Διαχείριση πανδημίας: Μήπως η επικοινωνία θέλει άλλη ειδικότητα;

Απ’ το κακό στο χειρότερο… Εκεί που πιστεύαμε πως φτάναμε στο τέλος του δρόμου, ξανά ανηφόρα, ξανά στροφές. Τα κρούσματα δεν μειώνονται με τίποτα, η στοχευμένη ιχνηλάτηση μοιάζει πια χαμένη υπόθεση, τα λοκ ντάουν δεν αποδίδουν (γιατί πολύ απλά δεν τηρούνται), τα Νοσοκομεία γέμισαν ασφυκτικά, οι συμβουλές των γιατρών ακούγονται πλέον ως φωνές βοώντων εν τη ερήμω… Και η γραμμή τερματισμού δεν φαίνεται ούτε καν στο βάθος…

Κουράστηκε ο κόσμος. Αγανάκτησε. Και, εδώ και καιρό, δεν υπακούει, δεν πειθαρχεί, δεν τρομάζει. Αντιδρά. Κλοτσάει.

Τα ερωτήματα:

Mια πανδημία, επειδή ακριβώς είναι κρίση στη δημόσια υγεία, αφορά όλη την κοινωνία. Συνεπώς, στο κομμάτι της αντιμετώπισης της κατάστασης, θα ‘πρεπε να λαμβάνονται υπόψη κοινωνικές συμπεριφορές, αντιδράσεις, αντανακλαστικά της κοινωνίας, κόπωση, γενικευμένη ανησυχία.

Μήπως η κατανόηση και, εν συνεχεία, διαχείριση όλων αυτών απαιτούσε την επιστράτευση στην πρώτη γραμμή ειδικών από το χώρο της επιστήμης της συμπεριφοράς και της επικοινωνίας της υγείας;

Μήπως θα έπρεπε, ειδικά όταν ξέσπασε το 2ο κύμα της πανδημίας, να δινόταν βήμα και λόγος σε κοινωνικούς ψυχολόγους, πολιτικούς επιστήμονες με ειδίκευση στις πολιτικές δημόσιας υγείας, για να εξηγούσαν πώς συμπεριφέρεται η κοινωνία, πώς αντιδρά, τι χρειάζεται για να συνταχθεί σε αυτή την προσπάθεια και πώς θα πρέπει να της δοθεί η απαραίτητη ενέργεια ώστε να αντέξει; Και εν συνεχεία όλο αυτό να το «επικοινωνούσαν» στον κόσμο, με συγκεκριμένη μεθοδολογία, ειδικοί επιστήμονες;

Μήπως η διαρκής παρουσία στα ΜΜΕ, αποκλειστικά, γιατρών, λοιμωξιολόγων, πνευμονολόγων, παθολόγων, καθηγητών πανεπιστημίων, προκάλεσε σε μεγάλη μερίδα κοινωνίας μια απέχθεια, μια επιθετικότητα, μια αντίδραση; Μήπως η εικόνα των «ίδιων και των ίδιων» γιατρών λειτούργησε, τελικά, «ανάποδα»; Μήπως αν αυτόν τον ρόλο, της προσαρμογής της κοινωνίας στα υγειονομικά μέτρα, τον είχαν αναλάβει ειδικοί επικοινωνιολόγοι της υγείας θα ήταν καλύτερο το αποτέλεσμα;

Μήπως ήταν στρατηγικό λάθος που δεν επιστρατεύθηκαν ειδικοί σε αυτή τη «μάχη»;

Τώρα, μπορεί ν’ αλλάξει το κλίμα ή είναι πλέον αργά;

Εφη Σίμου: «Αν χαθεί η εμπιστοσύνη, είναι δύσκολο να ανακτηθεί»

«Η επικοινωνία αποτελεί βασικό πυλώνα της προστασίας της δημόσιας υγείας. Αναπτύχθηκε ως διακριτικό γνωστικό επιστημονικό πεδίο, καθώς αναγνωρίστηκε ότι με στοχευμένες επικοινωνιακές τεχνικές, βοηθά στην έγκαιρη και αξιόπιστη πληροφόρηση, τη δημιουργία και τη διατήρηση της εμπιστοσύνης, μπορεί να αποτρέψει, τη διασπορά φημών, την παραπληροφόρηση και να προάγει τη δημόσια υγεία.

Η δημοσιοποίηση πρώιμων εκτιμήσεων ή μεμονωμένων επιστημονικών μελετών, καθώς και η πληθώρα αντιφατικών μηνυμάτων θα έπρεπε  να αποφεύγεται, κυρίως διότι προκαλεί σύγχυση στη λήψη αποφάσεων για υιοθέτηση αποτελεσματικών μέτρων προστασίας και γενικότερες συμπεριφορές προφύλαξης. Επιπλέον ούτε τα ΜΜΕ, ούτε ο γενικός πληθυσμός έχει γνώσεις επιδημιολογικής μεθοδολογίας, για να αντιληφθεί τα επιστημονικά δεδομένα, τα περισσότερα των οποίων δεν προσέφεραν κάτι ουσιαστικό και χρήσιμο στην πληροφόρηση  και στην προστασία της υγείας του πληθυσμού.  

Χρήσιμο είναι σε κάθε περίπτωση να αναζητούμε τη  γνώμη των ειδικών, διαφορετικά δεν θα είχαν αναπτυχθεί τόσα διαφορετικά γνωστικά επιστημονικά πεδία.

Η εμπιστοσύνη αποκτάται δύσκολα, συστηματικά και με πολύ κόπο, μπορεί να χαθεί μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα και δυστυχώς είναι δύσκολο να  ανακτηθεί».  

  

* Η Εφη Σίμου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Επικοινωνίας και Μέσων στη Δημόσια Υγεία στο Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Διδάσκει σε μεταπτυχιακό επίπεδο «Πολιτικές Δημόσιας Υγείας»,  «Στρατηγικές Επικοινωνίας στη Δημόσια Υγεία».   

Μπετίνα Ντάβου: «Είναι αποτελεσματικά όταν συναποφασίζονται…»

«Η διάδοση της πανδημίας εξαρτάται πρωτίστως από τη συμπεριφορά των πολιτών. Συνεπώς, η παρουσία ψυχολόγων στις επιτροπές που επεξεργάζονταν τα μέτρα και επικοινωνιολόγων της υγείας για την ανακοίνωσή τους ήταν αναγκαία. Η ψυχολογική έρευνα από κρίσεις και πανδημίες του παρελθόντος αναδεικνύει σημαντικά στοιχεία για τη διαχείριση κρίσεων και, σε αντίθεση με την εικόνα που προβάλλουν τα μέσα, επιβεβαιώνει ότι οι πολίτες δείχνουν ψυχραιμία και αυτο-οργανώνονται με ομοψυχία και συλλογικότητα.

Αυτά δεν αξιοποιήθηκαν από την πολιτεία, η οποία, αντίθετα, υιοθέτησε ένα πατερναλιστικό, προστατευτικό μοντέλο, ως εάν οι πολίτες να ήταν ανώριμοι και ανήμποροι. Σε καταστάσεις κρίσης χρειάζεται διάλογος με τις κοινότητες, κατανόηση των αναγκών τους και σαφείς εξηγήσεις. Ειδικά όταν πρόκειται για την εφαρμογή μέτρων εξαιρετικά ανοίκειων και συναισθηματικά διαταρακτικών, όπως η φυσική απόσταση και η κοινωνική απομόνωση, που απαιτούν  αναδιαμόρφωση των κοινωνικών κανόνων, τα μηνύματα δεν είναι αποτελεσματικά όταν επιβάλλονται, αλλά όταν συναποφασίζονται με τους πολίτες ή την κοινότητα, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες συνήθειές της.

Τίποτα από αυτά δεν έγινε στην τρέχουσα πανδημία. Το κλίμα δύσκολα θα αλλάξει τώρα πια. Οι πολίτες είναι αποθαρρυμένοι και εξουθενωμένοι».

* Η Μπετίνα Ντάβου είναι καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Αντώνης Καρπετόπουλος: «Δεν γίνεται πείραμα… Ενας ιός μάς ταλαιπωρεί»!

«Νομίζω ότι τα ‘χουμε μπερδέψει λίγο τα πράγματα στην Ελλάδα και νομίζουμε ότι όλα είναι επικοινωνία, social media, τηλεπαράθυρα κ.τ.λ. Καμία δουλειά δεν έχουν οι επικοινωνιολόγοι με την πανδημία. Η αντιμετώπισή της είναι καθαρά δουλειά των γιατρών και κανενός άλλου. Το μόνο κακό στην ιστορία είναι ότι πολλοί από τους γιατρούς τρελάθηκαν από την προβολή και γίνανε τηλεαστέρες.

Η επιτροπή δεν χρειαζόταν ούτε επικοινωνιολόγους, ούτε ειδικούς στην ψυχολογία της μάζας: Δεν γίνεται πείραμα, ένας ιός ταλαιπωρεί τον πλανήτη. Οι ιοί δεν αντιμετωπίζονται με επικοινωνιολόγους αλλά με μέτρα, εμβόλια και θεραπείες. Αν ο κόσμος δεν θέλει να εφαρμόσει τα μέτρα, κακό γι’ αυτόν είναι. Θα ταλαιπωρηθεί πιο πολύ, όπως ο ασθενής που, αντί να ακούσει τον γιατρό του, κάνει του κεφαλιού του.

Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν ειδικοί για να μας πείσουν να τηρήσουμε μέτρα. Οταν πάω στον γιατρό και του ζητώ τη βοήθειά του, πρέπει να κάνω ό,τι μου λέει. Αλλιώς δεν πάω».

* Ο Αντώνης Καρπετόπουλος είναι δημοσιογράφος.     

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΒΕΡΓΑΝΕΛΑΚΗ

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News