Χρήστος Φραγκονικολόπουλος-Η ανθεκτικότητα και η προσαρμογή της ΕΕ

Χρήστος Φραγκονικολόπουλος-Η ανθεκτικότητα και η προσαρμογή της ΕΕ

Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων ΑΠΘ,  κάτοχος έδρας Jean Monnet (2016-2019 και 2020-2023) με γνωστικά αντικείμενα την Ευρωπαϊκή Πολιτική και τη Δημόσια Διπλωματία της ΕΕ, Χρήστος Φραγκονικολόπουλος μίλησε στην «Π» για τα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στα 71 χρόνια αυτής της κοινής πορείας. Για το παρόν, τις προκλήσεις και το μέλλον ενός θεσμού, που άλλαξε την αντίληψη και τις πεποιθήσεις πολλών διαφορετικών λαών.

 

Ποιες ήταν οι θεμελιώδεις αλλαγές που έφερε στις ζωές των πολιτών η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης;

Οι πολίτες, όπως αποδεικνύουν όλα τα ευρωβαρόμετρα,  θεωρούν ότι ο σεβασμός για τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, καθώς και η οικονομική, βιομηχανική και εμπορική της δύναμη αποτελούν τα κύρια πλεονεκτήματά της. Θα συμφωνήσω. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην τελευταία έρευνα του ευρωβαρόμετρου, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων προσδοκάκαι την ύπαρξη συγκρίσιμου βιοτικού επιπέδου (που περιλαμβάνει και υγεία και εκπαίδευση) και ισχυρότερη αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών.

Στα 71 χρόνια από την ίδρυση του θεσμού, πόσο πιστεύετε ότι έχει εμπεδωθεί μεταξύ των λαών της Ευρώπης, η συνείδηση της κοινής τους μοίρας και πορείας;

Ολες οι μελέτες που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο της πανδημίαςαναδεικνύουν τρία «οράματα της Ευρώπης» με ιδιαίτερη απήχηση στον ευρωπαϊκό πολιτικό χώρο. Το πρώτο, το «κανονιστικό», αντιστέκεται στην εθνικιστική λογική του ανταγωνισμού και υπογραμμίζει την ανάγκη να ενισχύσει η ΕΕ τη λειτουργία της ως θεματοφύλακας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Το δεύτερο, το «λαϊκό»,  τονίζει τη σημασία του εκδημοκρατισμού της ΕΕ. Το τρίτο, της «ανταπόκρισης», επιθυμεί την ετοιμότητα με επαρκείς λύσεις της ΕΕ σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Αυτά τα «οράματα» αποτελούν ένα σύνολο προτάσεων για τη δημοκρατία του 21ου αιώνα. Η δημοκρατία του 20ου αιώνα επικεντρώθηκε σε εθνικό επίπεδο και βασίστηκε σε κάθετες διαδικασίες εκπροσώπησης.

Σήμερα αυτές οι διαδικασίεςπρέπει να αντικατοπτρίζουν τον περίπλοκοδιακρατικό χαρακτήρα της ευρωπαϊκής κοινωνίας, να περιλαμβάνουν τη συμμετοχή των πολιτών (παράλληλα με την επίσημη εκπροσώπηση) και να είναι πολυεπίπεδες (ευρωπαϊκή, εθνική, τοπική και περιφερειακή).

 

Υπήρξαν στιγμές, που ο θεσμός της ΕΕ αμφισβητήθηκε. Τι έφταιξε και πώς μπορεί να μην επαναληφθεί ;

Πολλές φορές η ΕΕ μαστίζεται από περιόδους υπαρξιακής κρίσης στην οποία φαίνεται ότι το «τέλος της Ευρώπης» είναι πιο κοντά. Διαχέεται και η άποψη ότι η ΕΕ αδυνατεί να διαχειριστεί συλλογικά κρίσεις, καθώς χαρακτηρίζεται από έλλειψη προνοητικότητας. Αντί να διευκολύνει την αποτελεσματική και συλλογική δράση των κρατών-μελών, χαρακτηρίζεται από αποκλίνουσες, κοντόφθαλμες κυβερνητικέςσυμπεριφορές των κρατών-μελών της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η διαχείριση της πανδημίας Covid-19. Υπάρχουν πραγματικές διαιρέσεις μεταξύ των ευρωπαίων πολιτών και μεταξύ των κρατών μελών σε διάφορα θέματα, αλλά αυτό είναι αναπόφευκτο σε μια δημοκρατική οντότητα 27 κρατών. Αυτές οι διαφορές δεν μπορούν να διαγραφούν, είναι απολύτως φυσιολογικές. Ωστόσο, η ΕΕ θα είναι ισχυρότερη όταν τα συστατικά μέρη της θα είναι σε θέση να επικοινωνούν πιο αποτελεσματικά.

 

Ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η ΕΕ στο μέλλον και ποια θα είναι η μετεξέλιξή μας ως ενωμένη Ευρώπη τα επόμενα χρόνια;

Η πανδημική κρίση απέδειξε ότι οι ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι εξαιρετικά ευάλωτες. Η αναγνώριση αυτή είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να κατανοήσει κανείς το ζήτημα της ανθεκτικότητας – δηλαδή τις ικανότητες που απαιτούνται να αναπτυχθούν για μπορέσουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες να απορροφούν σοκ και στρες. Κατά τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης παρατηρήσαμε ότι το κράτος και οι θεσμοί έγιναν πάλι πιο σημαντικοί. Η γνώση αναγνωρίστηκε ξανά. Οι άνθρωποι ήταν ακόμη έτοιμοι να δεχτούν μέτρα που περιορίζουν την ελευθερία τους– στον βαθμό βέβαια που τα μέτρα αντιμετωπίζουν το τρέχον βασικό πρόβλημα και δεν χρησιμεύουν για τη νομιμοποίηση άλλων πολιτικών σκοπιμοτήτων. Η ανθεκτικότητα όμως απαιτεί και προσαρμοστικές ικανότητες.

Η κρίση υγείας αποκάλυψε πόσο κρίσιμες και σημαντικές είναι οι θέσεις εργασίας σε τομείς που πολλοί θεωρούσαμε ασήμαντους, όπως για παράδειγμα το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό σε δημόσια συστήματα υγείας. Αυτό απαιτεί επαναπροσδιορισμό των δημοσίων υποδομών, που ενισχύουν την αυτοδιάθεση, την υγεία και την εκπαίδευσης. Απαιτεί συλλογικές διαδικασίες διασφάλισης των δημοσίων αγαθών για να ζήσουμε καλύτερα. Η ανθεκτικότητα απαιτεί και μετασχηματιστικές ικανότητες– μέσα από τις οποίες θα μάθουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες να προσαρμόζονται σε απρόβλεπτες συνθήκες.

Σήμερα η ΕΕ βρίσκεται σε μία νέα κατάσταση. Η παγκοσμιοποίηση δεν έχει παγκοσμιοποιήσει μόνο τις επιδημίες, οξύνει και τα προβλήματα που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, την φτώχεια.  Που σημαίνει ότι το μέλλον της ΕΕ απαιτεί βελτίωση των μηχανισμών επικοινωνίας και λήψης αποφάσεων ώστε να λειτουργεί με πιο κοινωνικά δίκαιους τρόπους, και να στραφεί σε προτάσεις,οι οποίες να υπερβαίνουν τις νεοφιλελεύθερες, αριστερές ή λαϊκιστικές αφηγήσεις και να περιλαμβάνουν περισσότερες απόψεις.

Το ζητούμενο είναι τα κράτη-μέλη της ΕΕ να λειτουργήσουν ως συστήματα μάθησης που μπορούν να προσαρμοστούν, να διορθώσουν και να βελτιώσουν έτσι τη συμπεριφορά τους. 

 

 

Συνέντευξη στον ΣΩΤΗΡΗ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

spapandreou@pelop.gr

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ