Γιάννης Βλάχος: Η εποχή μάς αρρωσταίνει – Ο γνωστός ψυχίατρος δίνει οδηγίες μέσω της «Π» πως να επιβιώσουμε

Δεν κρύβει δε ότι η έλλειψη δημόσιων και οργανωμένων δομών ψυχοθεραπείας στερεί από έναν μεγάλο αριθμό πασχόντων τη θεραπεία. Η επισήμανσή του αυτή απαντάει κατά κάποιο τρόπο και στον τίτλο του βιβλίου του που παρουσιάστηκε χθες στον χώρο της Κίνησης «Πρόταση» με τίτλο «Γνωστική Αναλυτική Ψυχοθεραπεία – Θεωρία και Πράξη».

• Ζούμε σε μία εποχή που τα ψυχιατρικά προβλήματα καταγράφουν έξαρση. Πιστεύετε ότι τα προβλήματα αυτά υπόβοσκαν και η πανδημία τα έφερε στην επιφάνεια ή είναι γέννημα της πανδημίας;

Η πανδημία αποτέλεσε ένα σοβαρό στρεσογόνο παράγοντα που κινητοποίησε αισθήματα ανασφάλειας, φόβου και αβεβαιότητας για το μέλλον. Με αυτή την έννοια μπορούμε να ισχυριστούμε ότι σε άτομα που υπόβοσκε μια συγκεκριμένη ευαλωτότητα, η δυνατότητα να κινητοποιήσουν τους απαραίτητους μηχανισμούς για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας ήταν περιορισμένη και ανεπαρκής. Αποτέλεσμα αυτής της αδυναμίας ήταν η εμφάνιση ψυχιατρικής συμπτωματολογίας.

• Καθημερινά αποκαλύπτονται πολλά τραγικά και αρρωστημένα συμβάντα στην κοινωνία μας. Πόσο επηρεάζεται η ψυχική μας κατάσταση απ’ όλη αυτή την αρνητική συνθήκη και πώς μπορεί κάποιος να τα διαχειριστεί ώστε να μην τον επηρεάσουν άμεσα;

Είναι γεγονός ότι η ύπαρξη τόσο τραγικών και αρρωστημένων συμβάντων αλλά και ο τρόπος που πολλά ΜΜΕ και μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα παρουσιάζουν, έχει σαν αποτέλεσμα την ψυχική καταπόνηση των ατόμων, ιδίως των πιο ευάλωτων από αυτά. Η διαχείριση αυτής της καταπόνησης περνάει μέσα από την ενασχόλησή μας με δημιουργικές δραστηριότητες, την ανάπτυξη κοινωνικών δικτύων και την καλλιέργεια των σχέσεών μας. Στην περίπτωση, όμως, που εμφανιστεί ψυχιατρική συμπτωματολογία, είναι απαραίτητο να ζητήσουμε τη βοήθεια του κατάλληλου επαγγελματία ψυχικής υγείας για να την αντιμετωπίσουμε έγκαιρα και αποτελεσματικά.

• Το βιβλίο σας αφορά τη γνωστική αναλυτική ψυχοθεραπεία τι διαφορά έχει από την κοινή ψυχοθεραπεία; Τι δυσκολίες εμφανίζει η εφαρμογή της από τη θεωρία στην πράξη;  

Με την ευρύτερη έννοια, η ψυχοθεραπεία είναι μια θεραπεία που χρησιμοποιεί σαν κύριο εργαλείο της τον λόγο. Η Γνωστική Αναλυτική Ψυχοθεραπεία (ΓΑΨ) αποτελεί μια μορφή ψυχοθεραπείας που χρησιμοποιεί συγκεκριμένες τεχνικές που τη διαφοροποιούν από τις άλλες ψυχοθεραπείες.

Η μεγάλη της αξία έγκειται ότι με απλά, κατανοητά λόγια προσεγγίζει την εμφάνιση της νευρωτικής ψυχοπαθολογίας σαν αποτέλεσμα της ενεργοποίησης στο σήμερα προβληματικών ρόλων και δυσλειτουργικών συμπεριφορών, που υιοθετήθηκαν στην παιδική ηλικία του ατόμου στη σχέση του με τον πρωταρχικό φροντιστή και τα άλλα σημαντικά πρόσωπα στο περιβάλλον του.

Βλέποντας το άτομο σαν ολότητα και πέρα από τα συμπτώματα που το φέρνουν στη θεραπεία και με τη χρήση συγκεκριμένων εργαλείων επιδιώκει την αναγνώριση από τον ασθενή και στη συνέχεια την αναθεώρηση αυτών των προβληματικών μοτίβων στις σχέσεις του με τους άλλους και τον εαυτό του που τον εμποδίζουν να κάνει πλήρη χρήση των δυνατοτήτων του και δεν του επιτρέπουν να έχει πρόσβαση σε αυτό που ο Winnicott αποκαλεί αληθινό εαυτό. Η σωστή εφαρμογή της απαιτεί βαθιά γνώση και εμπειρία και φυσικά ενσυναίσθηση του θεραπευτή, καθώς η θεραπευτική σχέση έχει πρωτεύοντα ρόλο στην  επίτευξη των παραπάνω στόχων.

• Το δημόσιο σύστημα υγείας είναι σε θέση να καλύψει τις ανάγκες ψυχοθεραπείας που υπάρχουν;

Ενα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι στην χώρα μας ο δημόσιος τομέας υγείας, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν προσφέρει ψυχοθεραπεία στους ασθενείς. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, ένας μεγάλος αριθμός συμπολιτών μας, για οικονομικούς λόγους, να μην έχει πρόσβαση σε αυτήν. Η οργάνωση αυτοτελών τμημάτων ψυχοθεραπείας στις δημόσιες δομές ψυχικής υγείας, στελεχωμένων με εκπαιδευμένο προσωπικό, και η αποζημίωση από τον ΕΟΠΥΥ μέρους του κόστους της ψυχοθεραπείας στον ιδιωτικό τομέα θα έδιναν λύση σε αυτό το ζήτημα.

• Τελικά βλέπετε να έρχεται η πολυσυζητημένη πανδημία των ψυχιατρικών προβλημάτων που έχουν προβλέψει συνάδελφοί σας;

Είναι γεγονός ότι εδώ και 12 χρόνια περίπου έχουμε μπει σε μια παρατεταμένη περίοδο ανασφάλειας και αβεβαιότητας. Πρώτα η οικονομική κρίση, μετά η πανδημία και τώρα ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέτρεψαν παγιωμένες βεβαιότητες με τις οποίες μεγάλωσαν οι μεταπολεμικές γενιές. Με όρους ΓΑΨ θα λέγαμε ότι έχουν επικρατήσει οι αμοιβαίοι ρόλοι «ασταθές και απρόβλεπτο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον προς εύθραυστο, ανασφαλές και αβοήθητο Ατομο». Είναι προφανές  ότι οι επιπτώσεις των αντίξοων αυτών συνθηκών στην ψυχική υγεία των συνανθρώπων μας είναι μεγάλες. Λογικό συνεπώς είναι να αναμένουμε αύξηση της ψυχιατρικής νοσηρότητας τα επόμενα χρόνια.