Μια ανορθογραφία της συλλογικής μνήμης

Του δρ. Πάνου Αλεξόπουλου, Αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής – Ψυχογηριατρικής Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών.

Στη συλλογική μνήμη αναλλοίωτα έχει εντυπωθεί πως ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, υπουργός Στρατιωτικών επί εμφυλίου πολέμου, χαρακτήρισε τo στρατόπεδο συγκέντρωσης κομμουνιστών στη Μακρόνησο «νέο Παρθενώνα».

Πρόκειται για μια σκόπιμη παρερμηνεία που αναπαράγεται συστηματικά παρά τις ιστορικές μαρτυρίες που ξεκάθαρα τη διαψεύδουν.

Ο Κανελλόπουλος σε δήλωσή του τον Φεβρουάριο του έτους 1949 που δημοσιεύθηκε ένα μήνα αργότερα στο φυλλάδιο «Σκαπανεύς» που εξέδιδε η στρατιωτική διοίκηση της νήσου ανέφερε τα παρακάτω: «Η Ελλάς που άλλοτε έδωσε στην ανθρωπότητα τον Παρθενώνα και την Αγία Σοφία, φιλοσόφους και ποιητές με παγκόσμια ακτινοβολία, βρέθηκε τώρα στην τραγική θέση τέκνα της να έχουν λάβει τα όπλα εναντίον της. Αναγκάστηκε να δημιουργήσει αυτό το στρατόπεδο σε μια προσπάθεια να επαναφέρει τα τέκνα της αυτά στους κόλπους της».

Ο ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος που ήταν, ως κρατούμενος του στρατοπέδου, αυτήκοος μάρτυρας της δήλωσης του Κανελλόπουλου στα Αγγλικά προς τους ξένους δημοσιογράφους εξήγησε πως η παρεξήγηση δημιουργήθηκε από κάποιον δημοσιογράφο ο οποίος μη γνωρίζοντας μάλλον καλά την αγγλική γλώσσα απομόνωσε τη λέξη Παρθενώνας και επιπόλαια ισχυρίστηκε πως ο Κανελλόπουλος αποκάλεσε τη Μακρόνησο «νέο Παρθενώνα». Υπογραμμίζεται σε τούτο το σημείο πως το υποτιθέμενο περιστατικό έχει διαψευστεί και από τον Λεωνίδα Κύρκο, ιστορικό ηγέτη της ανανεωτικής Αριστεράς, σε δημόσια εκδήλωση της Ενωσης Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών Εχουν κάποια σημασία τα ανωτέρω σήμερα ή είναι απλώς περσινά ξινά σταφύλια; Η διαφύλαξη της αλήθειας και της ειλικρίνειας στην ιστορική μνήμη συνιστά καίριο ταυτοτικό ζήτημα. Η βαριά σκιά των χρόνων εκείνων αναδεικνύεται δίχως άλλο και από την επιλογή του νέου ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ να επισκεφθεί τη Μακρόνησο κατά την εσωκομματική προεκλογική περίοδο σε μια προσπάθεια εμβάπτισης της υποψηφιότητάς του στην τραυματική ιστορική διαδρομή της Ελληνικής κομμουνιστικής Αριστεράς.

Τα παραπάνω συνεισφέρουν στην αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας. Σε καμιά περίπτωση δεν υπαινίσσονται την αντίθεση του Κανελλόπουλου στη δημιουργία και λειτουργία του στρατοπέδου της Μακρονήσου. Για τον Κανελλόπουλο η λειτουργία του στρατοπέδου συνδεόταν με την «ανάγκην της κατοχυρώσεως της νίκης των όπλων» και όχι «με το αίτημα της λήθης… ούτε με το αίσθημα της επιείκειας» το οποίο χαρακτηρίζει σε δηλώσεις του στο κοινοβούλιο στις 30 Σεπτεμβρίου 1949 «τουλάχιστον πρόωρον» μιας και «αντίκειται προς το συμφέρον του έθνους και προς την ασφάλειαν της χώρας».