Για μια νέα κανονικότητα

Θεοφάνης Ζαχαράτος

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία δέκα και πλέον χρόνια η λέξη «κρίση» έχει κυρίαρχη θέση στην καθημερινότητά μας. Όλο και πιο συχνά αναφερόμαστε σε κρίσεις που μας δυσκολεύουν, που απειλούν την κοινωνική και οικονομική μας ευημερία και προσφάτως και την ίδια τη ζωή.

Το φαινόμενο αυτό δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό της Ελλάδας καθώς παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζουν και άλλες χώρες. Παρόλο που η ένταση των κρίσεων διαφέρει από χώρα σε χώρα, μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι λίγο – πολύ βρισκόμαστε σε έναν κοινό παρονομαστή.

Η χώρα μας τα προηγούμενα χρόνια βίωσε το ελληνικό «lost decade». Την οικονομική κρίση χρέους με τις γνωστές σε όλους συνέπειές της, ενώ παράλληλα βρεθήκαμε αντιμέτωποι και με την προσφυγική κρίση. Από τις αρχές του 2020 είμαστε στη δίνη μιας παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης που συνοδεύτηκε από την ενεργειακή κρίση, την επισιτιστική κρίση και προσφάτως και τον πόλεμο, που ενδεχομένως είναι η μεγαλύτερη κρίση αφού συνδυάζει όλα τα δεινά (οικονομική και κοινωνική καταστροφή και απειλή για τη ζωή).

Αν προσπαθήσουμε να εμβαθύνουμε λίγο στα αίτια των κρίσεων που αντιμετωπίζουμε θα αντιληφθούμε πως υπάρχει διασύνδεση μεταξύ τους σε βαθμό που μπορεί να μην το φανταζόμαστε.

Για παράδειγμα, η προσφυγική κρίση είναι άμεση απόρροια πολέμων και δυσμενών οικονομικών συνθηκών που επικρατούν σε κοντινές μας χώρες. Ενώ, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τους κλιματικούς πρόσφυγες και μετανάστες που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους λόγω της κλιματικής κρίσης (ερημοποίηση, λειψυδρία, πλημμύρες, καταστροφικές πυρκαγιές κ.ά.).

Η επισιτιστική κρίση εν μέρει εδράζεται στην πανδημία και στις αλλαγές που αυτή έφερε στη σπορά, στη συγκομιδή, στις μεταφορές και γενικά σε πιέσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα. Ενώ και η ενεργειακή κρίση αυξάνει το κίνδυνο μιας ενδεχόμενης έλλειψης προϊόντων αγροδιατροφής καθώς δυσχεραίνει την αγροτική παραγωγή και την κτηνοτροφία, αφού οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι αντιμετωπίζουν αυξημένα κόστη στα καύσιμα, στα λιπάσματα, στις ζωοτροφές και στα αγροτικά εφόδια. Τα παραπάνω δυσάρεστα, εντάθηκαν με τον πόλεμο στην Ουκρανία που σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία είναι μια χώρα με μεγάλη εξαγωγική δύναμη σε βασικά αγροδιατροφικά προϊόντα.

Η ενεργειακή κρίση συνδέεται τόσο με την πανδημία όσο και με τον πόλεμο αλλά και με την εξάρτησή μας από ένα συγκεκριμένο ενεργειακό μίγμα που έχει στον πυρήνα του τα ορυκτά καύσιμα καθώς και με την υστέρησή μας στο να εντάξουμε γενναία τις ΑΠΕ στο μίγμα αυτό.

Συνεχίζοντας, θα δούμε ότι κοινή συνισταμένη των παραπάνω είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας δηλαδή η κλιματική κρίση. Η μήτρα για πολλά από τα δυσάρεστα που βιώνουμε και αιτία ανατροφοδότησης διαφορετικών κρίσεων. Βλέπουμε επίσης, ότι η αντιμετώπιση ζητημάτων που συνδέονται με την κλιματική κρίση αποτελούν λύσεις για περισσότερα από ένα προβλήματα. Για παράδειγμα, η καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων αποτελεί μια από τις πιθανές λύσεις για τον περιορισμό της επισιτιστικής ανασφάλειας που μας προβληματίζει, ενώ ταυτόχρονα συμβάλει και στη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου που επιβαρύνουν το περιβάλλον.

Το μέλλον προβλέπεται δυσοίωνο αν δεν εγκαταλείψουμε το μέχρι τώρα μοντέλο ανάπτυξης, γνωστό και ως “business as usual” και αν δεν κινηθούμε με ταχύτητα προς όσα επιτάσσει η βιώσιμη ανάπτυξη. Η συγκράτηση της αύξησης θερμοκρασίας στην επιφάνεια της γης κάτω από 1,5 oC είναι ζήτημα πρώτης γραμμής -τόσο για την οργανωμένη πολιτεία όσο και για εμάς τους πολίτες- και όχι κάποιο μύθευμα στο φαντασιακό των επιστημόνων.

Το έτος που μας πέρασε ήταν το πέμπτο θερμότερο έτος στην ιστορία ενώ καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες σάρωσαν την Ευρώπη και την Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής Copernicus ανακοίνωσε ότι τα τελευταία επτά χρόνια ήταν και τα επτά πιο θερμά που έχουν καταγραφεί ποτέ, ενώ η εξέλιξη φαντάζει γνωστή αν συνεχίσουμε στο ίδιο μοτίβο.

Εν συντομία, αν δεν τα καταφέρουμε και αυξηθεί η θερμοκρασία κατά 1,5 oC θα είμαστε αντιμέτωποι με επιπτώσεις όπως: Οι δασικές εκτάσεις που θα καίγονται ετησίως θα αυξηθούν κατά 41%. Οι ακραίοι καύσωνες που κανονικά εμφανίζονται μία φορά στα είκοσι χρόνια, θα αυξηθούν κατά 173%. Οι ραγδαίες βροχοπτώσεις θα αυξηθούν κατά 10%.

Στην περίπτωση που η θερμοκρασία αυξηθεί κατά 2 oC η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη. Οι δασικές εκτάσεις που θα καίγονται ετησίως θα αυξηθούν κατά 62%. Οι ακραίοι καύσωνες κατά 478%. Οι ραγδαίες βροχοπτώσεις κατά 21%.

Η εξάντληση των φυσικών πόρων, η παρέμβαση στα οικοσυστήματα και η απειλή της βιοποικιλότητας, η χρήση ορυκτών καυσίμων και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ο σύγχρονος τρόπος παραγωγής, κατανάλωσης και οικονομικής μεγέθυνσης μας οδηγούν από τη μια κρίση στην επόμενη. Φαντάζει πλέον ρεαλιστικό να συζητάμε για μια «νέα κανονικότητα» η οποία εκτός από εξαιρετικά απαιτητική είναι και άκρως επικίνδυνη.

Τι μπορούμε όμως να κάνουμε για τα παραπάνω; Πως θα μπορέσουμε να ανατρέψουμε την υφιστάμενη κατάσταση;
Η λύση είναι η αλλαγή, η μεταμόρφωση (transformation). Αλλαγή στον τρόπο που έχουμε οργανώσει την οικονομική και κοινωνική μας ζωή. Υιοθέτηση φιλικών προς το περιβάλλον μορφών ενέργειας, επένδυση στην τεχνολογία και στην καινοτομία. Ενίσχυση της εκπαίδευσης και της έρευνας. Αλλαγή στις παγιωμένες λανθασμένες τακτικές κατά την παραγωγή και κατανάλωση. Υιοθέτηση του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας. Μετάβαση σε πιο ανθεκτικά και αειφόρα συστήματα αγροτικής παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων μας. Αποαστικοποίηση και παρότρυνση από τη μεριά της πολιτείας για την επιστροφή νέων ανθρώπων στην ύπαιθρο με κίνητρα για την ενασχόλησή τους με τον πρωτογενή τομέα. Προσήλωση στην ειρήνη και αλληλεγγύη ανάμεσα στα κράτη.

Εν κατακλείδι, η μόνη λύση που διαφαίνεται για την επίτευξη όλων των παραπάνω είναι η πλήρης υιοθέτηση και προσήλωση στην επίτευξη των 17 Στόχων του ΟΗΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (SDGs) με σκοπό τη δημιουργία αειφόρων και ανθεκτικών κοινωνιών και οικονομιών για την εξασφάλιση ευημερίας και προόδου, για την εξασφάλιση της νέας και αισιόδοξης κανονικότητας που έχουμε ανάγκη.

Όλες οι ειδήσεις άμεσα μέσα από το Google News. Κάντε κλικ εδώ και κάντε εγγραφή

Άμεση ενημέρωση με όλες τις ειδήσεις τώρα και μέσω WhatsApp - Δες εδω