον κόσμο.
• Ελευθερία να λες τη γνώμη σου (αν κι αυτό ισχύει με όρια…).

Τα αρνητικά ήταν πολύ περισσότερα:

• Η κοινωνική ψυχρότητα.
• Ανατολικές επιχειρήσεις πουλήθηκαν για 1 μάρκο μέσω του Οργανισμού «Treuhand» σε δυτικές εταιρείες· τις έκλεισαν για να μειώσουν τον ανταγωνισμό κι απέλυσαν τους εργαζομένους. Σε ορισμένες περιοχές έμειναν άνεργοι πάνω από 3.000 άνθρωποι μέσα σε μια μέρα.
• Η εκπαίδευση παραδόθηκε στα κρατίδια· σήμερα έχουμε 16 διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα!
• Το χρήμα έγινε η υπέρτατη αξία στη ζωή.
• Οι μισθοί στην Ανατολική Γερμανία παραμένουν κατά μέσο όρο 21% χαμηλότεροι, ενώ το κόστος ζωής είναι το ίδιο ή και υψηλότερο.
• Στη δεκαετία του 1990, οι δυτικογερμανοί μάνατζερ έπαιρναν μπόνους για να δουλέψουν στις ανατολικές περιοχές.

-Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας από τη ΛΔΓ; Νιώθετε νοσταλγία για πράγματα που χάθηκαν οριστικά;

Εζησα 28 χρόνια στη ΛΔΓ. Στην αρχή μέναμε στο χωριό Γκερστούνγκεν, μέσα στη λεγόμενη «ζώνη των 3 χιλιομέτρων» στα σύνορα. Κανείς δεν μπορούσε να μας επισκεφτεί χωρίς ειδική άδεια – αλλά αυτό δεν μας δημιουργούσε πρόβλημα. Οι συγγενείς είχαν άδεια, απλώς δεν είχαμε φίλους «απ΄ έξω». Το πλεονέκτημα ήταν ότι το κράτος φρόντιζε να προμηθεύει σπάνια αγαθά στην περιοχή. Τα παιδικά μου χρόνια ήταν ασφαλή και ευτυχισμένα.

Οταν ήμουν 8 μετακομίσαμε στη Βολμιρστέντ, γιατί ο πατέρας μου έπιασε δουλειά εκεί, στη νέα μονάδα εξόρυξης ποτάσας στο Ζίλιτς. Εργατικός και δυναμικός, είχε αρκετά προνόμια: αυτοκίνητο, τηλέφωνο, καλή κατοικία. Παρότι ποτέ δεν έγινε μέλος του κυβερνώντος SED, του επέτρεπαν επαγγελματικά ταξίδια σε καπιταλιστικές χώρες.

Το μόνο που μου έλειπε στη ΛΔΓ ήταν η εμπιστοσύνη της κυβέρνησης. Δεν είχα το δικαίωμα να αποφασίζω μόνη μου πού και πότε θα ταξιδέψω. Δεν ήθελα ποτέ να δραπετεύσω – γιατί τα προβλήματα δεν λύνονται με τη φυγή.

Δεν νιώθω νοσταλγία, αλλά θλίψη για κάποια απλά πράγματα που χάθηκαν: π.χ. τα πορτοκάλια εμφανίζονταν στα μαγαζιά μόνο τα Χριστούγεννα – και το άρωμά τους σήμαινε για μας γιορτές.
Στη ΛΔΓ, οι γειτονιές λειτουργούσαν σαν μεγάλες οικογένειες· φροντίζαμε ο ένας τα παιδιά του άλλου, βοηθούσαμε, γιορτάζαμε μαζί. Σήμερα το χρήμα έχει μεγαλύτερη αξία από τις ανθρώπινες σχέσεις.

Με λυπεί που τα παιδιά, το πολυτιμότερο «αγαθό» μας, δεν έχουν πια την προτεραιότητα που τους αξίζει. Πολλοί σύλλογοι που στήριζαν τις αδύναμες κοινωνικές ομάδες κλείνουν λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Η εκπαίδευση δεν είναι αρκετά σημαντική: το κράτος δίνει περισσότερα χρήματα σε στρατό ή βιομηχανίες απ΄ ό,τι στα σχολεία.
Τα επαγγέλματα της υγείας, της εκπαίδευσης και της φροντίδας είναι κακοπληρωμένα και με εξοντωτικές συνθήκες.

-Σήμερα η Γερμανία νιώθει ασφαλής απέναντι σε κράτη που απειλούν την ειρήνη στην Ευρώπη; Είναι η Ρωσία ίδια με την πρώην ΕΣΣΔ;

Η Ρωσία είναι διαφορετική, σε μέγεθος και σε πολιτικό σύστημα. Για τους πολίτες της ΛΔΓ, η ΕΣΣΔ παρουσιαζόταν ως ο «μεγάλος αδερφός» – τουλάχιστον επίσημα. Οι άνθρωποι βέβαια, όπως παντού, ήταν διαφορετικοί: κάποιοι εγκάρδιοι και φιλικοί, άλλοι αντιπαθείς.

Συχνά συναντούσα Ρώσους στρατιώτες που υπηρετούσαν κοντά μας. Οι απλοί στρατιώτες πάγωναν ώρες στον δρόμο χωρίς φαγητό ή νερό, κι εμείς κρυφά τους δίναμε τσάι και κάτι να φάνε – γιατί αν το έβλεπαν οι ανώτεροι, θα είχαν συνέπειες. Οι αξιωματικοί έμεναν στα ζεστά με όλη την άνεση.
Σε ταξίδι στη Μόσχα είδαμε πολυτελή ξενοδοχεία για τους Ολυμπιακούς, αλλά και φτωχικές ξύλινες καλύβες γύρω από την πόλη. Μας σέρβιραν για πρωινό ένα κομμάτι ψωμί, ενώ οι Σουηδοί στο ίδιο ξενοδοχείο είχαν τραπέζι γεμάτο. Αυτός ήταν ο «μεγάλος αδερφός»…

Οσο για την ασφάλεια σήμερα; Δεν νιώθω ασφαλής. Οχι λόγω Ρωσίας και Ουκρανίας, αλλά λόγω της ανθρώπινης φύσης. Οι πόλεμοι ξεσπούν πάντα για δύο λόγους: εξουσία και πόρους. Ποιος ασχολείται με τις χιλιάδες θύματα στην Αφρική κάθε χρόνο; Κανείς – γιατί δεν υπάρχουν πόροι.

Το ΝΑΤΟ ιδρύθηκε για να «κρατά τη Γερμανία μικρή και τη Ρωσία έξω». Και ποιος είναι ο πραγματικός αρχηγός του; Οι ΗΠΑ. Και σε ποιους στρέφονται οι κυβερνήσεις μας; Στις ΗΠΑ.
Λένε πως η ΛΔΓ ήταν υπό τον έλεγχο της ΕΣΣΔ… Ισως. Αλλά σήμερα; Ποιος μας κατευθύνει;

Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας έχει βαθιές ρίζες· η Ρωσία δεν είναι η μόνη υπεύθυνη. Οταν στην εξουσία υπάρχουν εγωμανείς ή άνθρωποι που τους υποστηρίζουν, τα πράγματα οδηγούνται σε συγκρούσεις. Και σήμερα υπάρχουν αρκετά τέτοια κράτη.

Πρόσφατα διάβασα για μια «επιτυχημένη startup» στη Γερμανία: δημιούργησε μη επανδρωμένο μαχητικό αεροσκάφος. Ο τίτλος έλεγε: «Ο τρόπος που θα πολεμάμε στο μέλλον»! Εγώ δεν θέλω να πολεμήσω, θέλω ειρήνη για μένα και τα παιδιά μου.
Αλλά η Ιστορία δείχνει πως ακόμα και οι πιο ανεπτυγμένοι πολιτισμοί μπορούν να εξαφανιστούν ξαφνικά. Δεν είμαι απαισιόδοξη, είμαι ρεαλίστρια. Προσπαθώ να ζω όσο καλύτερα μπορώ και να αντιμετωπίζω τους ανθρώπους όπως θα ήθελα να με αντιμετωπίζουν.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News